– Elmıra hanym, búginde ózińiz basqaryp otyrǵan balabaqshanyń irgetasy qalana bastaǵanda meńgerýshilikke bekitilip, jumysty qurylys basynan bastaǵanyńyzdy estidik. Balabaqshany basqarýdan bólek, salýda da mol tájirıbe jınaǵan sıaqtysyz.
– Durys aıtasyz. Ózińiz kórip otyrǵan 320 oryndyq balabaqshanyń irgesi qalana bastaǵan sátte meni Alataý aýdanynyń ákimi men Alamaty qalasy bilim bóliminiń basshylyǵy balabaqshaǵa meńgerýshi etip bekitkeni ras. Ózińiz de bilesiz, Almaty qalasy boıynsha Alataý aýdanynda kóptegen áleýmettik nysandar boı kóterdi. Sol mekemege jaýapty basshylardyń bári ǵımarattarynyń irgetasy qalanyp jatqanda qyzmetke qabyldandy. Qurylys jumystaryn júrgizýde joba-jospardan aýytqyǵan joqpyz. Ǵımarattyń ishin josparlaǵanda qurylysshylar bizben aqyldasyp otyrdy. Men buǵan deıin balabaqsha meńgerýshisi, ádisker bolyp mektepke deıingi bilim berý salasynda mol tájirıbe jınaǵan edim. Sol kezde balabaqshalardaǵy kemshilikterdi qaıtalamaýǵa tyrystym. Keıbir qurylys kompanıalary jumystaryn asyǵys istep, keıbir jerlerge sapasyz qurylys materıaldaryn paıdalanatynyn estip júrmiz ǵoı. Biraq bizdiń Alataý aýdanynyń ákimi Baǵdat Mánizorov myrza qurylysshylarǵa qatań talap qoıyp, mundaı kemshiliktiń ketýine jol bergen joq. Ákim merdiger kompanıalardyń basshylaryna kez kelgen áleýmettik nysan basshysynyń syn-eskertpesin basshylyqqa alyp jumys isteýde talap etti. Nátıjesinde qurylysshylar balabaqshanyń ishin árleýde, esik-terezesin salyp, jıǵazdar ornalastyrǵanda menimen udaıy aqyldasyp otyrdy. Mektepke deıin bilim berý salasynda uzaq jyl jumys istegendikten bizder qabyrǵany qandaı túspen boıaýdy jáne balalarǵa qandaı jıhaz alýdyń qajettiligin bilemiz ǵoı. Osy turǵydan merdiger kompanıaǵa aqyl keńesimdi berip otyrdym. Balabaqshanyń esik-terezesin salǵanda birneshe kompanıalardyń toptamasyn aldyma jaıyp tastap kórsetti. Tipti esik-tereze satatyn mekemelerge baryp, zattaryn qolmen ustap, kózben kórgen kezderimiz de boldy. Bárin saralap shyqqannan keıin unatqan sapaly esik-terezelerimizdi qoıǵyzdyq. Mine, balabaqshamyzdyń ashylǵanyna 4 jyl ýaqyt ótti, birde-bir esik terezemiz synyp, óńin joǵaltqan joq. Sapaly dúnıe bolǵandyqtan áli kúnge deıin óńin bermeı tur. Balalarǵa qajetti jıhaz tańdaý kezinde de sapasy men túsine erekshe mán berdik. Jıhazdarymyzdyń da bir shegesi túsip, synǵan emes. Búginde aýdan ákimi Baǵdat Saılanbaıulyn zaman talabyna saı, sáni men saltanaty jarasqan ǵımarat salý úshin bizdiń qurylysshylardyń qasyna nelikten qosyp qoıǵanyn endi túsinip otyrmyz. Óz basym Alataý aýdany qurylǵan kúninen bastap, jarǵaq qulaǵy jastyqqa tımeı eńbek etip kele jatqan Baǵdat Mánizorovtyń eńbegi orasan zor dep esepteımin.
– Qarasý aýdany baıyrǵy eldi meken ekenin bilemiz. Munda qazaq orys, túrik, grek, káris – bári aralas turatynyn bilemiz. Sonda bári balalaryn osy sizderdiń qazaq balabaqshasyna ákelip júr me?
– Ras. Qarasý – kópultty aýdan. Biraq halqy tilge baılanysty bólingenin kórgen emespin. Mundaǵy jurttyń qazaq tiline degen qurmeti erekshe. Men muny aýdanymyzda qazaq balabaqshasy ashylǵanda anyq baıqadym. O basta bizge basqa ult ókilderi balalaryn ákelmeıtin shyǵar dep oıladym. Obal ne kerek, biz ashylǵan kúni aýdanymyzdaǵy ózge ult ókilderi «balalarymyz qazaq tilin bilsin» dep bizge alyp kelip tapsyrdy. Búginde, ózge ult ókilderi bala jastaıynan qazaq tilin tez úırenip ketetinin túsinip otyr. Sondyqtan balabaqshamyzda tilge qatysty túsinispeýshilik bolmady. Men ózimniń jumys tájirıbem barysynda qazirgi tańda qazaq tilin úıretýde balabaqshalardyń úlesi zor ekenin baıqap otyrmyn. Aldaǵy ýaqytta qazaq balabaqshasynda tálim alǵan azamattar at jalyn tarap minip, azamat bolǵanda qazaq balabaqshalarynyń eńbegi sol kezde anyq baıqalatyn bolady.
– Jańadan isti bastaýdyń qanshalyqty qıyn ekenin túsinemiz. Balabaqsha jumysyn jolǵa qoıý kezinde maman tapshylyǵyn sezindińizder me?
– Árıne, qandaı is bolsyn qıyndyqsyz bolmaıdy. Eń alǵash osynda osy balabaqshanyń meńgerýshisi bekitilip, qurylys basyna kelgende topyraǵy burqyrap jatqan en dala bolatyn. Sol kezde oıymda «halyq balalaryn balabaqshaǵa alyp kele qoıa ma eken?» degen qorqynysh boldy. Biraq meniń kúdigim kún ótken saıyn seıile berdi. Qazirgi tańda balabaqshamyzda 72 adam eńbek etedi. Onyń 32-i bala tárbıesine jaýapty pedagog mamandar. Báriniń bilimi – joǵary. Áýel basta maman tapshy bolǵannan keıin qazaq tili, tarıh, aǵylshyn tili mamandyqtaryn meńgergen qyz-kelinshekterdi jınap, alǵashqy ujymdy jasaqtaýǵa týra keldi. Balabaqshaǵa jumys isteýge nıettenip kelgen qyzdarǵa «mektepke deıingi bilim berý salasynyń mamany bolýyń kerek» dep talap qoıa almadyq. Pedagogıka mamandaryn jınap, keıinnen olardyń is-tájirıbesin «Órleý» qaıta daıarlaý ortalyǵynda biliktiligin shyńdaýǵa týra keldi. Keıde ózimizdiń jyldar boıy jınaqtaǵan is-tájirıbemizdi ortaǵa salyp, jas mamandarmen bólistik. Osylaısha qajetti mamandar shoǵyryn qalyptastyrýǵa týra keldi.
– Elmıra hanym, Qarasý aýdanyn tolyq qalyptasqan aýdan dep ataýǵa bola ma?
– Joq. Qarasý aýdany álide bolsa ósip-órkendeý jolynda. Qazirgi tańda aýdanymyzda memlekettik baǵdarlama boıynsha turǵyn úı keshenderi túsip jatyr. Budan basqa qyzyl syzyqtyń boıyna úı salǵan turǵyndarǵa bizdiń aýdanymyzdan birshama jer telimderi berildi. Olar aldaǵy ýaqytta úı salyp, Qarasý aýdanynyń turǵyny atanýǵa kúsh salyp jatyr. Sondyqtan bizdiń aýdan qalyptasý ústinde. Taǵy bir aıta ketetin másele, qazir aýdanymyzda bir úıden balabaqshaǵa úsh-tórt bala ákeletin otbasylar bar. Budan aýdanymyzda demografıalyq ahýal joǵary deńgeıde júrip jatqanyn ańǵarýǵa bolady. Ótken jyldary bir jylda balabaqshada jumys isteıtin 18 qyzmetkerdi dekrettik demalysqa jiberdik. Osy jaıttan-aq Qarasý aýdanynda demografıalyq dúmpý júrip jatqanyn ańǵarýǵa bolady.
– Aýyldan eki qolǵa jumys izdep kelgen halyq ta qala shetindegi aýdandardan páter jaldap turatyny belgili. Olarmen jumys isteýde qandaıda bir qıyndyqtar oryn alyp tura ma?
– Iá, bizdiń aýdanda páter jaldap turatyn jas otbasylar bar. Biraq olar bizge eshqandaı qıyndyq týǵyzyp otyrǵan joq. Búginde balabaqshada jumys isteıtin 70 adamnyń bári osy aýdannyń turǵyndary desem, qatelespeımin. Bizdiń balabaqshada eńbek etetin qyz-kelinshekterdiń birazy eńbek jolyn bizdiń mekemeden bastaǵanyn maqtanyshpen aıta alamyn. Iá, olardy tárbıelep, biliktiligin kóterý isi ońaı bolǵan joq. Qazirgi tańda sol bir kúrdeli kezeńde aýyz birligimizdiń arqasynda 2-3 jylda júrip óttik.
– Jyl basynda Almaty qalasynyń ákimi Baýyrjan Baıbek «qaladaǵy balabaqshalardyń quny 15 myń teńgeden aspasyn» dep buıryq shyǵarýy, kópshilik tarapynan qoldaý tapqany esimizde. Ákimniń bul bastamasy sizderdiń aýdanda da qyzý qoldaýǵa ıe bolǵan shyǵar?
– Árıne. Bizdiń balabaqsha 320 orynǵa arnalǵan úlken mekeme ǵoı. O basta bizder balabaqshaǵa keletin bala sanyn 320-ǵa toltyra almadyq. Keıinnen «Balapan» baǵdarlamasyna enip, balalardyń sanyn arttyrýǵa kúsh saldyq. Al qala basshysy Baýyrjan Baıbek myrzanyń bastamasynan keıin bir aıdyń ishinde balabaqshamyz búldirshinderge toldy. Qazirgi tańda tolyq qýatymyzda jumys istep jatqan jaıymyz bar. Ata-analar tek balalarynyń tamaǵyna ǵana aqy tóleıdi. Ákimniń bastamasy halyqtyń oń jambasyna keldi desem, artyq aıtqandyq bolmas edi.
– Elmıra hanym, qazir Almatyda jekemenshik balabaqshalar kóptep ashylyp jatqany ózińizge málim. Olardyń jarnamasy da jer jarady. Bilikti maman retinde aıtyńyzshy, memlekettik mektepke deıingi bilim berý mekemeleri jekemenshik balabaqshalarmen básekelese almaı qalmaı ma?
– Joq, men bulaı dep oılamas edim. Jekemenshik balabaqshalar jarnamasy on jerden myqty bolsa da olar da, biz de memlekettik standart boıynsha áreket etemiz. Óz basym bizdiń balabaqsha da, mamandarymyz da jekemenshik balabaqshadan qalyp tur dep aıta almaımyn. Iá, ata-analar «balabaqshada bı men aǵylshyn tilin úıretetin muǵalimder bolsa» dep ótinishterin aıtty. Bizder olardyń tilegin Almaty qalasy bilim basqarmasynyń basshysy Rahat Shımashevaǵa jetkizdik. Qazirgi tańda basqarma bizdiń usynysymyzdy qarastyryp jatyr. Aldaǵy ýaqytta bul másele oń sheshimin taýyp qalýy múmkin.
