Shyny kerek Dinmuhammedpen suhbattasýdyń sátin uzaq kúttik. Daryndy jastyń ýaqyty tyǵyz. Únemi túrli baıqaýlardy baq synaıtyndyqtan asyqtyrmadyq. Aqyry, bul sát te kelip jetti.
Almaty qalasyndaǵy mektepterdiń birindegi oqýshy Dinmuhammed Maılybaı álemge áıgili ǵarysh agenttigi NASA-nyń jazǵy mektebinde oqyp, bilim alǵan jalǵyz qazaqtyń balasy.
Táýkelge bel býyp, aldyna qoıǵan maqsatyna jetken jas darynnyń oqıǵasyn óz aýzynan estisek.
Astronomıaǵa degen mahabbat
Men Almaty qalasyndaǵy mektepterdiń birinde oqımyn. Sabaqtan bos ýaqytymdy sportpen, kompúter aldynda ár túrli baǵdarlamalarmen shuǵyldanýdy ádetke aınaldyrǵam.
Biraq sońǵy birneshe jylda astronomıa meniń ómirimde erekshe oryn alyp keledi. Bir jaǵynan, astronomıamen aınalysý óte qyzyqty. Aspandaǵy myńdaǵan juldyzdardy baqylaǵan kezde erekshe áser alamyn.
Ekinshi jaǵynan, astronomıa - eń mańyzdy fılosofıalyq suraqtarǵa jaýap berý úshin fızıka, hımıa, bıologıa, kompúterlik modeldeý jáne tipti tarıhty biriktirýge arnalǵan úlken ǵylym dep oılaımyn.
«Ómir qaıdan paıda boldy?», «Bizdi qorshaǵan álem qalaı paıda boldy? « «Biz ǵalamda jalǵyzbyz ba?» degen saýaldar meni qatty qyzyqtyrady. Sonymen qatar, astronomıany is júzinde qoldaný bizdiń ómirimiz úshin úlken mańyzǵa ıe.
Dál osy ǵylymnyń arqasynda myńdaǵan spýtnıkter jer orbıtalarynda ushyp, ǵalamtorǵa qosylýdy qamtamasyz etedi. Munyń bári biz úshin ertegi emes pe? degen oıǵa qalasyń. Sondyqtan men tańǵajaıyp qubylysy bar, jumbaq álemi bar astronomıaǵa qyzyǵýshylyǵym erekshe aýdy.
Aqıqatqa aınalǵan arman
Ótken jyly men dosymnan NASA United Space School, atty jazǵy mektep baǵdarlamasy týraly estidim. NASA- astronomıa men kosmonavtıkanyń damýyna baǵa jetpes úles qosatyn eń iri ǵarysh agenttigi. Osy jyldyń basynda men osy baǵdarlamaǵa qatysýǵa ótinish berdim.
Rezúmege qosa shaǵyn motıvasıalyq hat pen, respýblıkalyq jáne Qazan, Irkýtsk, Pýshıno jáne Magelangta (Indonezıa) qalalarynda ótken halyqaralyq astronomıalyq olımpıadalarda jeńiske jetken maqtaý qaǵazdarymmen dıplomdardy, sertıfıkattardyń kóshirmelerin qosa jiberdim. Biraz ýaqyt ótken soń ǵarysh agentiginen jaýap kelip, suhbattasatynyn jetkizdi.
Meniń ómirimdegi alǵashqy mańyzdy suhbat Skype arqyly, ǵaryshkermen jáne NASA ókilderimen aǵylshyn tilinde ótti. Qatty qobaljyǵannan ba, suhbattyń qalaı tez ótkenin de baıqamaı qaldym. Eki apta uıqysyz túndermen, kúlkisiz kúnder boldy men úshin.
Biraq bala kezdegi armanym oryndalyp, súıinshi habar da kelip jetti. Meni NASA-daǵy jazǵy mektepke qabyldady degen qýanyshty jańalyq muhıt asyp kelip jetkende óz-ózime sene almadym.
Maǵan jazǵy mektepke aldyn-ala daıyndyq retinde jiberilgen tapsyrmalardy oryndap, mekteptiń qalǵan pánderimen qatar sheshtim.
Biraq otbasymdaǵy qarjylyq jaǵdaı, qýanyshymdy sý sepkendeı basty. Kóptegen beldi kásiporyndarǵa baryp kómek suraýǵa týra keldi. Nátıje bolmady. Men "Qazaq geografıalyq qoǵamy" uıymyna hat jazyp, aldyǵa qoıǵan maqsatymdy jetkizdim.
Kelesi kúni meni keńsege shaqyryp, kómektesetinin jetkizdi. Barlyq uıymdastyrýshylyq máseleler tez sheshilip, NASA-da oqytý men úshin arman emes, aqıqatqa aınaldy.
Talaptyǵa nur jaýar
Jazǵy demalysta, dálirek aıtsam shilde aıynda AQSH-qa jol júrdim. 19 saǵat ushaqpen aspanda qalyqtap, Húston, Tehas shtatyna taban tiredim. Birden aınalam ózgerip sala berdi. Birinshi kúnnen bastap bárimen aǵylshyn tilinde sóılesý men úshin erekshe boldy.
Bıyl United Space School mektebine 23 elden 48 adam qatysty, ár elden 3 adamǵa deıin. Qazaqstannyń atynan jalǵyz ózim.
Birinshi apta negizinen ártúrli ınjenerlermen jáne astronomıamen kásibı aınalysatyn mamandardyń dáristerin tyńdaýmen kezdesýlerden turdy.
Halyqaralyq ǵarysh stansıasynda bolǵan amerıkandyq astronavt Djeffrı Ýılámspen tikeleı radıobaılanysua shyqqan kezde óte erekshe sezimde boldym. HǴS-men eki jaqty radıobaılanysqa shyǵý múmkindigi ómirde bir ret bolatyn tarıhı oqıǵa dep esepteımin.
Ókinishke oraı, biz 8 mınýt ǵana tildese aldyq. Sol aptada biz NASA-nyń taǵy eki ǵaryshkerimen, HǴS-na tórt ret ushqan Leroı Chıaomen jáne HǴS-qa eki ret ushqan Nıkol Stottpen kezdestik. Olar ózderiniń ǵaryshqa saparyn, sondaǵy maqsaty men mindeti týraly aıtty.
Ashyq keńistikti qalaı sezingenderi týraly jetkizdi bizge. Dáris oqyǵan basqa adamdar bizge HǴS-nyń qurylymy týraly, ártúrli júıelerdiń jumysy týraly, ǵaryshkerlerge mıkrogravıtasıa men kún radıasıasynyń áseri týraly aıtyp berdi. Munyń bári qyzyqty ári paıdaly boldy.
Baǵdarlama barysynda biz ýnıversıtette ótkizilgen óte belsendi zertteýlerden basqa, biz NASA-nyń Djonson ǵarysh ortalyǵyna, Ulttyq ǵaryshtyq bıomedısınalyq zertteý ınstıtýtyna, Hústonnyń jaratylystaný ǵylymdary murajaıyna bardyq.
Sońǵy kúni saltanatty jabylý rásimi ótti. Belgili ǵaryshker Lýka Parmıtano bizge bilimimizdi jetildirgenimiz úshin sertıfıkat tabys etti. Atalǵan sharada az kem suhbattasyp, bes tilde erkin sóıleı alatyny tań qaldyrdy.
İzdegen jeter muratqa
Qazir men Almaty qalasyndamyn. Ádettegideı mektepke baryp, qurdastarymmen aralasyp, NASA-da ótken jarqyn sátterimmen bólisip turamyn. Sonymen qatar Qazaq Geografıalyq Qoǵamynyń eriktisi atandym. Sabaqtan qolym bir sát bosaǵanda mátinderdi aǵylshyn jáne qazaq tilderine aýdarýǵa kómektesemin nemese ýaqyt berilgen kezde jobalarǵa qatysamyn.
NASA-nyń jazǵy mektebinde oqý meniń ómirge degen kózqarasymdy ózgertti.
Baǵa jetpes tájirıbe jınadym mol ilimge qol jetkizdim.
Endi bolashaǵymdy aerokosmostyq ınjenerlik mamandyǵymen baılanystyrǵym keledi.
Men tipti Shymbulaqtaǵy tamyz juldyzyn myńǵa jýyq adam tamashalaǵan túnde ǵarysh pen juldyzdar týraly ashyq dáris oqydym.
Ázirlegen, Qýanysh RAHMETOLLAULY
Foto: esquire.kz saıtynan alyndy.
