الماتى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى
ۇلى اۋەزوۆتىڭ: «ەل مەن ەلدى، حالىق پەن حالىقتى تەڭەستىرەتىن – ءبىلىم» دەگەنى بار. وقۋ، ءبىلىمى بار جۇرتتار توپتان وزىپ، وركەنيەتتى قوعامعا اياق باسقالى تالاي عاسىر ءوتتى. بۇل جولعا ءتۇسۋ ءۇشىن سان مىڭداعان اقىل-وي يەلەرىنىڭ، زەردەلى، زەيىندى جۇرتتىڭ تاالي قيىندىقتاردى باسىپ وتكەنىن، تۇتاس داۋىرلەر ءبىلىم مەن عىلىم جولىنداعى كۇرەستەردى باستان كەشكەنىن ەشۋاقىت ۇمىتۋعا بولمايدى. ءبارى وزگەرەدى، تاۋسىلادى، سارقىلادى، تەك ءبىلىم، تازا ءبىلىم عانا سارقىلماس قازىنا، تاۋسىلماس بايلىق ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون.
ۇزدىكسىز ءبىلىم الۋ قاجەت
[caption id="attachment_9775" align="alignright" width="448"]
ۋنيۆەرسيتەتتە كەزدەسۋلەر، كەشتەر، شىعارماشىلىق باسقوسۋلار ءجيى وتەدى[/caption]
قازاق ەجەلدەن ءبىلىمدىنى سىيلاعان، ونەرلىنى ورگە وزدىرعان حالىق. سول ءۇشىن بولسا كەرەك، قازاقتىڭ جاستارى بىلىمگە، ىلىمگە ءۇيىر. كاسىبي ءبىلىم ءۇردىسى وتكەن عاسىردىڭ باسىندا قازاق توپىراعىندا ەندى-ەندى قالىپتاسا باستاعانىنا قاراماستان، ءبىز تالاي ەلدى ءبىلىم الۋ جاعىنان باسىپ وزدىق. ارينە، بۇل جولدا قىرۋار بوداۋ بەرگەنىمىز دە شىن. ءبىر جازۋشىمىز: «قازاق حح عاسىرعا اتپەن كىرىپ، زىمىران ءمىنىپ شىقتى» دەگەن ەكەن. توقتار اۋباكىروۆ، تالعات مۇسابايەۆ سىندى ۇشقىشتارىمىزدى ماقتان ەتكەنى عوي. جۇيەلى ايتىلعان ءسوز. ماقتانساق، وسىنداي يگى، ونەگەلى ىسىمىزبەن ماقتانايىق. يا، ءقازىر ءبىلىم وشاعى كوپ. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ءبىلىم سالاسى بىرنەشە رەفورمانى باستان كەشتى. ءبىراق، كەتەۋى كەتىپ، كەيىنگە شەگىنگەن تجوق. بايبالامعا ءۇيىر كەيبىر ادامدار قازاقتىڭ ءبىلىم دەڭگەيى تومەندەپ كەتتى دەگەندى ءجيى ايتادى. ءوز باسىم، مۇنىمەن كەلىسپەيمىن. الماتى ۋنيۆەرسيتەتى قۇرىلعالى ون جىلدان استى. جاڭا وقۋ ورنىنا كۇدىكپەن قاراۋ زاڭدى دا شىعار. ويتكەنى، نارىقپەن بىرگە بارلىق قۇندىلىقتارىمىز قايتا ساراپقا ءتۇستى. ءبىلىم سالاسى دا جاڭاردى، قايتا تۇلەدى. الماتى ۋنيۆەرسيتەتى زاماناۋي وزگەرىستەرگە تەز ىلەسىپ، كوشتىڭ باسىن باستاۋعا ۇمتىلعان وقۋ وردالارىنىڭ ءبىرى.
الماتى ۋنيۆەرسيتەتى كاسىبي مامان دايارلاۋدى نەگىزگى مىندەت ەتىپ قويىپ وتىر. جەرىمىز كەڭ، حالىقىمىز از ءبىز ءۇشىن مامان تاپشىلىعى ءقازىردىڭ وزىندە بايقالادى. دەمەك، باسەكەگە قابىلەتتى مامانعا قاشان دا سۇرانىس مول. ەلدىڭ بولاشاعى – ءبىلىمدى جاستاردا ەكەنىن بارشامىز بىلەمىز. قايتسەك ەلدى كوركەيتىپ، ءوز كاسىبىنە مىعىم جاستاردى تاربيەلەيمىز دەگەن وي بارشا ۋنيۆەرسيتەت باسشىلارىندا بولۋى كەرەك.
ءبىلىمدىنى بۇكىل ەل سىيلايدى. شىن ءبىلىمدى جۇمىسسىز، كاسىپسىز قالمايدى. ءبىز تەك ءبىلىم بەرۋمەن ەمەس، جاستاردى كاسىپتى يگەرۋگە، العان ءبىلىم وڭدى جاراتۋعا باعىتتاي ءبىلۋىمىز كەرەك.
ءوزارا بايلانىس
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ بەكىتكەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋدى جەتىلدىرۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە باسەكەگە قابىلەتتى ءبىلىمدى مەڭگەرگەن، ءوي-ورىسى دامىعان عانا ەمەس، جوعارى ادامگەرشىلىك ۇستانىمى، وتانسۇيگىشتىك سەزىمى جانە الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى قالىپتاسقان زياتكەر ۇلتتى قالىپتاستىرۋعا ەرەكشە نازار اۋدارعان.
عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىسى جوعارى وقۋ ورنىنداعى نەگىزگى قىزمەتتىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەدى
الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ەنۋ ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ ەڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. شەتەلدەرمەن ەكى جاقتى قاتىناس ورناتۋ، تاجىريبە جيناقتاۋ ءۇشىن تومەندەگىدەي جوعارى وقۋ ورىندارىمەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ كەلە جاتى. ولاردىڭ قاتارىندا، ا.ي.گەرسەن اتىنداعى رەسەي مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، ليتۆا ەدۋكولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىمي ءبىلىم بەرۋ فاكۋلتەتىنىڭ تاربيە نەگىزدەرى كافەدراسى، نيجنيي نوۆگورود قالاسىنداعى رەسەي فەدەراسياسىنىڭ عىلىمي ينۆەستيسيا ورتالىعى، ي.ارابايەۆ اتىنداعى قمۋ كادرلاردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرۋ جانە قايتا دايارلاۋ ينستيتۋتى بار. تۇركيا مەن قازاقستان اراسىنداعى مادەني جانە عىلىمي بىرلەستىكتى دامىتۋ ماقساتىندا سولتۇستىك كيپر تاياۋ شىعىس ۋنيۆەرسيتەتىمەن كەلىسىمشارت جاسالعان.
ءبىز تۇيىق ورتادا ءومىر سۇرە المايمىز. ءبىلىمدى قايدان بولسا دا الۋ كەرەك. ءتىپتى، ول سەنىڭ كورشىڭ ياكي باقتالاسىڭ بولسا دا، ونەرىن ۇيرەنىپ، ءبىلىمىن يگەرىپ الۋعا مىندەتتىسىڭ. جاڭا زاماندا تىپتەن سولاي. شەتەلمەن بايلانىسپاي، تەك قانا وزىمىزبەن شەكتەەليىك دەگەن كوزقاراس ۇشپاققا ۇشىرمايدى. ەلباسى ۇنەمى ۇزدىكسىز ءبىلىم الۋدى ايتىپ كەلەدى. ءقازىر ەلىمىزدە ىزدەنەم، ۇيرەنەم دەگەن ادامعا بارلىق مۇمكىندىك بار. اقپارات زامانىنىڭ وڭتايلى تۇسىن جەتىك يگەرگەن جاس كەز كەلگەن ەلدەن ءبىلىم الۋىنا بولادى. ءتىلدى دە، ونەردى دە، كاسىپتى دە عالامتور ارقىلى مەڭگەرۋگە مۇمكىندىك مول. تەك جەتەكشى، باعدارشى، باعىتتاۋشى ورتا كەرەك. ۋنيۆەرسيتەتىمىز سول جاعىنا باسا ءمان بەرەدى.
ستۋدەنت- ۋنيۆەرسيتەت تىرەگى
ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تىرەگى – ءبىلىم الۋشى ستۋدەنتتەر. ولاردىڭ اربىرىمەن جەكە جۇمىس جاساۋ، ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن، تانىمىن، تۇلعالىق قاسيەتىن قالىپتاستىرۋ اسا ماڭىزدى ماسەلە. ءوز ستۋدەنتىنە ورنىقتى شارت-جاعداي جاساماعان وقۋ ورنىنىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر. وسى ماقساتتا تولىپ جاتقان ءىس-شارالار قولعا الىنۋدا. ايتالىق، زاماناۋي وقۋ قۇرىلعىلارى، كومپيۋتەرلىك كلاسستار، ينتەرنەت جەلىسى، كورنەكى قۇرالدار، وۋق-ادىستەمەلىك قۇرالدار، كىتاپ قورلارى جىلدان جىلعا تولىعىپ كەلەدى. ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە ستۋدەنتتەرمەن جۇرگىزىلەتىن عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىنا باسا نازار اۋدارىلادى. عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسى بولاشاق مامانداردىڭ دايىندىق ساپاسىن كوتەرۋدىڭ ماڭىزدى ادىستەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىندىقتان، ۋنيۆەرسيتەتتە «كوشباسشى»، «جاس قالام»، «تاريحشى» اتتى ۇيىرمەلەر بار. كافەدرادا ستۋدەنتتەردىڭ بۇكىل وقۋ كەزەڭىنە ارنالعان سعزج كەشەندى جوسپارى بار. ستۋدەنتتەرمەن جۇرگىزىلەتىن عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ جاعدايى كافەدرا ماجىلىستەرىندە قاراستىرىلادى. سعزج وقۋ جانە وقۋدان تىس ۋاقىتتا جۇرگىزىلەدى. وقۋ ۋاقىتىندا ستۋدەنتتەردىڭ رەفەراتتاردى، باياندامالاردى، كۋرستىق جانە ديپلومدىق جۇمىستاردى دايىنداۋ سياقتى زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ تۇرلەرى جۇرگىزىلەدى.
[caption id="attachment_9776" align="alignright" width="400"]
ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرەتىن ءبىلىمدى ماماندار كوپ[/caption]
ستۋدەنتتىك عىلىمي كونفەرەنسيانىڭ وتكىزىلۋى داستۇرگە اينالدى. ستۋدەنتتەردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارعا قاتىسۋى، زەرتتەۋ بىلىكتىلىگى مەن داعدىلاردى مەڭگەرۋى ءاربىر ستۋدەنتتىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىندا، ونىڭ قابىلەتتەرىنىڭ جانە بولاشاق كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىندا ماڭىزى زور. سول ءۇشىن ءتۇرلى جيىندار، كەزدەسۋلەر، پىكىرتالاستار ءجيى وتكىزىلەدى.
ستۋدەنتتەردىڭ زەرتتەۋ قىزمەتىن ۇيىمداستىرىلۋدىڭ جەكەلەنگەن فورمالارى رەتىندە ينتەللەكتۋالدىق وليمپيادالار، ستۋدەنتتىك عىلىمي كونفەرەنسيالاردى اتاپ كورسەتۋگە بولادى.
الماتى ۋنيۆەرسيتەتى - وزىندىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە، عىلىمي جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋدا تاجىريبەسى قالىپتاسىپ كەلە جاتقان جوعارى وقۋ ورنى. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 2013-2020 جىلعا قۇرىلعان ستراتەگيالىق جوسپارى جوعارعى بىلىكتى مامانداردى دايارلاۋعا، الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىندە ينتەگراسيالاۋعا، وندىرىسكە ەنگىزىلەتىن ىرگەلى جانە قولدانبالى زەرتتەۋلەردى دامىتۋعا باعىتتالاتىن.
ءبىلىمنىڭ وزەگى - تاربيە
الەمدىك عىلىم كەڭىستىگىندە قازاقستان عىلىمىنىڭ وزىندىك ورنى بار. عالىمدارىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەكتەرى دۇنيە جۇزىلىك عىلىم كەڭىستىگىن تولىقتىرۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا. بۇگىندە عىلىم مەن ءبىلىم بەرۋ سالاسى پرەزيدەنتىمىز بەن ۇكىمەتىمىز تاراپىنان جان-جاقتى قامقورلىققا الىنۋدا.
جاس ۇرپاققا بەرىلەتىن ءبىلىم مەن تاربيە سالاسى – تاۋەلسىزدىگىمىزدى باياندى ەتۋدىڭ باستى تەتىكتەرىنىڭ ءبىرى. تاۋەلسىزدىك – ءتاڭىردىڭ ءبىزدىڭ ۇرپاققا بەرگەن ۇلكەن باقىتى، حالقىمىزدىڭ ماڭگىلىك قۇندىلىعى. ءبىز بۇگىنگە دەيىنگى دەربەس ەلدىك جەتىستىكتەرىمىزگە تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزدىك.
عىلىم مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى زامان اعىمىنا قاراي ۇدايى جەتىلدىرىلىپ، جاڭارتىپ وتىرۋدى قاجەتسىنەدى. قازاقستاننىڭ قازىرگى كەزدەگى ەكونوميكاسى عىلىم مەن يننوۆاسيالىق سالانى حالىقارالىق ستاندارت تالاپتارىنا ساي قاراستىرۋدى تالاپ ەتەدى. قازاقستاننىڭ بولاشاعى – عىلىمدا.
الماتى ۋنيۆەريتەتى ەكى قۇرىلىمدىق بولىمنەن تۇرادى: الماتى ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ ۋنيۆەرسيتەتى جانە «سىمبات» ءسان اكادەمياسى. ۋنيۆەرسيتەتتە باكالاۆر بويىنشا 30 ماماندىق، ماگيستراتۋرا بويىنشا 7، Phd دوكتورانتۋرادان 2 ماماندىقتان ءبىلىم بەرىلەدى. وقىتۋشى-پروفەسسورلار قۇرامى 86% قامتىسا، ونىڭ ىشىندە عىلىمي دارەجەلى وقىتۋشىلار 62% قۇرايدى. بۇگىندە الماتى ۋنيۆەرسيتەتىندە 3 مىڭعا جۋىق ستۋدەنت ءبىلىم الادى. مەملەكەتتىك اتتەستاسيادان قاراشا ايىندا «الماتى» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بارلىق ماماندىعى تولىعىمەن ءوتتى.
تاربيە بار جەردە ءتارتىپ بار. ءبىز، قازاقستاننىڭ بولاشاعىن دايىنداپ جاتقانىمىزدى نىق سەنىممەن ايتا الامىز. ءبىزدىڭ تۇلەكتەرىمىزدىڭ كوپشىلىگى قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ەلىمىزدى دامىتۋعا ءار قىرىنان ات سالىسىپ ءجۇر. بۇل ءبىزدىڭ ماڭىزدى ناتيجەمىز، ءبىز ونى ماقتان ەتەمىز جانە بولاشاققا دەگەن سەنىممەن قارايمىز .
ءال-فارابي اتامىز ايتقانداي: «تاربيەسىز ءبىلىم – ادامزاتتىڭ قاس جاۋى، اپاتى». قازاق حالقى قاشاندا بالا تاربيەسىنە ەرەكشە ءمان بەرگەن. ءبىلىم الۋ ءۇشىن دە تاربيە قاجەت ەكەنىن جاقسى تۇسىنگەن. بۇگىنگى ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز دا سول جاستاردىڭ بويىنا تاربيە مەن ءبىلىمدى ۇشتاستىرا ءبىلۋ. ءبىز وسى باعىتتا ايانباي ەڭبەك ەتۋدى وزىمىزگە پارىز سانايمىز.
