Búgin Taldyqorǵan qalasynda Qazaqstanda atom elektr stansıasyn (AES) salý jobasyna qatysty jarıa talqylandy. Sharaǵa AES qurylysyna qatysty óz pikirlerin bildirýge kelgen barlyq deńgeıdegi máslıhat depýtattary, qoǵamdyq keńesterdiń, úkimettik emes uıymdardyń músheleri, energetıka salasynyń jetekshi mamandary, ǵalymdar men oblys ortalyǵynyń belsendi turǵyndary jınaldy, – dep habarlaıdy Dalanews.kz.

Uıymdastyrýshy tarap – Qazaqstannyń Azamattyq alánsy, sarapshylar retinde QR Energetıka mınıstrliginiń, «Qazaqstandyq atom elektr stansıalary» JSHS, Ulttyq ıadrolyq ortalyq jáne Iadrolyq fızıka ınstıtýtynyń ókilderi shaqyryldy.

Spıkerler sóz sóıleý barysynda Qazaqstanda atom energetıkasyn damytýdyń josparlary men perspektıvalaryn usynyp, sondaı-aq, qaýipsizdik, ekologıa jáne AES qurylysynyń ekonomıkalyq tıimdiligine qatysty suraqtarǵa jaýap berdi.

Jetisý oblysynyń turǵyndary AES qurylysyna qatysty óz oı-pikirlerin ortaǵa salyp, mamandarǵa kókeıdegi saýaldaryn qoıdy.

Qoǵamda týyndaǵan negizgi máseleler, atap aıtqanda, atom elektr stansıalaryn salýdaǵy zamanaýı tehnologıalardy qoldaný máselesi boldy. Budan ózge atom elektr stansıasynyń qurylysyn qarjylandyrý máselesi boldy. Sonymen qatar, oblys turǵyndary AES-ten shyqqan qaldyqtardy kádege jaratý, kadrlyq resýrstardyń bolýyna jáne AES-ke qyzmet kórsetý úshin qajetti jańa jumys oryndaryn ashý múmkindikteri  jaıynda qyzyǵýshylyq tanytty.

Bul suraqtarǵa mamandar jan-jaqty tolyq jaýap berdi. Atap aıtqanda, zamanaýı tehnologıalardy qoldaný máselesi boıynsha sarapshylar qazirgi ýaqytta Fransıa, QHR, Ońtústik Koreıa, RF kompanıalary kiretin AES qurylysy boıynsha ozyq álemdik kompanıalardyń qysqa tizimi jasalǵanyn atap ótti.

Qurylys qunyna qatysty atom elektr stansıasyn salýǵa jumsalatyn aıtarlyqtaı shyǵyndar obektiniń uzaq qyzmet etý merzimimen birge ony paıdalanýdyń tómen qunymen óteletini atap ótildi.

Sondaı-aq, mamandar AES jumysynyń ekologıalyq qaýipsizdigi máselesin egjeı-tegjeıli túsindirip, AES-te radıasıalyq fon joq ekenin, al atmosferaǵa SO2 shyǵaryndylary eń az (sol jylý elektr stansıasymen salystyrǵanda) ekenin atap ótti.

Qaldyqtardy kádege jaratý máselesi boıynsha: qýaty 1200 MVt reaktor jumys istegen kezde jylyna 50-60 m3 radıoaktıvti qaldyqtar túziledi. Qazir jańartylǵan energıa kózderinen aıyrmashylyǵy, mundaı qaldyqtardy qaýipsiz óńdeý úshin tıimdi tehnologıalar bar, onda jabdyqty kádege jaratý jáne qorshaǵan ortany qalpyna keltirý qarajaty esepke alynbaıdy.

Paıdalanylǵan ıadrolyq otyn qaldyqtarǵa jatpaıdy, óıtkeni onda janbaǵan ýran qalady jáne ıadrolyq otynda qoldanylatyn taǵy bir element – plýtonıı túziledi. Paıdalanylǵan ıadrolyq otyndy óńdegennen keıin mamandar ony da paıdalanyp, úlken energetıkalyq komponenti bar jańa otynǵa shıkizat alady.

Mamandarmen qamtamasyz etýge keletin bolsaq, obektini salý sheńberinde vendorlar jergilikti kadrlardy belgili bir ýaqyt ishinde oqytýdy qamtamasyz etýge mindetteledi.

Alynǵan túsiniktemelerden keıin Jetisý oblysynyń jurtshylyǵy elimizdegi beıbit atom energetıkasyn damytýǵa qatysty óz pikirlerin bildirdi.

«Taldyqorǵan elektr júıeleriniń tasymaldaý kompanıasy» AQ burynǵy basshysy, zeınetker Demıdov Serik Semeıhanulynyń sózinshe, AES salýdyń ýaqyt keldi, atom energetıkasy turaqty elektroenergıa kózi bolyp tabylady. Osy rette, AES qurylysy elimizdiń ekonomıkalyq damýyna úlken úlesin qospaq.

«Men elektr energetıka salasynda 30 jyldan astam eńbek ettim. Qazaqstanda energıa tapshylyǵy bar ekendigi barlyǵymyzǵa belgili. Soltústik-ońtústik tranzıttik jelisi Pavlodar oblysynda salynǵan bolatyn. Alaıda ol da jetkiliksiz. Atom elektrstansıasyn salatyn kez keldi. Qandaıyn salamyz? Temirjol torabyn  paıdalana otyryp, kómirmen jylytylatyn stansıalar ma? Onymen ekologıamyz qanshalyqty lastanady? Jaqyn ýaqytta biz mindetti túrde elektr tapshylyǵyn sezinemiz. Jańa stansıa qurylysyna 10 jyl ýaqyt ketedi, onyń ishinde qurylys-montaj qujattamalary da bar. Biz bir orynda tura almaımyz. Máselen, Qostanaı oblysynda jańa zaýyt, fabrıkalar ashylýda. Al bizdiń oblysta nege ondaı múmkindik jo? Sebebi Jetisý oblysynda elektr energıasynyń tapshy ekendigi seziledi. Máselen, qys mezgilinde óńir turǵyndary 35 MVt energıa tutynsa, Tekeli qalasyndaǵy stansıa bar-joǵy 24 MVt energıa óndire alady. Ońtústik óńirlerdiń barlyǵyna energıa qajet. Energıa medısınaǵa da, radıologıaǵa da qajet. Ǵylym jańa kókjıekterdi eńserýi qajet».

Óz kezeginde «ASPMK-519» JSHS burynǵy basshysy Vıktor Sychev elektroenergıa tapshylyǵynyń ornyn toltyrýda shetelden alynatyn energıa kózderiniń qymbattyǵyn alǵa tartyp, onyń elimizge tıimsizdigin  atap ótti. Sychevtiń aıtýynsha, biz  jańartylǵan energıa kózderin damytýda úlken baǵdarlamalardy júzege asyra alamyz, alaıda ol úshin bizge myqty elektrostansıa qajet.

«Bul máseleniń sheshimi – elimizde ózimizdiń AES salý, tipti bir emes, birneshe stansıa salý qajet. Áriptesterimizdiń usynysyn qoldaımyz, jobanyń qaýipsizdigi men senimdiligine kózimiz jetti», - deıdi Vıktor Sychev.

Jarıa talqylaýda «QAZAQSTAN CHERNOBYL ARDAGERLERI» ZTB, «Jetisý oblysynyń Chernobyl apaty ardagerleri men múgedekteri» qoǵamdyq keńesiniń tóraǵasy Mýstafa Hýsaın Qazaqstanda AES salý bastamasyn tolyǵymen qoldaıtynyn atap ótti.

«Álem termoıadrolyq energetıkany damytýda, al biz áli AES qurylysy  salyný qajettigin talqylap júrmiz. Biz bul bastamany qoldaımyz, sebebi biz jáne bizdiń urpaqtarymyz damyǵan memlekette ómir súrýi kerek», - dedi Mýstafa Hýsaın.

Kezdesý sońynda jastar da óz pikirin bildirdi. Jastar atynan Erkebulan Jaqan sóz alyp, qazir tehnologıalardyń damýyna baılanysty gadjetterge suranys artýda, bul óz kezeginde burynnan da kóp elektr energıasyn tutynýdy qajet etedi. Sol sebepti AES qurylysyna qoldaý tanytyp, ýaqyt joǵaltpaı jyldamdatý kerektigin jetkizdi.

Jarıa talqylaýǵa shaqyrylǵan sarapshylar atom elektr stansıalaryn salý úshin qarastyrylyp otyrǵan tehnologıalar qaýipsiz ekenin atap ótti, óıtkeni III jáne III+ býyndarynyń reaktorlaryn paıdalaný josparlanýda. Reaktorlardyń bul túri Atom Qýaty Halyqaralyq Agenttiginiń (MAGATE) barlyq qaýipsizdik talaptaryna jaýap beredi jáne ekologıalyq kórsetkishteri joǵary.