نۇرسۇلتان نازاربايەۆ 1940 جىلى 6 شىلدەدە الماتى وبلىسىنىڭ قاراساي اۋدانىنا قاراستى شامالعان اۋىلىندا ءابىش پەن ءالجاننىڭ وتباسىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1940 جىلى 6 شىلدەدە ىلە الاتاۋىنىڭ باۋرايىنداعى ءۇشقوڭىر جايلاۋىندا ءابىش پەن ءالجان نازاربايەۆتاردىڭ شاڭىراعىندا دۇنيەگە كەلدى. وعان اكە-شەشەسى نۇرسۇلتان دەپ ات قويدى.سابيگە ات تاڭداۋدىڭ ءوزى جاتقان ءبىر حيكاياعا اينالدى. تويعا جينالعان اعايىن-تۋىس ءتۇرلى ەسىمدەردى تۇس-تۇستان ايتىپ جاتتى. ەڭ اقىرىندا جاڭا تۋعان ۇلدىڭ اجەسى مىرزابالا مىناداي ۇسىنىس ءبىلدىردى: «مەنىڭ سۇيىكتى نەمەرەم ەكى بىردەي ەسىمدى الىپ ءجۇرسىن. ونىڭ اتى نۇرسۇلتان بولسىن».الەمدەگى بارلىق اجەلەر سەكىلدى مىرزابالا دا نەمەرەسىنىڭ ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا ەرەكشە ەڭبەك ءسىڭىردى.
اكەسى – ءابىش 1903 جىلى الاتاۋدىڭ بوكتەرىندە، نازارباي ءبيدىڭ شاڭىراعىندا ومىرگە كەلدى.ءابىش نازاربايەۆ كوڭىلدى، ءقادىرلى ادام بولدى. ول تەك قازاق تىلىندە عانا ەمەس، ورىس جانە بالقار تىلدەرىندە دە ەركىن سويلەيتىن. ءابىش قازاق جانە ورىس اندەرىن بەرىلىپ ايتاتىن، اڭگىمەلەسكەن ادامىن زەيىن قويىپ تىڭداپ، پايدالى كەڭەس بەرە بىلەتىن. ءابىش نازاربايەۆ 1971 جىلى قايتىس بولدى.
اناسى ءالجان 1910 جىلى جامبىل وبلىسى قورداي اۋدانى قاسىق اۋلىنداعى مولدانىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلدى.ءۇشقوڭىرعا جەر اۋدارىلعان اكەسىمەن بىرگە كەلگەن ءالجان ابىشپەن تانىسادى. اۋىل اراسىندا ءان سالۋ مەن سۋىرىپسالمالىق ونەردەن ونىڭ الدىنا تۇسەتىن ەشكىم جوق ەدى. جارقىن ءجۇزدى ءالجان ۇلىن ۇلكەندى قۇرمەتتەۋگە، سىيلاۋعا باۋلىدى، ونىڭ ۇلتتىق داستۇرلەرگە، ءان-جىرلارعا، سالت-عۇرىپتارعا قۇشتارلىعىن وياتتى. ءالجان نازاربايەۆا 1977 جىلى قايتىس بولدى.
ءجاسوسپىرىم شاعى نۇرسۇلتان تەك ءوز سىنىبىنداعى عانا ەمەس، مەكتەپتەگى ەڭ ۇزدىك وقۋشىنىڭ ءبىرى بولدى، ساباقتى زور ىنتا-ىقىلاسپەن وقىدى. ول ءوزىنىڭ اسا قۇشتارلىعىن بىلەتىن اعايىن-تۋىستارى اكەپ بەرگەن كىتاپتاردىڭ ءبارىن وقىپ شىعۋعا جان-تانىمەن كىرىستى. جاس كەزىندە ىلە الاتاۋىنىڭ باۋرايىندا جازعى دەمالىس كۇندەرىندە اكەسىنە كومەكتەسىپ جۇرگەندە تۇڭعيىق جۇلدىزدى اسپان استىندا جانعان الاۋ ماڭىنا تۇنەگەن رومانتيكالىق ساتتەرى دە بولدى. اكە-شەشەسى وسى ولكەدە ەجەلگى زاماندا ءومىر سۇرگەن بابالاردىڭ بەرىك ءتۇپ-تامىرىنان سىر شەرتەتىن ساليقالى اڭگىمەلەر ايتىپ، جان-دۇنيەنى تەربەيتىن اندەر شىرقايتىن. كەز كەلگەن قازاق بىلمەۋى ۇيات سانالاتىن جەتى اتا تۋرالى ايتىلاتىن. ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىپ، قازاقتىڭ وتكەنى مەن بولاشاعىن جالعاپ كەلە جاتقان حالىقتىڭ وسى ءبىر اۋىر، ءبىراق ۇيلەسىمدى تىرشىلىگىنىڭ ماڭگى جانە اسا ءماندى ەكەنىن سەزىنەتىن.ول، اسىرەسە، ەجەلگى اڭىزدار مەن بابالاردىڭ نانىم-سەنىمدەرى تۋرالى ۇلكەندەر ايتاتىن اڭگىمەلەردى ىقىلاسپەن تىڭدايتىن.
قىزمەت جولى
1960 جىلى دنەپرودزەرجينسك تەحنيكالىق ۋچيليششەسىن، 1967 جىلى قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتىنا قاراستى جوعارى تەحنيكالىق وقۋ ورىنىن، 1976 جىلى كەڭەس وداعى كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنە قاراستى جوعارى پارتيا مەكتەبىن بىتىرگەن.
ەڭبەك جولىن 1960 جىلى تەمىرتاۋ قالاسىنداعى قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتىندا قاتارداعى جۇمىسشى بولىپ باستاپ، دومنا پەشىنىڭ اعا گازداۋشىلىعىنا دەيىنگى جولدان ءوتتى.
- 1960—69 جج. — قاراعاندى مەتاللۋرگيا زاۋىتىندا جۇمىس ىستەدى.
- 1969—73 جج. — قاراعاندى وبلىسى تەمىرتاۋ قالاسىنداعى پارتيا-كومسومول جۇمىستارىندا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقاردى.
- 1973—77 جج. — قارمەتكومبيناتتىڭ پارتكوم حاتشىسى.
- 1977—79 جج. — قاراعاندى وبلىستىق پارتيا كوميتەتiنiڭ حاتشىسى، 2ء-شى حاتشىسى.
- 1979—84 جج. — قازاقستان كپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى.
- 1984—89 جج. — قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسiنiڭ ءتوراعاسى.
- 1989—91 جج. — قازاقستان كپ وك بiرiنشi حاتشىسى،
- 1990 ج. اقپان—ءساۋىر ارالىعىندا قازاق كسر جوعارى كەڭەسiنiڭ ءتوراعاسى بولدى.
- 1990 ج. ساۋىرىنەن — قازاق كسر پرەزيدەنتى.
- 1991 ج. جەلتوقساننىڭ 1-ىندە تۇڭعىش رەت قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جالپىحالىقتىق سايلاۋى ءوتتى. سايلاۋ ناتيجەسىندە نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ باسىم داۋىسپەن (98،78 %) جەڭىسكە جەتتى.
- 1995 ج. ءساۋىردىڭ 29-ىندا جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم ناتيجەسىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىن.ءا.نازاربايەۆتىڭ وكىلەتتىگى 2000 ج. دەيىن ۇزارتىلدى.
- 1999 ج. قاڭتاردىڭ 10-ىندا وتكەن جالپىحالىقتىق سايلاۋدىڭ ناتيجەسiندە ن. نازاربايەۆ 79،78 % داۋىس الىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى بولىپ قايتا سايلاندى.
- 2005 ج. جەلتوقساننىڭ 4-ىندە سايلاۋشىلاردىڭ 91،5 % داۋىسىن الىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ قايتا سايلاندى.[1]
- 2011 ج. ءساۋىردىڭ 3-ىندە سايلاۋشىلاردىڭ 95،5 % داۋىسىن الىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ قايتا سايلاندى.[2]
- 2015 ج. ءساۋىردىڭ 26-ىندا سايلاۋشىلاردىڭ 97،7 % داۋىسىن الىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ قايتا سايلاندى.[3]
وتباسىلىق جاعدايى
جۇبايى — سارا الپىس قىزى — بوبەك قورىن باسقارادى.
پرەزيدەنتتىڭ ءۇش قىزى بار:
- داريعا — ساياسات عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، جاق "حابار" اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭدەپۋتاتى.
- دينارا — ن.ءا. نازاربايەۆ اتىنداعى ءبىلىمدى قولداۋ قورىن باسقارادى. Forbes جۋرنالىنىڭ مالىمەتى بويىنشا 2011 ج. ناۋرىز ايىنا قاراستى 1.3 ميلليارد اقش دوللارىن قۇرايتىن ال-اۋقاتىمەن قازاقستاننىڭ ەڭ باي ايەلى بوپ سانالادى. تيمۋر قۇلىبايەۆتىڭ جۇبايى.[4]
- ءاليا — بيزنەسپەن اينالىسادى، «ەليتستروي» قۇرىلىس كومپانياسىن باسقارادى.
ن. ا. نازاربايەۆتىڭ جەتى نەمەرەسى جانە ەكى شوبەرەسى بار.
عىلىمي ەڭبەكتەرى
كىتاپتارى
ن.نازاربايەۆ ءبىرقاتار عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى مەن قوعامدىق-ساياسي تاقىرىپ بويىنشا كىتاپتاردىڭ اۆتورى:
- «ۆاجنەيشەە ۋسلوۆيە ينتەنسيفيكاسيي» (ا.، 1983)،
- «ستالنوي پروفيل كازاحستانا» (ا.، 1984)،
- «ەكونوميكا كازاحستانا: رەالنوست ي پەرسپەكتيۆا ستانوۆلەنيا» (ا.، 1988)،
- «بەز پراۆىح ي ليەۆىح» (م.، 1991)، «ستراتەگيا رازۆيتيا كازاحستانا كاك سۋۆەرەننوگو گوسۋدارستۆا» (ا.، 1992)،
- «ستراتەگيا رەسۋرسوسبەرەجەنيا ي پەرەحود ك رىنكۋ» (م.، 1992)،
- «يدەينايا كونسوليداسيا وبششەستۆا كاك ۋسلوۆيە پروگرەسسا كازاحستانا» (ا.، 1993)،
- «نارىق جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ» (ا.، 1994)،
- «عاسىرلار توعىسىندا» (ا.، 1996)،
- «ەۆرازييسكيي سويۋز: يدەي، پراكتيكا، پەرسپەكتيۆى» (م.، 1997)،
- «تاريح تولقىنىندا» (ا.، 1997)،
- «و ۆرەمەني، و سۋدباح، و سەبە...» (لوندون، 1997)،
- «ستراتەگيا ترانسفورماسيي وبششەستۆا ي ۆوزروجدەنيە ەۆرازييسكوي سيۆيليزاسيي» (م.، 2002)،
- «بەيبىتشىلىك كىندىگى» (ا.، 2002)،
- «سىندارلى ون جىل» (ا.، 2002)،
- «ەۋرازيا جۇرەگىندە» (ا.، 2005).
- «قازاقستان جولى» (ا.، 2012).
- «تاۋەلسىزدىك بەلەستەرى» (ا.، 2012).
- «عالامدىق قوعامداستىقتى تۇبەگەيلى جاڭارتۋ ستراتەگياسى جانە وركەنيەتتەر سەرىكتەستىگى» (ا.، 2012).
ولەڭدەرى
دايەكسوزدەرى
- “قازاقستاننىڭ بولاشاعى — قازاق تىلىندە.”
- “كەشە بولماعاننىڭ بۇگىن بولۋى مۇمكىن، بۇگىن بولماعاننىڭ ەرتەڭ بولۋى مۇمكىن، ءبىراق انا تىلىنە ءمان بەرمەۋشىلىكتىڭ، ونى قۇرمەتتەمەۋدىڭ ورنى تولماس ولقىلىقتارعا سوقتىراتىنى ءسوزسىز.”
- “ۇلت پەن ءتىل ماسەلەسىنە كەلگەندە، ەڭ باستىسى، ۇلتتىق وقشاۋلانۋدان، توماعا-تۇيىقتىقتان قاشۋ كەرەك.”
- “قازاق قازاقپەن قازاقشا سويلەسسىن.”
- “وتارشىل زاماندى ەسكە سالىپ، حالىقتىڭ نامىسىنا تيەتىن اتاۋلاردى دا، ءتىلدىڭ ءتول زاڭدىلىقتارىن، تابيعي ۇيلەسىمىن بۇزىپ تۇرعان اتاۋلاردى دا وزگەرتۋ كەرەك.”[5]
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اتىندا
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەسىمىن ءارتۇرلى نىساندارعا بەرۋ تۋرالى ۇسىنىستار قازاق قوعامىن ءجيى شۋلاتىپ جاتادى. الايدا ەلباسى بارلىق ۇسىنىستارعا كەلىسىمىن بەرگەن جوق. ءوز ەسىمىن ءبىلىم جانە عىلىممەن بايلانىستىرۋدى دۇرىس ساناعان ن.نازاربايەۆ ءوز اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتى پەن زياتكەرلىك مەكتەپتەردىڭ اشىلۋىنا كەلىسىمىن بەردى. اتالعان ءبىلىم بەرۋ ورتالىقتارىن ءوز باقىلاۋىندا ۇستاۋعا تىرىسادى. نازاربايەۆ اتىنداعى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى نازاربايەۆ قورى مەن نازاربايەۆ ورتالىعىنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.
رەفورمالارى
جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەت – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ (16.12.1991) – دامۋى، بارلىق اتريبۋتتارى – ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك، مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە بيلىكتىڭ بۇكىل تارماقتارىنىڭ ءوزارا ارەكەت ەتۋ جۇيەسى – بار ۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتىڭ قالىپتاسۋى نازاربايەۆ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى. نازاربايەۆ باسشىلىعىمەن كونستيتۋسيالىق قۇرىلىس پروسەسى جۇزەگە استى، ول 1995 جىلدىڭ تامىزىندا ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭىن قابىلداعان بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋممەن اياقتالدى. قازاقستاندا دەموكراتيالىق ينستيتۋتتاردى قۇرۋ نازاربايەۆتىڭ اسا زور ەڭبەگى بولىپ تابىلادى. ءسوز بەن باسپا ءسوز بوستاندىعى، سايلاۋ جانە سايلانۋ قۇقىعى، پارتيالار مەن قوعامدىق بىرلەستىكتەر قۇرۋ قۇقىعى، ءدىن بوستاندىعى سياقتى ازاماتتىق قوعامنىڭ مىزعىماس قۇندىلىقتارى ناق سونىڭ تۇسىندا عانا كونستيتۋسيالىق نورمالارعا اينالدى. نازاربايەۆ باسشىلىعىمەن كەڭەستىك وكىمشىل-جوسپارلى اكىمشىلىك جۇيە بۇزىلعاننان جانە بىرەگەي حالىق شارۋاشىلىق كەشەنى كۇيرەگەننەن كەيىن الاپات داعدارىسقا تاپ بولعان قازاقستاندىق ەكونوميكانى وزگەرتۋگە باعىتتالعان اسا اۋقىمدى شارالار ازىرلەنىپ، ىسكە اسىرىلدى. ەكونوميكالىق ساياساتتى جانە دەموكراتيالىق وزگەرىستەردى ويداعىداي جۇزەگە اسىرۋعا مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكا رەتىندەگى حالىق تاڭداعان ۇلگىسى كوپ سەپتىگىن تيگىزدى. تۇبەگەيلى ەكونوميكالىق ىرىقتاندىرۋ مەن ساياسي رەفورمالار بەلگىلەنگەن وزگەرتۋلەردى پارمەندى جۇرگىزۋگە اسىرۋعا كومەكتەستى.[6]
- 1992 جىلدىڭ باسىندا نازاربايەۆ «قازاقستاننىڭ ەگەمەندى مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسۋى مەن دامۋ ستراتەگياسىن» ازىرلەپ، ەلدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ باعىت-باعدارىن ايقىندادى.
- سونىڭ ناتيجەسىندە 1997 جىلدىڭ باسىنا قاراي ەلدە ماكروەكونوميكالىق تۇراقتىلىق ورىن الدى، ينفلياسيا توقتاتىلدى، ونەركاسىپ جاندانىپ، قارجى-بيۋدجەت، سالىق جۇيەسى قۇرىلدى، جەكەشەلەندىرۋ جۇرگىزىلدى، زەينەتاقى جيناقتاۋ جۇيەسى دۇنيەگە كەلدى، تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن رەفورمالاۋ جۇزەگە استى.
- نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان-2030» ستراتەگياسى مەملەكەت دامۋىنىڭ باسىم باعىتتارىن ايقىندادى. 2006 جىلعى حالىققا جولداۋىندا قازاقستاننىڭ باسەكەگە قابىلەتتى ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ ستراتەگياسى بەلگىلەنگەن.
- نازاربايەۆتىڭ ەكونوميست جانە ساياساتكەر رەتىندەگى جەكە بەدەلى ەلدە قولايلى ينۆەستيسيالىق احۋالدىڭ قالىپتاسۋىنا، كوپتەگەن مەملەكەتتەرمەن جانە حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارىمەن قارقىندى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاسۋعا يگى ىقپال ەتتى. رەسپۋبليكادا اۋىلدى دامىتۋعا، كەدەيلىكپەن كۇرەسۋگە، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن دامىتۋعا جانە ت.س.س. باعىتتالعان ءىرى-ىرى الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋ باستالدى. نازاربايەۆ يندۋستريالدى-يننوۆاسيالىق دامۋ ستراتەگياسىن ازىرلەدى، ينۆەستيسيالىقجانە يننوۆاسيالىق قورلار قۇرىلدى. دۇنيەجۇزىلىك ساراپشىلاراراسىندا «قازاقستاندىق ۇلگى» تەرمينى پايدا بولدى. قىسقا مەرزىم ىشىندە حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق تۇجىرىمداماسىن قالىپتاستىردى. ونىڭ كوپتەگەن باستامالارى كەڭ حالىقارالىق جاڭعىرىق تاپتى ءارى مويىندالدى. ماسەلەن، سەمەي يادرولىق پوليگونىن جابۋ، يادرولىق دەرجاۆا مارتەبەسىنەن باس تارتۋ، جاھاندىق جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى دايەكتى قىزمەت، ت.ب. نازاربايەۆ تمد، واو، كەدەن وداعى، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى (شىۇ)، ەۋرازيا وداعى سياقتى حالىقارالىق قۇرىلىمداردى دۇنيەگە اكەلۋدىڭ باستاماشىسى. ول بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 47-سەسسياسىندا قۇرۋدى ۇسىنعان ازياداعى ءوزارا ىقپالداستىق پەن سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس (اوسشك) ءىس جۇزىندە جۇمىس ىستەي باستادى. نازاربايەۆ مادەنيەتتەردىڭ، دىندەردىڭ، وركەنيەتتەردىڭ جۇيەلى سۇحباتتاسۋىن جولعا قويۋعا كوپ كوڭىل بولەدى. 2003، 2006 جىلدارى استانادا الەمدىك دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزدەرى تابىستى ءوتتى.
2011 ج جەلتوقسان ايىندا ماڭعىستاۋ وقيعاسى ورىن الدى. ءۆۆس-دىڭ ايتۋى بويىنشا بۇل نازاربايەۆتىڭ بيلىكتە بولعان ۋاقىتىنداعى وپپوزيسيانىڭ ەڭ ۇلكەن قوزعالىسى. 2011 جىلدىڭ 16 جەلتوقسان كۇنى جاڭاوزەن مۇناي قالاسىندا مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ورايى دەمونستراسياعى شىققاندار مەن پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ اراسىندا قاقتىعىس تۋدى. قارۋلى كۇشتەر قارۋ قولدانۋ سالدارىنان 15 ادام وققا ۇشتى، 100 استام ادام جارالاندى.[7]
نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن اشىلعان وقۋ ورىندار
- حالىقارالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ۋنيۆەرسيتەتى
- قازاقستان مەنەدجمەنت ينستيتۋتى
- قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى
- ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتى
- ۇلتتىق مەملەكەتتىك زاڭ ۋنيۆەرسيتەتى
- نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتi
- نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى[6]
- ءبىرقاتار ليسەيلەر مەن كوللەدجدەر
- پرەزيدەنتتىك «بولاشاق» باعدارلاماسى ىسكە اسۋدا، ول بويىنشا جاستار دۇنيە ءجۇزىنىڭ ءىرى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ جاتىر.
- اسا تالانتتى بالالار ءۇشىن پرەزيدەنتتىك «دارىن» سىيلىعى تاعايىندالعان.
باسقا لاۋازىمدارى مەن مانساپتارى
- ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى (1993)
- ق ر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ (1995) جانە باسقا دا عىلىمي مەكەمەلەر مەن شەتەل وقۋ ورىندارىنىڭ اكادەميگى
- قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءتوراعاسى
- قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جوعارى باس قولباسشىسى
- دۇنيەجۇزىلىك قازاقتار قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى
- نۇر وتان حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ ءتوراعاسى
- دۇنيە ءجۇزى قازاقتارى اسسوسياسياسىنىڭ ءتوراعاسى
- ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى دوستىق قورىنىڭ قۇرمەتتى ءتوراعاسى
- ەقىۇء-نىڭ باس ءتوراعاسى
- بىرنەشە جىل حالىقارالىق ارالدى قۇتقارۋ قورىن باسقاردى
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ، حالىقارالىق ينجەنەرلىك اكادەميانىڭ، رەسەي فەدەراسياسى الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى. بەلارۋس عىلىم اكادەمياسىنىڭ قۇرمەتتى مۇشەسى. م.ۆ. لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى.
نازاربايەۆ – قازاقستاننىڭ ەڭ جوعارى ەرەكشەلىك بەلگىسى – ەرەكشە ۇلگىدەگى «التىن قىران» وردەنىمەن، سونداي-اق الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىنىڭ، حالىقارالىق جانە قوعامدىق ۇيىمداردىڭ جوعارى ناگرادالارىمەن ماراپاتتالعان.
الەمدىك ساراپشىلاردىڭ مويىنداۋىنشا، قازاقستانداعى نازاربايەۆ پەن ونىڭ پىكىرلەستەرى جۇرگىزىپ كەلە جاتقان وزگەرىستەر XX ع. سوڭىندا پايدا بولعان جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەتتەر تاريحىنداعى ەڭ تابىستىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەدى.[6]
