Tarıhy tereńge tartqan túrik murasy júzdegen jyldarǵa sozylatyn dástúrimen birge desertterimen de tanymal. Keıbir týrıser túrik desertterin arheologıalyq jáne mádenı baılyǵyna teńgeredi.
Dáminiń sanalýandyǵymen jáne ereksheligimen este qalatyn táttiler jergilikti halyqtyń da, týrıserdiń de súıikti asyna aınalǵan. Osy oraıda, «Taste Atlas» birneshe túrik desertin «Álemniń eń úzdik 100 táttisi» tizimine qosqan.
«Túrik baklavasy» álemge tanymal
Qaǵazdyń qalyńdyǵyndaı tym juqa qamyrdan, arasyna úgitilgen jańǵaq, ústine eritilgen qant sýy quıylǵan baklava – túrik halqynyń eń tanymal táttisi. UNESCO shyǵarmashylyq qalalar júıesindegi Gazıantep óziniń baklavasymen «Atlas taste» tizimimen qatar Eýropalyq Odaq komısıasynyń sheshimimen, «dámi erekshe túrik táttisi» ataldy. Kúndelikti as barysynda, syıly qonaqtar kelgende orny bólek baklavanyń ataýy da alýan. Mysaly, «Fystyk sarmasy» – fıstashka jańǵaǵy ezilgen qamyrǵa oralǵan desert. Baklavanyń túri men pishini de ártúrli.
Taǵy bir dástúrli túrik deserti – kúnefe. Dastarqanǵa ystyq kúıinde beriletin kúnefe qamyryna eritilgen syr men qant shyryny quıylyp, ústine úgitilgen fıstashka jańǵaǵy sebiledi. Túrkıadaǵy eń tátti kúnefe eldiń ońtústik-shyǵysynda kezdesedi. Al hataılyq eń máshhúr «Antaká kúnefesi» Eýropalyq odaqtyń «Qorǵalatyn geografıalyq mura» sanatynda.
Dástúrli mura: sútten jasalǵan táttiler
Túrkıanyń sútten jasalǵan táttileri eldiń basqa da kýlınarıa shedevrleri sıaqty tátti ári erekshe. «Fyryn sútlach» – sút, qant, kúrishten pisirilgen pýdıń. Tátti daıyn bolǵanda ústine úgitilgen darshyn nemese fýndýk sebedi. Búkil el jaqsy kóretin «fyryn sútlachty» barlyq jerde keremet daıyndalady dese de, sıyr men eshki baǵatyn aımaqtarda basqasha eken.
Kazandıbı – karamel qosylǵan sútti pýdıń. Ataýy túbi kúıgen qazanmen astasatyn «kazandıbı» («qazan túbi») nemese «qaspaq») – Osman ımperıasynyń qalǵan mura.
«Tavýk góǵúsú» («taýyq keýdesi») – ettartqyshta úgitilgen taýyq keýdesin qýyra otyryp daıyndalatyn desert. Biraq kóp jerde et qoldanbaı, onyń ornyna maı, sút, kúrish unyn, qant pen krahmal qosyp pisiredi. Túrikterdiń tirshiligine dendeı engen bul táttini túrik kofesimen nemese shaımen birge beriledi.
«Marash Dondýrma» («Marash balmuzdaǵy») – Túrkıanyń eń súıikti deserti. Qoıý ári qaıtalanbas dámi bar, ısi eshteńege uqsamaıtyn balmuzdaqtyń basty syry – Kahramanmarashta tabıǵı shóppen jemdelgen eshki sútinen jasalady. Al ısi ańqyǵan salep (tátti sýsyn) sol aımaqta ótken kúlgin orhıdeıanyń tamyrynan daıyndalady.
«Atlas taste» tizimindegi «Irmık helvasy» Anadoly ashanasynyń mańyzdy bóligi sanalady.Túrkıanyń barlyq aımaǵynda ár úıde jarmadan, sary maı, qant, sút pen jańǵaqtan pisiriletin ırmık helvasy ystyq kúıinde qasyna «Marash balmuzdaǵyn» qoıyp, dastarqanǵa ákeledi.
www.gotürkiye.com
