Ashyq NQA saıtynda eki qujat paıda boldy. Atap aıtqanda, Úkimetpen, sonyń ishinde Ulttyq ekonomıka mınıstrligimen kelise otyryp, Energetıka mınıstrligi ázirlegen buıryq jobalary. Onda janar-jaǵarmaı materıaldary - benzın, dızel otyny jáne suıytylǵan munaı gazy baǵalaryn retteý jáne tejep ustaý tásilinen birtindep bas tartý jaıy qamtylǵan. Sarapshylar qaýymy qymbatshylyqtan habar beretin bul ózgeristi tarıhı sheshim dep baǵalap, ony jaqsylyqqa balap otyr. Onyń sebebin Dalanews.kz saıtynan oqyp-bile otyryńyzdar.
Atalǵan qujattarda osy salalardy reformalaý men yryqtandyrý máselesiniń pisip-jetilgenin Energetıka mınıstrligi bylaısha túsindirip, kelesi faktilerdi alǵa tartady:
"Qazaqstanda AI-92 janar-jaǵarmaıynyń bir lıtri 205 teńge bolsa, Reseı Federasıasynda – 288 teńge, Qyrǵyzstanda – 385 teńge, Ózbekstanda – 489 teńge. Qazaqstanda dızel otynynyń bir lıtri 295 teńge bolsa, Reseı Federasıasynda – 355 teńge, Qyrǵyzstanda – 427 teńge, Ózbekstanda 528 teńge turady. Osy jaǵynan alǵanda, AI-92 benzıni baǵasyndaǵy aıyrmashylyq 40%-dan 138%-ǵa deıin, dızel otyny 20%-dan 79%-ǵa deıin jetedi. Bul, óz kezeginde tapshylyqty, salany jańǵyrtýdyń múmkin emestigin, otyndy ártúrli zańsyz shemalar arqyly shetelge tasýdy týdyrady. Osyǵan baılanysty Energetıka mınıstrligi baǵany qalyptastyrýdyń turaqty modeliniń saıasatyna kóshedi. Ol suranys pen usynys arasyndaǵy naryqtyq teńgerimdi qurýǵa, otyn tapshylyǵyn joıýǵa, munaı óńdeý salasyn jańǵyrtýdy yntalandyrýǵa, jańa jumys oryndaryn qurýǵa jáne uzaq merzimdi ınvestısıalardy tartýǵa baǵyttalǵan".
Ekinshiden, suıytylǵan gazdyń 1 tonnasynyń aǵymdaǵy quny 65-ten 75 myń teńgege deıin, al óndirýshi zaýyttar úshin shekti kóterme baǵa tonnasyna 45,2 myń teńge deńgeıinde belgilengen. Osyndaı shyǵyndy baǵalarǵa baılanysty jyl saıynǵy josparly kúrdeli jóndeý jáne jańǵyrtý jumystaryn júrgizýge qajetti qarajatqa kelgende tapshylyq týyndap jatady. Kerisinshe, suıytylǵan munaı gazy tutynysy jyldan jylǵa artyp keledi: 2022 jyly 1,8 mln tonna bolsa, bul kólem 2024 jyly 2,4 mln tonnaǵa deıin ósti.
"Buıryq jobasyna sáıkes, kóterme saýdadaǵy suıytylǵan gazdyń 1 tonnasynyń shekti baǵasy 45,2 myń teńgeden 52 myń teńgege deıin kóterý josparlanyp otyr. Bul rette bólshek saýdadaǵy shekti baǵa óńirlerge baılanysty 6 teńgeden 21 teńgege deıin ulǵaıady. Bul shara ishki naryq suranysyn tolyq qamtamasyz etýge múmkindik beredi, gaz óńdeý salasyna ınvestısıalar tartý úshin jaǵdaı týdyrady".
Eń bastysy, qujatta Energetıka mınıstrligi bul saıasattyń negizgi prınsıpteri kez-kelgen ózgeristerdiń birtindep júrýine jáne aldyn ala boljamdy bolyp tabylýyna súıenetinin aıtady. "Azamattardyń múddelerin qorǵaý úshin áleýmettik qoldaý sharalary jalǵastyrylady, al aýyl sharýashylyǵy óndirýshileri ashyq shemalar men qolaıly baǵalar boıynsha dızel otynyna kepildi qoljetimdilikke ıe bola alady" dep naqtylaıdy mınıstrlik.
Ekonomıs-maman Ǵalymjan Aıtqazınnniń aıtýynsha, osy jaǵynan alǵanda, Qazaqstan JJM baǵalary men munaı ónimderin retteý turǵysynda ekonomıkany yryqtandyrý boıynsha qatty keshikse de saıası sheshim qabyldaýda tarıhı sátti bastan keship otyr dep sanaıdy.
"Munyń bári, saıyp kelgende, osy salalardyń qalypty damýynyń bolashaǵy úshin úlken ıgilikter men jaqsy perspektıvalarǵa alyp keledi. Biraq mundaı ózgeristi múmkindiginshe "jumsaq" júrgizý óte mańyzdy, ásirese halyqtyń osal toptary men tutynýshylary úshin. Ras, mundaı tarıhı sheshimderdiń ózindik artyqshylyqtary men kemshilikteri bar: óıtkeni bul qysqa merzimde shyǵyndar men ınflásıa turǵysynan aýyr bolýy múmkin, biraq uzaqmerzimdi perspektıvada fýndamentaldy baǵany naryq aıqyndaıtyndaı etip, sondaı-aq ishki jáne syrtqy ınvestorlar úshin birqatar salalardyń ınvestısıalyq tartymdylyǵyn arttyrýǵa negizi bolady", - deıdi ol.
Eń bastysy, maman memleket kvazımemlekettik sektor arqyly jyl saıyn osy baǵalardy ustap turý jáne shyǵyndy óndiristerdi qoldaý úshin trıllıondaǵan teńgeni "jaǵýǵa" májbúr ekenin eske salady. Onyń aıtýynsha, osy aradan jasalǵan orasan únem aqshany bizde ózge qajettilikterge jumsaý múmkindigi týar edi.
Al Halyk Finance Basqarma tóraǵasynyń keńesshisi Murat Temirhanov, tipti memlekettik retteýge jatatyn JJM baǵalaryn yryqtandyrýdy birtindep emes, bir mezette júrgizý kerek dep sanaıdy.
"Energetıka mınıstrligi aıtqandaı, bólshek saýdadaǵy baǵany birtindep bosatatyn bolsa, onda osy kezeńde jeke ınvestısıalar tıimsiz bolyp qala beredi, al áleýmettik shıelenistiń birtindep artýyna baılanysty baǵalardy kezeń-kezeńimen yryqtandyrý prosesi kilt toqtaý yqtımaldylyǵy joǵary bolady. Al basty benefısıarlar (otyn baǵasyn sýbsıdıalaý), kerisinshe qaltaly sharýashylyqtarǵa aınalady. Osy jaǵynan alǵanda, jumsalyp jatqan úlken búdjet qarajaty tıimsiz jumsalyp, is júzinde kedeılerdi qoldaýǵa baǵyttalmaıdy, sýbsıdıalardy alyp tastaý aqshany únemdeýge jáne áleýmettik ádilettilikti arttyrý úshin shynymen qajetti sharalarǵa baǵyttaýǵa múmkindik beredi", - deıdi ol.
