Dál qazirgi ýaqytta álemdegi tórt úlken trendtiń biri – ınternet-saýda jasaý ádisi. Kóptegen elde qara bazardyń kúni ótip barady. AQSH jastarynyń 64 paıyzy tek ınternet arqyly saýda jasap, óziniń bıznesin dóńgeletip júr. Osy salany jetik meńgergenderdiń ishinde álemdik ekonomıkanyń damý baǵytyna áser etip otyrǵan alpaýyttar shoǵyry da jeterlik. Qazaqstanǵa ǵalamtor arqyly kásibin damytyp, saýda jasaý, bıznes ashý uǵymy endi kele bastady. Munda da orystildi ortanyń aıaq alysy jyldam. Bul salanyń qyr-syryn úıretetin bıznes-trenıngterdiń bári tek sol tilde ótedi. Belgili kásipker Ahmetbek Nursıla ǵana sol seńdi buzyp, tuńǵysh ret qazaq tilinde bıznes-trenıng ótkizýdi qolǵa alǵaly biraz ýaqyt boldy. Gazetimizde buǵan deıin de shaǵyn suhbatyn jarıalap, tushshymdy oılaryn usynǵan bolatynbyz. Tómendegi qysqa-nusqa áńgimeden de biraz jaıdyń habaryn bilýge bolady.  

– "Bıznes-Bastaý" jobasyn qolǵa aǵanyńyzǵa biraz ýaqyt boldy. Eldiń yqylasy qalaı?

– Mine, úsh aıdyń júzi bolyp qaldy. Shúkir, jaman emes. Osyndaı bıznes trenıńte ańsap, bilimge sýsap júrgen jandarǵa dóp keldi. Biraq, olar óte kóp emes.  Sol kelgendermen jumys jasap jatyrmyz. Eptep nátıjege jetkenderi de bar.  Tabandy, jigerlileriniń, árıne. Qalǵan jurt aldyńǵy top qandaı nátıjege jeter eken dep baıqastap otyr. Ol zańdy da.  Keıbir trenıńterden aýyzdary kúıgen adamdar bar. Sondaı-aq, qazaq tilinde tuńǵysh ret uıymdastyrylyp jatqandyqtan, halyq áli  Bıznes-trennıgtiń ne ekenin, qandaı nátıje beretinin kórip, bile qoıǵan joq. Alǵashqy toptaǵylar isterin bastap, tabys taba bastaǵan soń qalǵan jurt ta qozǵalady ǵoı degen oıdamyn

– Almatydan bólek, Astana, Qyzylorda, Atyraý sekildi birneshe qalaǵa baryp keldińiz. Ózge aımaqtardaǵy jurtshylyq Sizdiń bastamańyzdy qalaı qabyldap jatyr?

– Joǵarydaǵydaı. Atyraý sabyrmen jáne salqynqandylyqpen, Kyzylorda baıqastap otyr. Shymkenttik kásipkerler belsendirek. Keıde osyǵan qarap, oblystardaǵy bıznes damýynyń deńgeıin de bilýge bolatyn sekildi. Báseke kúshti, shaǵyn bıznes damyǵan qalalarda bıznes-trenıngterge suranys joǵary bolady, ádette.

– Bastamańyzda "daıyn bızneske ıe bolý" degendi aıtyp júrsiz. Osyny tarqatyp aıtasyz ba? Qandaı kómek kórsetesizder?

– “Daıyn bıznes” degen daıyn tamaq sıaqty. Qasyq pen shanyshqy ǵana kerek, pyshaq pen qazan-oshaq izdep keregi joq...

Qaljyńsyz aıtar bolsaq, bul pálenbaı jyl buryn oılap tabylǵan, Eýropa men Amerıkada keń taraǵan Franshıza júıesi.  Ol – bir adam bir bıznesti oılap taýyp, naryqty zerttep, jarnamasyn jolǵa qoıyp bolǵan soń, bıznesin basqa óńirlerge taratý ádisi.  Mysalǵa «Makdonalds», «KFC » degen  ataqty markalardy bárimiz bilemiz.  Solar  osy ádispen álemge tarap ketti. Paıdaly jaǵy: bul jolǵa qoıylǵan bıznes, onymen seriktes bolǵan adamnyń kóp nársege basy qatpaıdy. Satylym bolady ma, bıznesti qalaı júrgizý kerek degen eń basty suraqtar ózinen ózi sheshiledi.  Bıznesti endi bastaımyn degen kóptegen adamdar onyń qyr-syryn meńgergenshe kóptegen ýaqyt ketedi jáne árkimniń qolynan kele de bermeıdi.  Sondyqtan biz qazir halyqqa, osy ýaqytqa eń kerek júıe osy ma dep sheshtik.  Bizdiń shákirtterimizdiń arasynan talaby men bilimi moldarynyń bıznesterin osylaı kólemin úlkeıtip, ózge qalalarǵa taratyp jatyrmyz. Alla qalasa, aldaǵy birer aıda óz nátıjesin kórsetedi.

– Shetelderden áriptes tabý úshin Túrkıa, Qytaı elderindegi qazaqtarmen qarym-qatynas ornatqanyńyzdy bilemiz. Ózge eldegi qandastarymyzdyń Sizdiń bastamańyzǵa qolushyn berýge ázirlikteri qalaı eken?

– Túrkıa, Ońtústik Koreıa, Qytaı elderindegi qandastarymyzben tyǵyz baılanys ornatýǵa tyrysyp jatyrmyz.   Birden bastap, taýǵa shyǵyp kete qoıý, árıne, ońaı emes, degenmen seń qozǵaldy dese bolady. Bári óz júlgesine túsken soń jemisin shet elde júrgen qandastar da, biz de kóre jatarmyz degen senimdemiz