باتىس مۇنى اۆتوكرات باسشىلاردىڭ پروپاگانداسىنا بالاسا، كرەمل كەرىسىنشە نازاربايەۆتىڭ كەمەڭگەرلىگىن پاش ەتكەن كەسەك دۇنيە دەيدى.
“قازاق تاريحى: التىن ادام” دەپ اتالاتىن دەرەكتى ءفيلمنىڭ ۇزىن-ىرعاسى 8 سەريادان تۇرادى. مۇندا قازاقستاندى 30 جىل بويىنا باسقارعان نازاربايەۆتىڭ تاريحي تۇلعاسىنا باعا بەرىلگەن.
“ونى ديكتاتور دەۋىڭىز مۇمكىن، تيران دەپ تىلدەيتىندەر دە تابىلار. قايراتكەرلىك قارىم-قابىلەتىنە قايران قالىپ، تامسانىپ وتىراتىن، ونىڭ شىن مىقتىلىعىنا ءشۇبالانبايتىن قاۋىم تاعى بار.
شىنتۋايتىندا، ول وتە سىپايى ادام. سوۆەت وكىمەتىنىڭ قۇلاۋى كوز الدىندا ءوتتى، وسى وكىمەتتەن جىرىلىپ، ءوز الدىنا بولەك وتاۋ قۇرعان بالاڭ مەملەكەتتىڭ بەلىن بۋدى. اتوم بومباسىنان باس تارتىپ، ادامزاتتىڭ مۇددەسىن العا قويدى”، – دەيدى وليۆەر مىرزا.
…
باتىس ساراپشىلارى بۇعان مۇلدە باسقا قىرىنان قاراپ وتىر.
ماسەلەن The Guardian شولۋشىسى دجواننا ليلليس بۇل نازاربايەۆ تۇلعاسىنا تابىنۋدىڭ كەزەكتى كورىنىسى دەپ پايىمدايدى.
“ءفيلمنىڭ ونە-بويى پروپاگانداعا تۇنىپ تۇر. قازاقستان حالقى نازاربايەۆ داۋىرىنە الدەقاشان ءادىل باعا بەرگەن. فيلم شەتەلدىك كورەرمەنگە ارنالعانداي، سول ارقىلى نازاربايەۆتىڭ باتىس اۋديتورياسى الدىنداعى رەپۋتاسياسىن تۇزەۋگە تىرىسقان سىڭايلى…”، – دەيدى ليلليس.
الايدا يدەيا اۆتورى نازاربايەۆتى سىناماس بۇرىن، الدىمەن ونىڭ يگىلىكتى ىستەرىنە نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن ايتادى. قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى ستوۋن تۇسىرگەن ءفيلمنىڭ باستى كەيىپكەرى بولۋعا ابدەن لايىق.
“مەن بۇل كىسىلەرگە دەموكراتيانى قالاي قۇرۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، ءدارىس وقۋعا كەلگەن جوقپىن. ەلدى قالاي باسقارۋ كەرەكتىگىن كورسەتىپ، كوسەمسىپ، شەشەنسىپ وتىرۋدى ماقسات تۇتپايمىن.
اربىردەن سوڭ نازاربايەۆتىڭ بيلىكتەگى 30 جىلىن اتاپ ءوتۋدىڭ ەش ابەستىگى جوق. جاھان جۇرتى نازاربايەۆتان قانداي جاماندىق كوردى؟ كەرىسىنشە، ورتا ازيانىڭ كىندىگىندەگى ەلدى كوركەيتىپ، گۇلدەندىرىپ، ىرىس-ىنتىماعىن بۇزباي كەيىنگى پرەزيدەنتكە تابىستاپ كەتتى.
ۋكراينا سەكىلدى ىشتەن ىرىگەن، كۇرەسىندە قالعان ەلگە اينالۋىنا جول بەرمەدى”، – دەيدى رەجيسسەر.
...
مۇنى ەستىگەن كرەملدىڭ پروپاگاندا قۇرالدارى وليۆەر ستوۋننىڭ اتىنا ودا ايتىسقان ەكەن.
ماسەلەن، ماسكەۋدەن تارالاتىن “ارگۋمەنت ي فاكتى” باسىلىمى امەريكا رەجيسسەرىن گولليۆۋدتاعى ەڭ تابىستى ءارى ەڭ ىقپالدى تۇلعاعا تەڭەپتى.
“وسكار” وعان تاڭسىق ەمەس. ول تۇسىرگەن كارتينانىڭ كەز-كەلگەنى ونەر تۋىندىسى. كلاسسيكا. ستوۋن قازىرگى الەمنىڭ كەسكىن-كەلبەتىنە امەريكانىڭ كوزىمەن قارامايدى، ونىڭ ءوز ۇستانىمى بار. امەريكا اۋديتورياسىنىڭ ىعىنا جىعىلمايدى، بارلىعىن ءوز كوزقاراسى تۇرعىسىنان باعالايدى.
ۋگو چاۆەس، ەۆو مورالەس، فيدەل جانە راۋل كاسترو، ۆلاديمير پۋتين تۋرالى فيلم ءتۇسىرىپ، بۇلاردى ادامزاتتىڭ حاس جاۋىنا اينالدىرعان باتىسشىل، اقش-شىل قاۋىمنىڭ اۋزىنا قۇم قۇيدى. الەم بۇلاردى باسقا قىرىنان تانىدى”، – دەيدى ايف.
ال Russia Today ستوۋننىڭ 2016 جىلى تۇسىرگەن “ۋكراينا ءورت قۇشاعىندا” اتتى دەرەكتى ءفيلمى كييەۆتىڭ رەسەيگە قارسى سۇمپايى ساياساتىن اشكەرە قىلعانىنا سەنىمدى.
كرەمل يدەولوگتارى ستوۋننىڭ “سنوۋدەن” ءفيلمى اقش-تىڭ قاسىقتاپ جيناعان ابىرويىن، شەلەكتەپ توككەن شەديەۆر دەپ سانايدى.
...
ستوۋنمەن اڭگىمە-دۇكەن قۇرعان قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى ەل باسقارعان جىلداردى ەسكە الىپ، وتكەن 30 جىلعا ءوز تاراپىنان باعا بەرەدى.
“وتىز جىلدا نە تىندىردىڭىز؟ نازاربايەۆ مۇراسى دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا تۇرارلىق قانداي، نەندەي جەتىستىگىڭىز بار؟” دەگەن ساۋال قويدى ستوۋن.
نازاربايەۆ ءوزىنىڭ بيلىگى تۇسىندا قازاقستاندا قوي ۇستىندە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان بەيبىت زامان ورناعانىن، ساۋاتتى ساياساتتىڭ نەگىزىندە كەدەيشىلىكتىڭ قامىتىن سىپىرىپ، ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ ىشىندە وزا شاپقانىن تىلگە تيەك ەتتى.
“ءبىزدىڭ بۋىن؟ ءبىزدىڭ بۋىن قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريا ەتتى. ءبىزدىڭ بۋىننىڭ تۇسىندا قازاقستان ەگەمەن ەل اتاندى. اتاعى التى قىردان اسىپ، التى قۇرلىقتى شارلادى. اينالاسى 20 جىلدا (1911-2011) ەكونوميكا مەن الەۋمەتتىڭ ءال-قۋاتى 10 ەسە ءوستى!
جوقشىلىقتى جەڭدىك. كەدەيشىلىكتەن ارىلدىق. 1991 جىلى جۇرتتىڭ 47 پايىزى ىشەرگە اسى، كيەرگە كيىمى جوق، شىقپا جانىم شىقپا دەپ وتىرعان شاق ەدى. بۇگىن بۇل كورسەتىشتى 4 پايىزعا دەيىن تومەندەتتىك.
بۇگىن ءبىزدىڭ ەل نارىقتىق ەكونوميكانىڭ نەگىزدەرىن مەڭگەرگەن، ورتاشا ءومىر سۇرەتىن مەملەكەت. ءبىزدىڭ ەل ەشكىممەن اراز ەمەس، وسى كۇنگە دەيىن ەشكىممەن جانجالداسىپ كورگەن جوقپىز. تاۋەلسىزدىكتىڭ وتىز جىلىن تىنىشتىق پەن تۇراقتىلىقتا، ىرىس پەن ىنتىماقتا وتكىزدىك. مىنەكەي، ءدال وسىنداي قازاقستاندى سوڭىما قالدىرىپ بارامىن”، – دەيدى نازاربايەۆ.
رەجيسسەر ستوۋن ەكس-پرەزيدەنتىڭ جاۋابىنا ءدان ريزا بولىپ، نازاربايەۆتىڭ كوشپەلى ءھام جاۋىنگەر ۇلتتىق ۇرپاعى ەكەنىن ايتتى.
“سىزدەر ەشكىمگە تيىسپەي تىنىش جاتقان ەلسىزدەر. ءسىز الەم ادامىسىز”، – دەدى ستوۋن.
…
“نازاربايەۆقا كەز-كەلگەن ساۋالدى قورىقپاي قويۋعا بولارىنا كوزىم جەتتى” دەگەن ستوۋن نۇر-سۇلتاننىڭ كەسكىن-كەلبەتىنە تامسانىپ، وسىنداي تۋىندىنى تۋدىرعان ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەرەن ەڭبەگىن ەرەكشە اتاپ وتەدى.
“وسىدان 15 جىل بۇرىن بۇل جەر مي باتپاق ەدى، ءقازىر قۇلپىرعان قالاعا اينالدى. ماقسات-مۇراتىمىزعا جەتتىك”، – دەگەن نازاربايەۆقا استانانىڭ اتاۋىنا قاتىستى ساۋال قويادى.
“قالانى نۇر-سۇلتان دەپ اتاۋىڭىزدى قالاي تۇسىنەمىز؟ اۋىل-ايماق، ءۇي-ۇيدى ارالار بولساق، تورگى بولمەدە ءسىزدىڭ سۋرەتىڭىز تۇرۋى مۇمكىن بە؟ بالاسىنىڭ اتىن ىرىمداپ نۇرسۇلتان دەپ قويعان حالىققا قاتىستى نە ايتار ەدىڭىز؟ بۇل جەكە باسقا تابىنۋدىڭ بەلگىسى ەمەس پە؟”، – دەيدى ستوۋن.
ايتۋىنشا، نازاربايەۆ بۇل ساۋالعا بۇكپەسىز جاۋاپ بەرگەن.
استانانىڭ اتىن اۋىستىرۋعا قارسى بولعانىن ايتقان. الايدا “قالانىڭ ىرگەسىن قالاعان ادامعا لايىقتى باعا بەرۋىمىز كەرەك” دەگەن توقايەۆتىڭ شەشىمىنە قارسى كەلە الماعان.
“بيلىكتە وتىرعان كەزدە مەنىڭ اتىما كوشە، مەكتەپ اتاۋىن بەرۋگە تۇبەگەيلى بولدىم. حالىقتىڭ تاراپىنان تۇسكەن ءتۇرلى-تۇرلى ۇسىنىستى تەجەپ وتىردىم”، – دەيدى ەكس-پرەزيدەنت.
ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن نازاربايەۆ ەلوردانى اۋىستىرۋعا شەشىم قابىلداعان تۇستا تۇسىنە قىزىل جولبارىس ەنگەنىن ايتقان.
ستوۋن نازاربايەۆتى جۇڭگو، اقش پەن رەسەي سەكىلدى الپاۋىتتاردىڭ ءتىلىن تاۋىپ، اراسالماق ساقتاي بىلەتىن ساياساتكەر دەپ ەسەپتەيدى.
“بۇل دۇنيەنىڭ كىلتىن اقش-قا تابىستار بولساق، الەمنىڭ استاڭ-كەستەڭىن شىعارادى. بالانس بولۋ كەرەك، بالانس. نازاربايەۆ وسى تەپەتەڭدىلىكتىڭ ساقتالۋىنا مۇددەلى. بەلگىلى ءبىر تاراپتىڭ بۇرا تارتقانىن قالامايدى”، – دەيدى وليۆەر مىرزا.
قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتىمەن ەكى ساعاتقا جۋىق سىرلاسقان ستوۋن بۇل اڭگىمەدەن جاقسى اسەر العانىن ايتادى.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
https://youtu.be/uHiFx_MiwDI
