Tolqyn MUQAMBAEVA,
«Suńqar» medısınalyq ortalyǵynyń Bas dárigeri
– Qazir halyqtyń kóp bóligi jekemenshik emdeý ortalyqtaryna qaralýdy qup kóredi. Keıbir aýrý jandardy memlekettik aýrýhanalardyń ózi tekserilýden ótý úshin jekemenshik emdeý ortalyqtaryna jiberip jatady. Munyń sebebi nede dep oılaısyz?
– Bul emdelýshilerge usynar qyzmettiń sapalyǵyna baılanysty. Birinshiden, jekemenshik medısına ortalyqtary aqyly qyzmet kórsetkendikten, bar jaýapkershilikti óz moıyndaryna alady. Naýqastyń ýaqyttan utylmaýyna, dıagnozynyń erte anyqtalyp, tezirek emdelýine jol nusqaıdy.Árıne, barlyq jekemenshik emdeý ortalyqtary birdeı emes. Biriniń mamandary tapshy bolsa, taǵy biriniń tehnıkalyq bazasy jetkiliksiz bolyp jatady. Qarapaıym halyq úshin medısınanyń tegin bolǵany tıimdi. Memleket medısına salasyna qyrýar qarjy bólip keledi. Árbir qazaqstandyqtyń tegin em alýǵa quqy bar bolǵanymen, der ýaqytynda emdelýlerine kóptegen kedergiler bar...
– Jekemenshik medısına ortalyqtarynyń kóbeıýi ózara básekelestikti arttyrdy ma?
– Qaı salada bolsa da, básekestik bolǵany durys. Sonda ǵana sapaly qyzmet kórsetý qalyptasady. Medısınadaǵy jańa qurylǵylar, tekserý apparattary, bilikti mamandar shoǵyrlanǵan ortalyqtardyń óz básekelesterinen baǵy ústem bolary anyq.
[caption id="attachment_11557" align="alignright" width="444"]
"Suńqar" medısına ortalyǵynan túsirilgen sýret[/caption]
– Básekelestiktiń artýy emdeý baǵasynyń arzandaýyna áser ete me?
– Árıne, ózindik áseri bolady. «Suńqar» ortalyǵynyń basshylyǵy jáne dárigerler quramy maýsym saıyn arnaıy monıtorıń júrgizip otyrady. Bizdiń ortalyq halyqtyń orta jáne tómengi tobyna qyzmet kórsetetindikten, baǵanyń tıimdiligine kóńil aýdarady. Ózge ortalyqtardyń baǵasynan sál de bolsa arzanyraq ekenin bizge keletinderdiń kóptiginen de ańǵarýǵa bolatyn shyǵar. ÝZI, KT, MRT sekildi asa qajetti qurylǵylardan tekserýden ótý shamaly bolsa da arzan ekenin bári aıtyp jatady. Degenmen, baǵa únemi birqalypta bolmaıdy. Ekonomıkalyq ózgerister, áleýmettik salalardaǵy baǵanyń ósimi, devalvasıa baǵany barynsha arzandatýǵa múmkindik bermeıtini túsinikti.
Bunyń bir sebebi, qazir myqty mamandardyń basym bóligi jekemenshik emhanalarda qyzmet etedi. Sebebi, mundaǵy aılyq mólsheri memlekettik emhanalardan eki-úsh ese joǵary. Biz qaı aýrýhanada qandaı bilikti dáriger bar ekenin estigen soń, olardy óz ortalyǵymyzǵa jumysqa shaqyramyz. Oǵan óziniń jalpy kirisinen joǵary aılyq tóleıtinimizdi aıtamyz. Memlekettik emhanadaǵy turaqty alatyn jalaqysy men syrttaı naýqastardyń «rahmet aıtýynan» túsetin kirisin qosqanda qansha tabady, biz naqtyly bilip, odan joǵary jalaqy beretinimizdi aıtamyz. Naryq zamanynda kimde bolsa qolaıly usynystan bas tartpaıdy.
– Bilikti mamandardy tabý qıyn emes pe?
– Baǵana bir sózińizde memlekettik aýrýhanalardaǵy mamandar aýrý adamdardyń dıagnozyn bilý úshin jekemenshik emhanalardan tekserilýden ótýge jiberetindigin aıtyp qaldyńyz. Bunyń bir sebebi, qazir myqty mamandardyń basym bóligi jekemenshik emhanalarda qyzmet etedi. Sebebi, mundaǵy aılyq mólsheri memlekettik emhanalardan eki-úsh ese joǵary. Biz qaı aýrýhanada qandaı bilikti dáriger bar ekenin estigen soń, olardy óz ortalyǵymyzǵa jumysqa shaqyramyz. Oǵan óziniń jalpy kirisinen joǵary aılyq tóleıtinimizdi aıtamyz. Memlekettik emhanadaǵy turaqty alatyn jalaqysy men syrttaı naýqastardyń «rahmet aıtýynan» túsetin kirisin qosqanda qansha tabady, biz naqtyly bilip, odan joǵary jalaqy beretinimizdi aıtamyz. Naryq zamanynda kimde bolsa qolaıly usynystan bas tartpaıdy. «Suńqarda» barlyq qurylǵylar jańarǵan, jańa kompúterlik baǵdarlamalarmen jabdyqtalǵan, otyratyn kabıneti de ózgeshe. Munda aılyq ýaqytty tólenedi ári qansha eńbek etti, soǵan saı jalaqy alady. Qysqasy, ýaıymsyz jumys isteýine múmkindik bar. Emdelýshiler maǵan rahmet aıtyp, birdeńe berer me eken degen oı qıaldaryna kirip-shyqpaıdy.
– Halyqtyń kóp bóligi dárigerlerge aqsha bermeseń, durys qaramaıdy dep oılaıdy. Memlekettik emhanalarda emdelýshiler dárigerlerge «rahmet» aıtyp, jaqsy kóńil bólýin ótinedi. Sizderdiń ortalyqqa kelip emdeletinderde mundaı úrdis joq shyǵar?
– Men «Suńqar» ortalyǵynyń bir bólimshesiniń Bas dárigeri retinde, naýqastardyń tezirek emdelip shyǵýyna qatty kóńil bólemin. Emdelýge kelgenderdi ertip júrip, dárigerlerden ol kisilerge kóńil bólýin suraımyn. Sondaı sátterde keıbir naýqas kisiler maǵan rahmetin jaýdyryp, aqsha usynyp jatady. Mundaı jaǵdaı kóp kezigetinin nesin jasyraıyn. Men ol kisilerge mán-jaıdy túsindirip, bizdiń jekemenshik ortalyq ekenimizdi, em izdegenderge aqyly túrde qyzmet kórsetetinimizdi aıtyp, olardyń bizdiń sapaly kómek kórsetýimizge aqy tólep qoıǵandaryn túsindiremin. Bizdiń dárigerler naýqastarǵa qyzmet kórsetkeni jáne qanshalyqty ónimdi jumys istegenine qaraı, paıyzdyq eseppen aılyq alady. Olarǵa ózderiniń aılyqtary da jetkilikti.
– Ortalyqta emdelýshilerge qandaı jeńildikter qarastyrylǵan?
– Bizge únemi kelip emdeletinder arnaıy jeńildik kartochkalaryn paıdalana alady. Almatydaǵy alty bólimsheniń qaı-qaısysyna kelse de, ózara kompúterlik júıe arqyly aty-jónderi saqtalyp, keler joly kelgende belgili mólsherde arzan tekserýden ótedi. Budan bólek, zeınetkerlerge, múgedekter men kóp balaly jandarǵa, áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasy múshelerine mamandarmen aqyldasa otyryp, jeńildikter jasaımyz. Bas dárigerdiń 20 paıyz mólsherde arzandatýǵa múmkindigi bar, odan bólek, basshylyq 20 paıyz jeńildik beredi. Keıde alys aýdandardan kelgen, jaǵdaıy shynymen de tómen kisilerge osy jeńildikterdi beremiz. Keńes beretin dárigerlerge kirip, aqysyz qyzmet kórsetýin ótinemiz. Mundaı usynystan bas tartqan birde-bir dárigerdi kórgem joq. Halyqtyń jaǵdaıy bárine túsinikti ǵoı. Munan syrt, qant dıabetijáne búırek aýrýymen aýyratyn naýqastarǵa jyl saıyn birneshe kún ashyq esik kúnin ótkizemiz. Aýrýdyń bul túrleri el arasynda keń taraǵanyn esepke ala otyryp, osy qadamǵa baryp otyrmyz. Olardy tegin tekserýden ótkizip, qalaı emdelý kerektigin, qandaı dári-dármek qoldanýǵa bolatynyn aıtamyz. Iýul aýrýǵa jańadan shaldyqqandar bolsa, tezirek jazylýyna septesemiz. Aýrýy asqynǵandar bolsa, taǵy qandaı tekserýlerden ótýge tıistigin eskertemiz.
– Eger Sizdi basqa emdeý ortalyqtary jaqsy usynyspen shaqyrsa, barar ma edińiz?
– Birneshe márte ondaı usynystardyń bolǵanyn nesin jasyraıyn. Tipti osyndaǵy aılyǵymnan joǵary jalaqy usynǵandar da boldy. Men bárinen bas tarttym. Áýeli, adamda nysap bolýy kerek. Sodan keıin birin biri syılaıtyn, árkim óz jaýapkershiligin biletin ujym bolǵany jón. Bizdiń ujymnyń bereke-birligi, basshylyqtyń adamgershiligi men shynaıylyǵy munda qyzmet etetinder úshin basty tabys dep oılaımyn. «Suńqardyń» Almaty qalasynda 6 bólimshesi bar. Osy bólimshelerde 700-ge jýyq adam qyzmet kórsetedi. Olar óz jumystarynan aıyrylyp qalmaý úshin umtylady. Osynsha kóp adamdy jumyspen qamtyp otyrǵan uıym qaı jaǵynan alsaq ta ózgelerden oq boıy ozyq. Kún saıyn, aı saıyn, jyl saıyn jańa josparlar quryp, ony júzege asyrǵansha asyǵamyz.
Sondaı-aq, bizde bári zań sheńberinde jumys atqarady. Qansha aılyq alsań da, tolyqtaı kórsetilip, zeınetaqy qory men tıisti salyqtar tólenedi. Basqa jerdiń kóbinde aılyǵyńdy az kórsetip, ústemeaqyny jasyryn kasa arqyly beredi. Maǵan ondaı zańsyzdyqtar unamaıdy.
– Dárigerlik keńes berý kóp jerde 5-7 myń teńge mólsherinde eken. Keıbir ortalyqtarda dárigerlerdiń ǵylymı dárejesine qaraı ártúrli baǵa qoıylady. Profesorlardan keńes alý qatardaǵy dárigerlerge qaraǵanda qymbatyraq. Sizderde bul jaǵy qalaı sheshilgen?
– Bizde ondaı ala-qulalyq joq, dárigerlerdiń alǵashqy keńesi3000 teńge, qaıtalaı keńes berý 2500 teńge. Bul baǵa dárigerlerdiń ataq-dárejesine qatyssyz, bárine ortaq.
– Dárigerlerge qandaı talaptar qoıasyz?
– Aldaryna kelgen árbir kisimen jyly sóılesýin, daýys kóterip sóılemeýin, kishpeıil bolýyn talap etemin. Emdelýshiler bizge qandaı zárý bolsa, bizdiń de olarǵa muqtaj ekenimizdi túsindiremin. Jalǵan dıagnoz qoıýǵa bolmaıtynyn, ár adam – jeke tulǵa ekenin, emdelýshiniń jaǵdaıyna qaraı otyryp, tıisti em-shara bekitýdi umytpaýyn, basy artyq shyǵynǵa jol bermeýin eskertip otyramyz. Ortalyq týraly ár emdelýshiniń jyly pikir aıtýyna yqpal jasaý basty ustanymymyz. Em izdegenderdiń kóńilinen shyǵa alsaq, eńbegimizdiń esh ketpegeni.
Áńgimelesken T. TAŃJARYQ.
