QR Sý resýrstary jáne ırrıgasıa mınıstri Nurjan Nurjigitov Aralǵa qoldan jańbyr jaýǵyzyp, “jańbyr adam” atanǵan Altaı Aınabektiń jobasyna qatysty pikir bildirdi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Mınıstrdiń aıtýynsha, ol 2023 jyldyń jeltoqsanynda ǵalymmen kezdesip, onyń jobasymen tanysqan.
“Kóterilgen másele boıynsha aıtylǵan 2,6 mıllıard tekshe metr sý – arnaıy gıdroposttar arqyly ólshengen sý kólemi. Muny anyqtaıtyn arnaıy quraldar bar. Biraq bul sýdyń Aralǵa jetýi úshin ony retteý jáne durys bólý qajet. Sondyqtan bul naqty derekterge negizdelgen kórsetkish,” – dedi Nurjigitov "ÝÁDE" baǵdarlamasyna bergen suqbatta.
Ol kez kelgen jańa tehnologıanyń ǵylymı turǵyda dáleldenýi mańyzdy ekenin atap ótti.
“Altaı Aınabekpen tanyspyn. Ol 2023 jyldyń jeltoqsanynda meniń qabyldaýymda bolyp, óz jobasyn tanystyrdy. Sol kezde men oǵan: "Áýeli óz ádisińdi dálelde", – dedim. Keıin biz bul iske ǵalymdardy qosýdy usyndyq. Sebebi áleýmettik jelide kez kelgen adam "jańbyr jaýyp jatyr, men shaqyrdym" dep aıta alady. Biraq mundaı tujyrym ǵylymı dáleldeýdi qajet etedi. Sondyqtan biz ǵylymı ınstıtýt mamandarynyń zertteý júrgizýin usyndyq. Alaıda bul jumys iske aspady. Ol qarsylyq tanytty dep aıta almaımyn, biraq birlesken zertteý júrgizilgen joq,”– dedi mınıstr.
Mınıstrdiń sózinshe, joba aıasynda qarjylandyrý máselesi de kóterilgen.
“Aqsha týraly da áńgime boldy. Biraq biz aldymen ǵylymı dáleldeme qajet ekenin aıttyq. Qazir naqty somany esime túsire almaımyn, biraq áńgime 100-200 mıllıon teńge kólemindegi qarjy týraly boldy,” – dep túıindedi Nurjan Nurjigitov.
Eske salaıyq, buǵan deıin Dalanews.kz tilshisi álemjelide "jańbyr adam", "qazaqtyń Tonı Stárki" degen laqap attarymen tanylyp kele jatqan, Klımatty ózgertý tehnologıalary halyqaralyq ortalyǵynyń (International Center of Climate Change Technologies) basshysy, “Jasandy jańbyr jaýǵyzý” tehnologıasynyń avtory Altaı Aınabekpen tildesken edi.
Birneshe jyl buryn Mańǵystaýdaǵy qýańshylyq máselesin sheshýge atsalysqan maman Araldyń jaı-kúıine de erekshe nazar aýdarǵan bolatyn.
Maman "Aral óńirine jańbyr jaýǵyzamyn" degen oıyn ortaǵa saldy.
Tabıǵı qubylystyń tosynnan kelgen syıyna daıyn bolmaǵan jurt bul "Qudaıdyń emes, Altaıdyń jańbyry" degen alyp-qashpa áńgimelerdi alǵa tartýda.
Jeldeı esip jatqan atalmysh aqparattardy ǵalym joqqa shyǵarmaıdy. Aıtýynsha, Aralǵa jasalyp jatqan tájirıbe atalǵan óńirlerge áser etýi ábden múmkin.
"Biz Qazaqstanda jumys jasaǵan merzimder: 2021 jyldyń qazan aıy, 2022 jyldyń naýryz , sáýir, mamyr aılary jáne 2023 jyldyń tamyz aıy. Sonymen qatar 2024 jyldyń 18 maýsymynan bastap jumysty jalǵastyryp jatyrmyz. Osy kezderdiń barlyǵyna ortaq bir qubylys bar – Almaty, Jambyl, Túrkistan, Qyzylorda oblystarynda jaýyn-shashyn deńgeıi kóp bolǵan.
Atmosfera – statıkalyq emes. Barlyq nárse aınalyp turady. Ekvatordyń soltústiginde atmosfera qozǵalysy batystan shyǵysqa júredi. Sondyqtan Aralǵa jasalyp jatqan tájirıbeniń Almatyǵa áseri bolýy zańdylyq. Jáne biz sıklondardy tehnologıa kómegimen uzaq ýaqytqa ustap turýǵa yqpal etip jatyrmyz. Biraq bolashaqta, úkimet qoldap, materıaldyq tehnıkalyq bazamyz kúsheıgende Araldyń tarıhı tabanynyń ústine jaýynnyń birshama bóligin lokalızasıa jasaımyz", - deıdi ol.
Ǵalym "Araldy sýǵa toltyrýdyń" alǵashqy kezeńderin eńserip jatqanyn atap ótti. Onyń sózinshe, bul proses biraz ýaqytty talap etedi.
"Birinshi kezeń – klımatty úıretý. Jalpy, Araldyń klımaty ǵasyrlar boıy qalyptasqan. Onyń ústine Aral tartylǵan soń múlde basqa klımat ornyqqan. Biz sony ózgertýdemiz. Qazir temperatýra birshama túsip, jaýyn edáýir artty. Klımat úırene kele, "oblaka vertıkalnogo razvıtıa" jasaý jeńildene túsedi. Joǵaryda aıtqandaı materıaldyq tehnıkalyq baza kúsheıgende basty etap "jaýynnyń Araldyń tarıhı tabanyna lokalızasıa prosesinde" sý tipten kóbeıedi", - deıdi ol.
