– ماۋلەن توقتارباي ۇلى، بيىل جول جوندەۋگە قاتىستى كەلىسىمشارت العاش رەت الماتى قالاسىنىڭ اۋداندارىمەن بىرگە جاسالعان ەكەن. وسى جونىندە كەڭىرەك ايتىپ بەرسەڭىز...
– «جول اكتيۆتەرى ساپاسىنىڭ ۇلتتىق ورتالىعى» رمك رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ءۇش قالا جانە وبلىستا 19 فيليالى بار. قىزمەت سالاسىنا اۆتوموبيل جولدارىن سالۋ، رەكونسترۋكسيالاۋ، جوندەۋ جانە كۇتىپ ۇستاۋ كەزىندەگى جۇمىستار مەن ماتەريالداردىڭ ساپاسىنا ساراپتاما، جولداردى دياگنوستيكالاۋ جانە اسپاپتىق تەكسەرۋ كىرەدى. 2019 جىلى قۇرىلعان ءبىزدىڭ مەكەمەنىڭ باستى قىزمەتى – جول سالۋ، جوندەۋ كەزىندەگى ماتەريالداردىڭ ساپاسىن انىقتاۋ. سودان بەرى الماتى قالاسى اكىمدىگى مەن قالالىق موبيلدىك باسقارماسى قولداپ، جىل سايىن كەلىسىمشارت ءتۇزىپ، نىساننىڭ اۋماعىنا بايلانىستى قاراجات بولىنەدى.
ءيا، بيىل ورتاشا جول جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ بيۋدجەتى اۋدان اكىمدىكتەرىنە بەرىلگەن. بۇرىن ءبارى الماتى قالالىق موبيلدىك باسقارما قۇزىرەتىندە بولدى. قالاداعى 8 اۋدان اكىمدىگىمەن اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارى بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ، 7 كەلىسىمشارت جاسالدى.
2023 جىلدىڭ 2 قانتارىندا «الماتى قالاسى بويىنشا قالالىق موبيلدىك باسقارماسى» كمم-مەن كوشە-جول جەلىسى بويىنشا جۇمىستار مەن ماتەريالداردىڭ ساپاسىنا ساراپتاما جۇرگىزۋگە 150 ملن تەڭگە سوماسىنا كەلىسىمشارت جاسالدى. قىرقۇيەك ايىندا قوسىمشا كەلىسىممەن 40 ملن تەڭگە بەرىلدى. ال المالى اۋدانىنان باسقا 7 اۋدان ءبىزدىڭ مەكەمەمەن جالپى سوماسى 27 ملن تەڭگەگە كەلىسىمشارتقا وتىردى. ياعني، الماتى قالاسى ەنەرگەتيكا جانە سۋمەن جابدىقتاۋ باسقارماسى، الماتى قالاcى قۇرىلىس باسقارماسى جانە المالى اۋدانى ءبىزدىڭ مەكەمەمەن كەلىسىمشارت جاساعان جوق.
جىل باسىنان ءبىزدىڭ فيليالدىڭ ماماندارىمەن بىرگە 428 تەكسەرىس جۇرگىزىلىپ، 1325-كە جۋىق سىناما الىندى. وسى الىنعان سىنامانىڭ 388 (29،2 پايىزى) تالاپتارعا سايكەس بولماي شىقتى. تەكسەرىس بارىسىندا – 142 اقاۋ انىقتالىپ، ولاردىڭ 35ء-ى (24،6 پايىزى) قايتا تۇزەتىلىپ، 107ء-سى (75،4 پايىزى) تۇزەتىلىپ جاتىر. قازىرگى كەزدە اقاۋ سانى ءبىرشاما ازايدى دەسەك بولادى. ەگەر تالاپقا ساي بولماسا، ءبىز دەرەۋ تاپسىرىس بەرۋشىگە جانە مەردىگەرگە حاتتاما جازامىز. سودان كەيىن بەلگىلى ءبىر مەرزىمدە، ياعني 7-10 كۇندە قالپىنا كەلتىرۋى ءتيىس. بۇل مەكەمە ءوز تاراپىنان ايىپپۇل سالىپ نەمەسە ليسەنزياسىنان ايىرۋ، ءتىپتى بولماسا قاداعالاۋشى ينجەنەردىڭ اتتەستاتىن توقتاتۋ شاراسى قولدانادى.
– بيىل الماتى قالاسىنىڭ ءبىرقاتار كوشەسى تولىقتاي جوندەۋدەن ءوتتى. بۇعان سوڭعى ۇلگىدەگى تەحنولوگيا كومەككە كەلدى مە؟ جول سالۋعا قولدانىلاتىن پوليمەر، بيتۋم، قيىرشىقتاس قوسپاسى وزىمىزدە وندىرىلگەن بە؟
– دۇرىس ايتاسىز، بيىل جول سالۋدا جاڭا تەحنولوگياعا كوڭىل ءبولىندى. ويتكەنى، اۋىر جۇك كولىكتەرى، اۆتوبۋس جۇرەتىن جولاقتار كۇن ىستىعىندا ەزىلىپ، وتىرىپ كەتكەن. سوندىقتان بيىل ماگيسترالدى جولدىڭ بارىنە پوليمەر اسفالت قوسىپ توسەلدى. بۇل جولدىڭ وتىرماۋىنا قارسى ارەكەت ەتەدى. ەندى ءبىز بۇل جولداردىڭ ساپاسىن ءجىتى قاداعالاپ وتىرامىز. بيىل توسەلگەن جول كەلەسى جىلى بىردەن ناتيجە بەرەدى دەۋگە بولمايدى. ونىڭ ساپاسى الداعى ەكى-ۇش جىلدا كورىنە باستايدى. جالپى، رەسپۋبليكا جولدارىنىڭ 80 پايىزى – قاناعاتتانارلىق دەلىنەدى. سونىڭ ىشىندە باسقا ايماقتارمەن سالىستىرعاندا، الماتى قالاسى جولدارىنىڭ 85 پايىزى قاناعاتتانارلىق جاعدايدا. ءتىپتى، كوش ىلگەرى دەۋگە بولادى. قالا اكىمى بۇل كورسەتكىشتى 90-95 پايىزعا جەتكىزۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەيتىنىن ايتىپ ءجۇر.
ال جول سالۋعا پايدالانىلاتىن بارلىق ماتەريال وزىمىزدە وندىرىلەدى. الماتىنىڭ ماڭايىنداعى زاۋىتتان الامىز. ال پوليمەر قوسپاسى اقش جانە فرانسيانىكى. بۇرىن الماتى قالاسىندا تۇنىمەن جول توسەپ، ەرتەسىنە پايدالانۋعا بەرەتىن. كەپپەگەن جولمەن جۇرگەن سوڭ ونىڭ ساپاسى ۇزاققا بارمايتىن. ەزىلىپ تۇرعان اسفالت ءسوزسىز وتىرىپ كەتەدى. ءقازىر ماماندار ءبارىن تەحنولوگيا بويىنشا سالىپ، ارنايى ەرەجەسىن ساقتاۋعا كوشتى.
– ال الماتى قالاسى اۋماعىنا قاراستى جانە ىرگەسىندەگى ەلدى مەكەندەردەگى جولدار تولىقتاي قاشان جوندەۋدەن وتەدى؟
– ءبىز تاپسىرىس بەرۋشىنىڭ نۇسقاۋىمەن عانا جۇمىس ىستەيمىز. الماتى قالاسى بويىنشا قالالىق موبيلدىك باسقارماسى مەن اۋداندىق اكىمدىكتەر ورتاشا جوندەۋ جۇمىستارى قاي كوشەگە جاسالۋى كەرەك ەكەنىن ايتىپ، بىزگە ءتىزىم بەرەدى. ارينە، بۇل مەكەمەلەر ءبىزدى بارلىق جول جوندەۋ جۇمىسىمەن قامتىپ وتىر دەي المايمىن. ءبىراز نىساندارىنا اياعىمىز جەتپەي جاتىر. سەبەبى، بەرگەن، ۇسىنعان قاراجاتى جەتكىلىكسىز. بۇرىن تەك قالالىق جول بەلگىسىندەگى ماگيسترالدى كوشەلەردى تەكسەرىپ كەلدىك. ءقازىر كەلىسىمشارت بويىنشا ءار اۋداننىڭ كىشكەنتاي، قۋىس كوشەلەرىنە دەيىن باردىق. ياعني، ءبىزدىڭ شەڭبەرىمىز كەڭەيىپ، اتقاراتىن جۇمىس اۋقىمى ارتتى.
– بۇگىندە جول ساپاسىن تەكسەرۋگە قاتىستى قانداي جاڭاشىلدىق بار؟
– «جول اكتيۆتەرىنىڭ ۇلتتىق ساپا ورتالىعى» رمك الماتى قالالىق فيليالى بويىنشا ايتسام، بىزدە جاڭا تەحنولوگيالار ەنگىزىلىپ، بار كوڭىلدى سيفرلاندىرۋعا ءبولىپ كەلەمىز. كەشەندى اۆتوماتتاندىرۋ جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە جول ساپاسى سيفرلاندىرىلعان زەرتحانادا تەكسەرىلىپ، ساراپتاۋ ناتيجەسى ورتاق بازاعا ءتۇسىپ وتىرادى. مۇنىمەن قوسا جىلجىمالى جول زەرتحاناسى ساعاتىنا 60 شاقىرىم جىلدامدىقپەن ءجۇرىپ وتىرىپ جولدىڭ اقاۋىن انىقتاۋعا مۇمكىندىگى بار. ءار جوندەۋ جۇمىسىنىڭ ۋاقىتى بولادى. ەگەر بيىل ورتاشا جوندەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلسە، بۇل ەكى جىلدان كەيىن جاسالادى. ال كۇردەلى جوندەۋ بولسا، بەس جىلدان كەيىن قايتا جۇرگىزىلەدى.
ينجەنەر مامانى پلانشەتىن الىپ، قاي نىسانعا كەلىپ، تەكسەرگەنى تۋرالى GPS ارقىلى بازاعا بىردەن تۇسەدى. تەكسەرىسى، العان ماتەريالى، قورىتىندىسى جايىندا پلانشەتكە جازىلادى. سول جەردە تاپسىرىس بەرۋشى دە، ينجەنەر دە ەسق كىلتپەن قول قويادى. بۇرىن الىپ كەلگەن ماتەريالدى زەرتحاناعا تاپسىرىپ، قاعازبەن اكت جاسايتىن ەدىك. ءقازىر قاعاز قولدانبايمىز. ينجەنەر ءبارىن QR كود ارقىلى تاپسىرادى. سول بويىنشا ماتەريال زەرتتەلىپ، ناتيجەسىن شىعارادى. ەڭ سوڭىندا عانا ماتەريال قاي نىساندىكى جانە تالاپقا ساي ما، جوق پا ەكەنى بەلگىلى بولادى. سول ناقتى ناتيجەنى تاپسىرىس بەرۋشى مەردىگەرگە جولدايمىز. ياعني، ورتادا ەشكىم بولمايدى. ايتا كەتۋ كەرەك، ورتالىق ماماندارى جۇرگىزگەن ءتيىمدى جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە جول ساپاسى 85 پايىزعا جاقساردى. بۇعان قاتەلىك پەن كەمشىلىكتىڭ دەر كەزىندە انىقتالىپ، تەز ارادا تۇزەلۋى باستى سەبەپ.
– جولشى ماماندىعى سوڭعى كەزدە عانا بەدەلگە يە بولىپ كەلەدى. بۇرىن بۇل سالاعا جاستاردىڭ كەلۋى كوڭىل كونشىتپەيتىن ەدى. مەكەمە ماماندارىنىڭ مەكتەپتەردى، وقۋ ورىنداردى ارالاپ، جاستارمەن كەزدەسۋ وتكىزگەنىن بىلەمىز. ناتيجە بار ما؟
– 2019-2020 جىلدان بەرى مەكتەپتەردى ارالاپ، كاسىپتىك باعدار بەرىپ كەلەمىز. جالپى، قازاقستاندا 7 مىڭ مەكتەپ بار ەكەن. ءار مەكتەپتەن ءبىر بالا جول سالۋعا قىزىقسا، 7 مىڭ ماماندى تاربيەلەسەك، سونىڭ ءوزى جەتىپ جاتىر. وسى ماقسات بويىنشا الماتى قالاسىنداعى، شالعايداعى اۋدانداعى ءبىلىم ۇيالارىنا بارىپ، ءدارىس وتكىزدىك. جولشى ماماندىعىنىڭ ماڭىزدىلىعىن، جالاقىسىنىڭ كوپتىگىن تىلگە تيەك ەتتىك.
مىسالى، بىزدە مەحانيزاتورلاردىڭ ءوزى 700 مىڭ تەڭگە مەن 1 ملن كولەمىندە جالاقى الادى. ال ۋچاسكە باسشىسى 500 مىڭ تەڭگەگە دەيىن تابادى. سەبەبى، مامان تاپشى، سۇرانىسقا يە. بۇل سالادا جالاقى جىل سايىن ءوسىپ جاتىر. سوندىقتان جاستار جول سالۋعا كەلسە، قانداي جەڭىلدىكتەر مەن بونۋستارعا يە بولاتىنىن تۇسىندىرەمىز. ءبىز اقپاراتتاندىرۋ، كاسىپتىك باعدار بەرۋ جۇمىسىن توقتاتپايمىز. ءقازىر وسىنىڭ ناتيجەسىندە جول سالۋعا كەلىپ جاتقان جاستاردىڭ قاتارى كوبەيگەن.
بۇگىندە قازاقستاندا جول سالاتىن مامانداردى وقىتاتىن بىرنەشە وقۋ ورنى بار. مىسالى، بۇرىن م.تىنىشبايەۆ اتىنداعى قازاق كولىك جانە كوممۋنيكاسيالار اكادەمياسى بولدى. ءقازىر سول اكادەميانىڭ ورنىنا لوگيستيكا جانە كولىك اكادەمياسى قۇرىلدى. ءبىز كەزىندە جول ماماندىعىن اۆتوموبيل جولدارى فاكۋلتەتىندە بولەك وقىدىق. بۇگىندە «ترانسپورت قۇرىلىسى» دەگەن فاكۋلتەتتە وقىتادى. ودان بولەك ل.ب. گونچاروۆ اتىنداعى قازاق اۆتوموبيل جولدارى اكادەمياسى مەن كوللەدجى بار. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ءبىزدىڭ مەكەمە جوعارى وقۋ ورنى، كوللەدج ستۋدەنتتەرىنە تاجىريبەدەن وتكەنى ءۇشىن ايىنا 85 مىڭ تەڭگە تولەيدى. جاستار ءارى ۇيرەنەدى، ءارى اقشا تابادى. ءقازىر فيليالدا تاجىريبەدەن ءوتىپ جۇرگەن 3 جاس مامان جۇمىسقا ورنالاستى. بازبىرەۋلەر جول سالۋدى اۋىر جۇمىس دەپ ويلايدى. ارينە، كەز كەلگەن جۇمىستىڭ جەڭىلى جوق. ەڭبەكتەنسەڭ عانا ناتيشە شىعادى. ونىڭ ۇستىنە ءقازىر ءبارى اۆتوماتتاندىرىلعان، سيفرلاندىرۋ جۇيەسىنە كوشىپ جاتىر. بىرىنشىدەن، بۇل – ساۋاپتى جۇمىس، ەكىنشىدەن، جاستار ءۇشىن جالاقىسى جاقسى ماماندىق.
سۇحباتتاسقان دينارا مىڭجاسار قىزى
