قازاقستاندىق ساراپشىلار پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «انا ءتىلى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىنا قاتىستى ءوز پىكىرلەرىن بىلدىرۋدە. زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ اعا وقىتۋشىسى قازىبەك ءداۋىتالى بۇل سۇحباتتى مەملەكەت باسشىسىنىڭ بەيرەسمي ۇندەۋلەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە باعالايدى.
«مەنىڭ ويىمشا، كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەلەر قامتىلعان. ناقتى تارقاتىپ ايتاتىن بولساق، 33 سۇراق، ساناپ شىقتىم، كوتەرىلىپ وتىر. وسىنىڭ 8ء-ى سىرتقى ساياساتقا، قالعانى ىشىمىزدە بولىپ جاتقان ماسەلەلەرگە باعىتتالعان.
قوعامداعى تۇيتكىلدى بولىپ وتىرعان سۇراقتار قويىلعان، اششى شىندىقتار ايتىلعان. تالعارداعى وقيعا بولسىن، قاڭتار وقيعاسى بولسىن، سونداي-اق الىپ قاشپا اڭگىمەلەرگە دە، ەندى ءبىزدىڭ زامانىمىزدا، سيفرلىق قوعام بولعاننان كەيىن، جاڭاعى جانە الەۋمەتتىك جەلىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى دە سول — الىپقاشپا ءسوز كوپ جۇرەدى. وسىلارعا دا قاتىستى ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىردى. سوندىقتان بۇل سۇحبات ءبىر جاعىنان ءتىرى، وسى جاعىنان العاندا قىزىقتى. سونداي-اق، وسى كۇنگە دەيىنگى جاسالعان رەفورمالارعا باعا بەرۋى دە قىزىقتى. پرەزيدەنتتىڭ وڭدىسىن وڭ، دۇرىسىن دۇرىس دەپ، بايسالدى باعا بەرۋىمەن قىزىقتى دەپ ويلايمىن»،- دەيلى زاڭگەر.
ماماننىڭ پىكىرىنشە، بۇل سۇحباتتىڭ باستى ويى – زاڭ جانە ءتارتىپ ماسەلەسى. ونىڭ ايتۋىنشا، قوعامداعى تۇراقتىلىق پەن ادىلەتتىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن زاڭ ۇستەمدىگى مەن قۇقىقتىق ءتارتىپتى ساقتاۋ – مەملەكەتتىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. سونىمەن قاتار، بۇل تاقىرىپ پرەزيدەنتتىڭ ەل دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق باعىتتارى اياسىندا بىرنەشە رەت كوتەرىلگەنىن اتاپ ءوتتى.
«باۋىرجان مومىش ۇلى ايتقان: «تارتىپكە باعىنعان قۇل بولمايدى» دەگەن تەزيسىنىڭ توڭىرەگىندە ماسەلەلەر كوتەرىلىپ وتىر. وسى باعىتتاعى جۇمىستاردىڭ جۇرە بەرەتىندىگى – بۇل ىستىققا دا، سۋىققا دا قارامايتىندىعى، ياعني مەملەكەتتە ءتۇرلى جاعدايلار بولادى. ءبىز، مىسالى، گەوساياسي احۋالداردا بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ولارعا قاراماستان، ءبىز وسى زاڭدىلىقتى، ورتالىق قۇندىلىق رەتىندە كورىپ، ۇستاپ وتىرمىز.
ياعني، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇل قۇقىقتىڭ ۇستەمدىگى، زاڭدىلىق پەن قۇقىق قاعيداسىنىڭ ماڭىزدىلىعى وتە وزەكتى. قاي سالادا بولسىن، بۇل – جاڭاعى قارعىن سۋ كەلدى، ونى قۇرىقتاۋدا، ونىڭ الدىن الۋدا، وندا جىبەرىلگەن قاتەلىكتەرگە باعا بەرۋدە. قاي جاعدايدا بولماسىن، زاڭدىلىق جانە قۇقىقتىق ءتارتىپ – ول ورتالىق قۇندىلىق، ويتكەنى مەملەكەت باسشىسى كوتەرىپ وتىرعان ەكى ماسەلە ءقازىر الدىعا قويىلىپ وتىر.
ءبىرىنشىسى – ەكونوميكالىق ورلەۋ، ياعني حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى جاقسارۋ ءتيىس. ەكىنشىسى – بۇل ەگەمەندىك ماسەلەسى. بىلايشا ايتقاندا، مەملەكەت دەگەننىڭ ءوزىنىڭ ءبىر اتاۋى – بۇل داۋلەت. داۋلەت دەيمىز، داۋلەت، ياعني داۋلەتتىلىك، قۇت-بەرەكەگە، مولشىلىققا اكەلەتىن ەكونوميكالىق دۇرىس ساياسات. جانە ەكىنشى جاعى – بۇل ەگەمەندىك ماسەلەسى، ياعني مەملەكەتتىڭ ىرگەسىن شايقالتپاۋ، ونى ۇستاپ تۇرۋ. كەلەسى ۇرپاققا امان-ەسەن، ساۋ، دۇرىس دەموكراتيالىق ينستيتۋت رەتىندە جەتكىزۋ – بۇل وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەدى.
مەنىڭشە، پرەزيدەنتتىڭ ايتقىسى كەلگەنى – وسى تاقىرىپتىڭ اتى دا ناقتىلانىپ تۇر: ەكونوميكالىق ورلەۋ جانە ءبىزدىڭ ەگەمەندىگىمىز»،- دەپ سانايدى زاڭگەر.
پرەزيدەنتتىڭ سۇحباتى قوعامدا قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ، اسىرەسە الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى اراسىندا كەڭىنەن تالقىلانۋدا. بۇل قۇبىلىستىڭ سەبەبىن زاڭگەر قازىبەك ءداۋىتالى بىلايشا تۇسىندىرەدى.
«پرەزيدەنتتىڭ سۇحباتىنان كەيىن الەۋمەتتىك جەلىدە وزەكتى تاقىرىپ رەتىندە كوتەرىلىپ جاتقان قانداستارعا قاتىستى، تالعارداعى وقيعاعا بايلانىستى ايتىلعان پىكىرلەر دە بار. نەگە قانداستاردى زاڭدى تۇردە سىرت مەملەكەتتە ساقتاپ وتىرعان جاعدايداعىداي، ءبىزدىڭ مەملەكەتكە كەلگەننەن كەيىن ساقتامايدى دەپ تۇسىندىرۋشىلەر مەن تۇسىنۋشىلەر ءارتۇرلى؟
شىنىن ايتقاندا، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ قانداس اعايىنعا قاتىستى پوزيسياسى وتە وڭ. ول كىسىنىڭ ءوزى «ورالمان» سوزىنەن باس تارتۋ تۋرالى، ونى «قانداس» سوزىمەن اۋىستىرۋ تۋرالى ۇسىنىس بەرگەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. قوعامداعى، مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت – قازاق، ولاردىڭ دا پوزيسياسى وڭ، مىسالى. ەندى تۇرمىستىق دەڭگەيدە ءبىر كيكىلجىڭ نەمەسە باسقا جاعداي بولۋى مۇمكىن، ول شىنايى. بىزدە قانداس اعايىندارعا قاتىستى ديسكريميناسيالىق، اشىق ساياسات جوق. دەمەك، ماسەلە نەگە؟ قوعامنىڭ سول ءبىر سوزگە، جاعدايعا، ماتىنگە شۇيلىگىپ جاتقان سەبەبى مەنىڭ ويىمشا باسقا دا جاتىر. تەرەڭدە، ياعني تالعارداعى وقيعانىڭ ءوزى. بيشىمبايەۆ سوتىنا دا حالىق قاتتى ۇرە تۇرە كەلىپ، «بۇنى ساتىپ الىپ قويماي ما؟» دەپ الاڭدادى. بۇل جاڭاعى ۇكىم بۇزىلىپ كەتپەي مە، جازادان اسپاي قالماي ما دەپ كۇمانداندى.
تالعارداعى جاعدايعا قاتىستى دا قوعامدا وسىنداي كۇمان بار. بۇل كۇمان ءبىر كۇندە تۋىنداپ وتىرعان جوق قوي. ءبىز سوڭعى 30 جىلدا وسىنداي جاعداي قالىپتاستى، وكىنىشكە قاراي، ياعني زاڭدىلىق ماسەلەسىنە سەنىمسىزدىك بولدى، ادىلەتتىلىك ماسەلەسىنە سەنىمسىزدىك بولدى. ول ءبىر كۇندە جويىلىپ كەتپەيدى. سوندىقتان دا تالعارداعى جاعداي بويىنشا مەن ويلايمىن، ءقازىر تەرگەۋ، تەكسەرۋ امالدارى وبەكتيۆتى ءجۇرىپ جاتىر، ەشكىمنىڭ باسى ەكى ەمەس. ويتكەنى پرەزيدەنتتىڭ دە باقىلاۋىندا وتىر. ءبىراق مەنىڭ ويىمشا، بۇل جەردە وسى جاعدايلاردى قوعامدا اشىق تالقىلاۋىمىز كەرەك. سونداي پلاتفورمالاردى ەنگىزۋىمىز كەرەك. ماسەلەن، مەنىڭ ويىمشا، زاڭدىلىق پەن قۇقىقتىق ءتارتىپ جونىندەگى بارلىق وڭىرلەردە كوميسسيا قۇرىلۋى كەرەك ەدى»،- دەيدى زاڭگەر.
جازىپ العان گۇلميرا سىزدىق قىزى
