HİH ǵasyrdyń sońyna qaraı úshinshi tolqyn bastaldy. Endi tehnologıa men birge aqparatttyq qoǵam bastaldy. Sanaýly sekýndta habar beretin aparattar jetile bastady. Artynsha radıo, TV, ǵarysh, ınternet burq ete qaldy. Úshinshi tolqyn álemdi adam tanymastaı ózgertti. Sonymen birge adamdardyń sana sezimi men aqyl oılaryda túbegeıli ózgerdi. Endi tórtinshi tolqyn bastalady. Órkenıetti elder adam jany sezilmeıtin barlyq nárseden mezi boldy. Olar endi ata-babasynan mırasqa qalǵan barlyq qundylyqtardy jınap terip túgendeýmen áýre bolyp jatyr. Ásirese kóne kitaptardy oqyp, aýdaryp, aınalymǵa qaıta salý isi alǵa shyǵyp keledi. Ol kitaptarda aqyldy adamdardyń jany men kóńil-kúıi, ǵylymǵa degen adaldyǵy, rýhanı ilimge degen mahabbaty saqtalyp qalǵan. Endi tórtinshi tolqyn urǵanda, ata-babasynan mırasqa qalǵan rýhanı muralarǵa ıelik etken elder ǵana endigi órkenıettiń kóshine ilese alady, - deıdi.
Jalpy, bir formasıadan ekinshi formasıaǵa ótkende rýhanı dúnıede toqyraý bolatyny sıaqty, keńestik júıeden shyqqan bizde de sondaı rýhanı dúnıemizde toqyraý kezeńin bastan ótkizýdemiz, rýhanı dúnıege kózqaras azaıyp, materıaldyq qundylyqtar alǵa shyǵyp ketti. Iaǵnı, zamannyń ózgerýimen qatar qundylyqtar týraly admadardyń kóz-qarasymen dúnıe-tanymy da ózgerdi. Ásirese, egemendik alǵan jyldardan bergi ósip kele jatqan jas urpaqtyń rýhanı-sana seziminiń qalyptasý barysynda joǵaryda ǵalymnyń atap ótken úshinshi tolqyn áseri qatty sezilýde. Ǵalamdyq aqparat alysýdaǵy jyldamdyq, teledıdar, kompúter, ınternet jastar úshin búgingi kúnniń basty qundylyǵy, zaman talaby, qoǵamdyq qajettilik retinde erikti, eriksiz birinshi orynǵa shyǵýda. Jańa tehnolgıalardyń kóz ilespes jyldamdyqpen damyp jatqan adamzat órkenıetiniń shańyna ilesemiz dep adamzat óziniń qaıda bara jatqanyn bilmeıdi. Jer planetasynyń eń damyǵan, eń órkenıetti degen batys Eýropa men Amerıka sıaqty alpaýyttar, tehnologıa daýynyń shyńyna jetkenimen rýhanı quldyraýdyń túbine jetkenin endi sezinip, túsinýde. Bizdiń qoǵamnyń jastary da osy batystyń jalań, ashyq-shashyq mádenıeti men jalǵan demokratıasynyń qurbanyna aınalýda. Moıyndaımyz, qazirgi qoǵam adamdary jańa tehnologıasyz, aqparatsyz, ıneternet, kompútersiz ómir súrý múmkin bolmaı otyr. Sonda órkenıetke jetý degen ótkenińdi umytyp, ózińnen-óziń jerý degen sóz emes shyǵyr?! Endi joǵaryda ǵalymnyń atap ótken tórtinshi tolqyn kezeńine dóp kelgendeımiz. Jańa tehnologıa men qatar rýhanı jaǵynan qosa damý qustyń eki qanaty sıaqty teńdik ornatyp, álem keńistiginiń kók aspanyna shyǵaratyn jalǵyz jol dep qaraıtyn kez jetken sıaqty. Fransıt Rıshardyń atap ótken rýhanı qundylyqtar ishinen rýhanı álemimizge eń basty yqpal eter qural retinde birinshi kezekte men kitap oqýdy aıtar edim. Bizdiń bolashaǵymyz jastar, qazirgi jastar kompúterdiń tilin beske biler, biraq kitap tilin biledi dep senimmen aıta almaımyz.
Bir kóńil qýantarlyǵy Fransıt Rıshardyń aıtqan tórtinshi tolqynyn aldyn ala sezip, der kezinde jastardyń sanasyn sáýlelendirip, rýhanı álemin baıytýǵa belsheshe kirisip, naqtyly qadamdar jasap otyrǵan óte sátti jobalardyń biri QazUÝ-dyń Rektory Ǵalymqaıyr Mutanulynyń bastamasymen qolǵa alynǵan «QazUÝ- dyń stýdenti oqýǵa tıis 100 kitap» jobasy. Osy joba aıasynda, jaqynda QazUÝ-dyń shyǵystaný fakúlteti, qytaıtaný kafedrasynyń uıymdastrýymen halqymyzdyń aıaaýly aqyn qyzy Farıza Ońǵarsynova apamyzdyń shyǵarmashylyǵyna arnalǵan is-shara ótti. İs-sharaǵa kafedra oqytýshylary men qatar magıstranttar, stýdentter qatysty. İs-shara barysynda aqyn ómirbaıany, júrip ótken joldary tyńdaýshy qaýymǵa tanystyrylyp, aqynnyń óleńderinen jyr-shýmaqtary tyńdaldy. Stýdentter jáne aqynnyń kózin kórgen adamdar aqyn týraly estelikter aıtty. Bir saǵattan astam ótken is-sharadan óte jaqsy áser alyp tarqastyq, Ásirese, Farıza apamyzdyń shyǵarmasymen jaqsy tanys emes stýdentter keıbir oqytýshylar úshin Farıza apamyzdy taný kezeńi endi bastalǵandaı boldy. Barlyq qatysyshylar Farıza apamyzdyń shyǵarmasymen qaıtadan tanysýǵa, óleń kitaptaryn satyp alyp oqýǵa shabyt alyp qaıtty. Osyndaı is-sharanyń rýhanı damym-jetilýimizge, sanamyzda rýhanı silkinis týǵyzatynyna qanshalyqty járdemi bolatynyna taǵy bir márte kózimdi jetkizgendeı boldy. Bul «QazUÝ-dyń stýdenti oqýǵa tıis 100 kitap» jobasy aıaasynda ótken júz nemese myń is-sharanyń bireýi ǵana, endi baǵamdaı berýge bolady, QazUÝ- dyń stýdentteriniń tórt jyl ishinde oqýǵa tıis «100 kitap» jobasy halqymyzdyń, sonyń ishinde stýdent jastardyń rýhanı damýǵa jasaǵan osy bir ıgilikti qadamy jastarymyzǵa, elimizdiń damýyna, qoǵamymyzdyń rýhanı baıýyna qanshalyqty serpin berip, ońdy áserin beretinine qandaı maqtaý aıtyp, qandaı qoldaý bildirsek te jarasady dep oılaımyn. Bul tek QazUÝ men ǵana shektelmeı memilekettik turǵyda qolǵa alynatyn sharýa. Árbir úlkendi-kishili joǵary oqý oryndar, mektepter de jaǵdaıǵa qaraı zerdelep jappaı qoldanysqa engizetin ultty jarqyn bolashaqqa bastar ıgi bastamalardyń biri dep esepteımin.
QazUÝ- dyń qolǵa alǵan ıgi bastamalarynyń taǵy biri «Aınalańdy nurlandyr» jobasy. Osy joba aıasynda stýdentter men muǵalimder keıde qarttar úıine, jetimder úıine baryp ol kisilerdiń qal-jaǵdaılarymen tanysyp qaıtady. Jastardyń qart ata-ájelerdiń, tastandy kúnásiz jas sábılerdiń qońyrqaı ómirin kórip júrekterine meıirim shýaǵy oıanyp, kózderine jas alyp, ómir súrýdiń jaýapkershiligi men durys adam bolýdyń qanshalyqty mańyzdy ekenin sezinip, ózderiniń ata-analarynyń aıaýly alaqanynda armansyz ósip er-jetip kele jatqandaryna taýba keltirip, qartaıǵan ata-analaryn ózderin qalaı alaqanǵa salyp ósirse, ózderi de keıin ata-anasyn sondaı qamqarlyqqa alý kerektigin túsingeninin kórgende ishteı óziń de baqytqa bólenesiń. Osy rette osyndaı ultymyzdyń rýhanı damýyna, jastarymyzdyń óz tamyrynan nár alyp ósýine baılanysty kóptegen ıgilikti bastamalardyń bastaýshysy, jarshysy, janashyry, qamqory bolyp júretin QazUÝ-dyń rektory Ǵalymqaıyr Mutanulynyń eńbegin erekshe atap ótkim keledi. Ol kisiniń Qazaqstandaǵy mańdaı aldy oqý orny Ál-farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetin bilim jaǵynan óte joǵary sapaly bıik deńgeıge kóterip, bilikti mamandar daıarlaıtyn aıtýly bilim ordasyna aılandyryp qana qoımaı, stýdent jastardyń óz halqynyń tarıhı tamyrymen jalǵasyp, rýhanı qazynasynan molynan ıgiliktenýine jaǵdaı jasaýy. Fransıt Rıshardyń joǵaryda aıtqan tórtinshi tolqynyna qarsy jasaǵan kóregen basshylyq, úlken bilimpazdyq, ata-baba amanatyn arqalaǵan taza tektiliktiń ıgi qadamy dep esepteımin. Ol kisiniń «100 kitap» jobasyna arnalǵan jınalysta sóılegen sózinen keltirilgen myna úzindi sózi, sózimniń dáleli bolǵaı: «Árqaısymyz ózimizdi-ózimiz damytaıyq. Bizdiń baǵyt alar altyn qazyǵymyz – Alash arystary. Olar materıaldyq qundylyqty eshqashan aldyńǵy orynǵa qoıǵan emes. İri tulǵalardyń arasynda baıdyń da balalary boldy. Biraq eshqaısysy baılyqqa qyzyqqan joq. Biz osy ulylarymyzǵa qarap boı túzesek, olardan kem bolmaımyz. Ulttymyz úshin uıalmaýymyz kerek, kerisinshe maqtanatyn dárejedemiz».
Ulttqa qyzmet etý, týǵan halqyńa, qasıetti jerińe degen adaldyq, urpaq aldyndaǵy jaýapkershilik bári de osyndaı qarapaıym ári qasıetti ister arqyly bastaý alyp, odan ary órken jaıyp, halqymyzdyń ótkeni men bolashaǵyna baılanystyryp, tarıhtan sabaq alyp, bolashaqqa úlken úmitpen aıaq bassaq, Elbasymyz atap ótken damyǵan 30 eldiń qatarynan oıyp turyp oryn alyp, álemdik ozyq ulttardyń qatarynan kórinetinimizge kámil senemin. Sóz sońyn Halqymyzdyń uly jazýshysy Muhatar Áýezovtiń myna sózimen aıaqtaǵym keledi: «Bul dáýirde óz elin, ádebıetin bilmegen, ony qadirlemegen adamdy – tolyq mándi ıntellegent deýge bolmaıdy. Sebebi, ol qandaılyq mamandyq ıesi bolǵanymen, rýhanı syńar jaq bolyp keledi», - degen eken.
Nurtálip SHARYPQAZY,
Ál-farabı atyndaǵy
Qazaq Ulttyq ýnıversıteti
Shyǵystaný fakúlteti
Qytaıtaný kafedrasynyń
oqytýshysy
