2024 jylǵy 28 qarasha kúni Astanada Qazaqstan-Reseı sarapshylar keńesiniń (QRSK) otyrysy ótti. Kezdesý taqyryby: «Qazaqstan jáne Reseı: ekijaqty yntymaqtastyqty nyǵaıtý». İs-shara Reseı Federasıasy Prezıdentiniń Qazaqstanǵa memlekettik saparyna oraılastyrylǵan. Qatysýshylar elder arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq qatynastardyń negizgi aspektilerin, energetıka salasyndaǵy áriptestikti keńeıtý joldaryn, sý resýrstary salasyndaǵy birlesken bastamalardy, klımattyq kún tártibin jáne gýmanıtarlyq yntymaqtastyq perspektıvalaryn talqylady.
İs-sharany QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategıalyq zertteýler ınstıtýty (QSZI) jáne Reseı Ǵylym akademıasynyń E.M.Prımakov atyndaǵy Álemdik ekonomıka jáne halyqaralyq qatynastar ınstıtýty birlesip, Reseı SİM MMHQI atsalysýymen uıymdastyrdy.
QRSK otyrysyna QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI dırektory Erkin Tuqymov, RǴA E.M. Prımakov atyndaǵy ÁEHQI dırektory Fedor Voıtolovskıı, Reseı SİM MMHQI prorektory Artem Malgın, sondaı-aq Qazaqstan-Reseı yntymaqtastyǵyn zertteýde mamandanǵan jetekshi qazaqstandyq jáne reseılik sarapshylar qatysty.
Óz alǵysózinde E.Tuqymov Qazaqstan men Reseıdiń ekonomıkalyq, saýda jáne ınvestısıalyq salalardaǵy ekijaqty qarym-qatynastardaǵy eleýli jetistikterin atap ótti.
– 2023 jyly Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy taýar aınalymy rekordtyq 27 mlrd dollarǵa jetti. 2024 jyldyń toǵyz aıynda bul kórsetkish shamamen 19,5 mıllıard dollardy qurady. Reseımen birlese otyryp, jalpy quny 5,9 trln teńgeni quraıtyn, munaı-hımıa, taý-ken ónerkásibi jáne aýyl sharýashylyǵy salalaryna baǵyttalǵan 31 birlesken ınvestısıalyq joba júzege asyrylýda, – dedi QSZI dırektory.
Ol Qazaqstan-Reseı sarapshylar keńesiniń mańyzdylyǵyna erekshe toqttaldy.
– Bul alań ártúrli taraptardyń, sonyń ishinde Qazaqstan men Reseı aımaqtarynyń pikirleri men múddeleri ekijaqty kún tártibinde kórinis tabýy úshin sarapshylar dıalogynyń negizgi quraly bolyp tabylady, – dep atap ótti QSZI basshysy.
RǴA ÁEHQI dırektory Fedor Voıtolovskıı óz kezeginde RǴA ÁEHQI men Qazaqstannyń strategıalyq zertteýler ınstıtýtyn 30 jylǵa jýyq yntymaqtastyq baılanystyratynyna toqtaldy.
– Bul uzaq jáne aýqymdy merzim. Bizdiń dıalogymyz eki eldiń qarym-qatynasynda sózsiz týyndaıtyn qıyndyqtardy, ebedeısizdikterdi jáne kúrdeli máselelerdi jasyrmaı, Reseı-Qazaqstan qarym-qatynastarynyń keń kún tártibin jáne jáne olar damyp kele jaqan halyqaralyq ekonomıkalyq jáne saıası kontekstti talqylaýǵa daıyn bolýǵa negizdelgen, – dedi ÁEHQI dırektory.
Sondaı-aq, F.Voıtolovskıı Qazaqstan men Reseıdiń ekijaqty kún tártibiniń negizinde pragmatızm turǵanyn atap ótti.
– Bizdiń eki prezıdentimiz de óte pragmatıkalyq kategorıalarda – ekonomıkalyq oryndylyq, ózara tıimdi seriktestik jáne yntymaqtastyq sanattar týraly aıtady, oılaıdy jáne áreket etedi. Bul pragmatızm rýhy, naqty nárselerge, yntymaqtastyq múmkindikterine, bizde bar jáne biz jıyntyqta nyǵaıta otyryp, bizdiń ózara is-qımylymyzdy damytýǵa baǵyttalǵan rýh, – dedi ÁEHQI dırektory.
Qazaqstan men Reseıdiń ekonomıkalyq yntymaqtastyǵynyń negizgi baǵyttaryna arnalǵan sesıa barysynda RǴA ÁEHQI dırektorynyń orynbasary Sergeı Afonsev jahandyq ekonomıkalyq geografıanyń odan ári evolúsıasynyń yqtımal senarıleriniń birlesken paıymdaýyn jáne bul úderisterge belsendi qosylý múmkindikterin ázirleý maqsatynda analıtıkalyq kúsh-jigerdi biriktirýdi usyndy.
– Másele Eýrazıalyq kontınenttiń kóliktik baılanysy, jańa saýda baǵyttaryn qalyptastyrý jáne olardyń áleýetin tranzıttik múmkindikterdi keńeıtý úshin ǵana emes, sonymen qatar qun tizbegin qurý úshin paıdalaný týraly bolyp otyr, – dedi S.Afonsev.
RF SİM MMHQI Eýrazıalyq zertteýleri ortalyǵynyń dırektory Ivan Safranchýk óz kezeginde «orta» jáne «uly» derjavalardyń halyqaralyq kún tártibiniń negizgi máselelerine qatysty ustanymdaryndaǵy aıyrmashylyqtar men uqsastyqtarǵa toqtalyp, Qazaqstan men Reseıdi mysalǵa keltirdi.
– Búginde Qazaqstannyń syrtqy saıası ustanymy «orta derjava» kategorıasynyń rólimen aıqyndalady. Meniń kózqarasym boıynsha, «uly derjava» men «orta derjava» elderiniń túbegeıli aıyrmashylyǵy nede? Bul olar qabyldaýǵa daıyn táýekel deńgeıi. Uly derjavalar syrtqy saıası ustanymynda ortashalarmen salystyrǵanda áldeqaıda joǵary táýekelge barýǵa daıyn. Sonymen birge, orta jáne uly derjavalardyń syrtqy saıası ustanymdarynda kórinetin aıyrmashylyqqa qaramastan, negizgi halyqaralyq máseleler boıynsha bizdiń ustanymdarymyzda óte mańyzdy sáıkestik bar ekenin atap ótkim keledi. BUU Bas Assambleıasynda daýys berýdiń qarapaıym ındeksi bar. Bizde 2009-2014 jyldar aralyǵynda bul ındeks 100% uqsastyqqa jetken kezder boldy.
Iaǵnı, negizgi halyqaralyq máseleler boıynsha biz birdeı ustanymda boldyq. Búginde bul kórsetkish 85–90%-ǵa deıin tómendedi, biraq áli de óte joǵary. Álem qandaı bolý kerek, halyqaralyq qatynastar júıesin qalaı reformalaý kerek degen oıymyz bir, biraq oǵan jetý quraldary týraly oıymyz múlde bólek der edim, – dedi I.Safranchýk.
«Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýty» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary Qaısar Nyǵmetov óz sózinde Qazaqstan men Reseıdiń ózara is-qımyly saýda-ınvestısıalyq salalarda joǵary serpindi bolyp otyrǵanyn atap ótti.
– Zertteý nátıjeleri boıynsha Qazaqstan Eýrazıa aımaǵyndaǵy Reseıdiń tikeleı sheteldik ınvestısıasyn eń kóp alýshy el. 2022 jyldan bastap 2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵyna deıingi kezeńde Qazaqstandaǵy reseılik TSHI jınaqtalǵan kólemi 10,1 mlrd dollarǵa jetip, 16%-ǵa ósti, – dedi Q.Nyǵmetov.
Energetıka, sý resýrstary jáne klımattyq kún tártibi salasyndaǵy ozyq tájirıbege arnalǵan sesıada KAZENERGY qaýymdastyǵynyń atqarýshy dırektory Damır Narynbaev qazirgi ýaqytta Qazaqstannyń energetıkalyq júıesi aýqymdy transformasıa kezeńinen ótip jatqanyn jáne aldaǵy onjyldyqta ol aıtarlyqtaı sıfrlanǵan jáne tómen kómirtekti bolady degen oı aıtty.
– Biz klımattyq kún tártibindegi belsendi yntymaqtastyqty, sondaı-aq kómirdi tereń óńdeý, ónerkásip qaldyqtaryn qaıta óńdeý, taza energıa óndirisin oqshaýlaý turǵysynan jańartylatyn energıa kózderin damytýdyń reseılik tájirıbesin, ónerkásipte, ortalyqtandyrylǵan jylýmen jabdyqtaý júıelerinde energıa tıimdi tehnologıalardy engizý, onyń ishinde qazandyqtar men jylý elektr stansıalaryn jańǵyrtý, energıa júıelerin, onyń ishinde suranysty anyqtaý jáne basqarý júıelerin basqarýdyń AT sheshimderin ázirleý jáne engizýdi quptaımyz, – dedi D.Narynbaev.
«TALAP» qoldanbaly zertteýler ortalyǵynyń dırektory Asqar Qysyqov óz kezeginde ıntegrasıalyq birlestikti odan ári damytýdyń negizi retinde EAEO munaı, gaz jáne elektr energıasynyń ortaq naryǵynyń jumys isteýine qatysty máselelerge toqtaldy.
Taǵy bir sesıa gýmanıtarlyq yntymaqtastyqty damytýǵa arnaldy. «Eýrazıalyq monıtorıń» analıtıkalyq zertteýler ortalyǵynyń ǵylymı dırektory, Astana halyqaralyq ýnıversıtetiniń dosenti Taısıa Marmontova óz sózin ǵylymı dıplomatıaǵa arnady.
– Birlesken aǵartý jáne ǵylymı-zertteý bastamalary ǵylymı damý deńgeıin arttyryp qana qoımaıdy, sonymen qatar klımattyń ózgerýi, energetıkalyq qaýipsizdik jáne sıfrlandyrý sıaqty transshekaralyq problemalardy sheshýge kómektesedi, – dedi Taısıa Marmontova.
Qazaqstan-Reseı sarapshylar keńesi 2022 jyldyń qazan aıynda Reseı men Qazaqstannyń jetekshi saraptamalyq jáne taldaý ortalyqtarynyń ózara árekettestiginiń alańy retinde quryldy. QRSK-nyń negizgi maqsaty – ekijaqty jáne óńirlik kún tártibindegi ózekti máselelerdi talqylaý, ǵylymı zertteýlerdi úılestirý jáne eki eldiń ǵylymı-saraptamalyq qoǵamdastyqtarynyń júıeli yntymaqtastyǵyna járdemdesý.qoldaý kórsetý.
