Smaıyl Seıitbekov, Mańǵystaý oblysy boıynsha ókil ımam[/caption]
Smaıyl SEITBEKOV,
QMDB-nyń Mańǵystaý oblysy
boıynsha ókil ımamy
Buıyra bermeıtin baqyt
Jýyrda Astana qalasynda Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń uıymdastyrýymen tuńǵysh ret İ respýblıkalyq ımamdar forýmy ótti. Tarıhı sharada «Qazaqstan musylmandarynyń Tuǵyrnamasy», «Shynaıy musylmannyń beınesi», «Imamnyń tulǵalyq kelbeti», «Qazaqstan musylmandary Dinı basqarmasy qyzmetkeriniń etıkasy» atty tálimdik qujattar qabyldandy.
Dinı basqarma tarıhynda tuńǵysh ret qabyldanǵan osynaý qujattardyń ımam-moldalarǵa júktegen mindetteri men talaptary jaıly oılarymyzdy ortaǵa salýdy jón kórdik.
Paıǵambarymyz Muhammed (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) bir hadısinde: «Alla Taǵala kimge jaqsylyqty qalasa, soǵan dindi tereń túsinýdi násip etedi», – degen. Demek, dindi túsiný, oǵan amal etý, Islamdy nasıhattaý baqyty kimge bolsyn buıyra bermeıtin baqyt. Sondyqtan dinı qyzmet – mártebeli mindet. Túsingen pendege Alla jolynda qyzmet etýden artyq jetistik, baqyt joq.
Dinı basqarmaǵa Bas múftı Erjan qajy Malǵajyuly kelgeli beri ımam-moldalardyń bilimi men biliktiligine asa mán berilip keledi. Meshit qyzmetkeri tek sharıǵat ilimderimen shektelip qalmaı, ǵalamtor, zamanaýı aqparat almasý jáne baılanys quraldaryn jetik meńgerýi, sheshendik óner men sóıleý ádebin ıgerýi talap etile bastady. Ózin jan-jaqty damytyp, úgit-nasıhat jumystarynda ýaǵyzdy Qazaqstan tarıhymen, salt-dástúrmen, ádep-ǵuryppen, bı-sheshenderimizdiń qanatty sózderimen, maqal-máteldermen ushtastyryp aıtýy tıis. Sonymen qatar, din qyzmetkeriniń ýaǵyz-nasıhatty qazaq halqynyń danyshpan, oqymysty tulǵalarynyń, máselen, ál-Farabı, Qoja Ahmet Iasaýı, Júsip Balasaǵun, Abaı, Ybyraı, Shákárim, Máshhúr Júsipterdiń ósıet óleńderi men ǵıbratty áńgimelerimen kórkemdep aıtýy – ýaqyt talabynan týyndaǵan sheshim.
QMDB-nyń 2014 jyldy «Din men dástúr jyly» dep jarıalaýy – dinimizben biteqaınasqan dástúrimizdiń de halyq arasynda keńinen nasıhattalýyna serpin berdi. Qazir ımamdar tek dinniń ǵana emes, dástúrdiń de nasıhatshysyna aınaldy.
«Tamaqty shaınaýǵa ýaqytym joq»
«Qazaqstan musylmandary Dinı basqarmasy qyzmetkeriniń etıkasy» tálimdik qujatynyń bizderge, ımamdarǵa júktegen taǵy bir talaby – halyqpen jumys jasaǵanda aımaqtaǵy tildik, mádenı, rýhanı erekshelikterge jiti mán berip, jergilikti turǵyndarmen sanasa bilý. Bul da ózekti máselelerdiń biri. Ár óńirde burynnan qalyptasqan túsinik, tildik erekshelikter bar. Muny eskermeýge bolmaıdy. Osyndaı aımaqtyq erekshelikterdi eskere otyryp, ýaǵyz aıtyp, ımandylyqqa shaqyrý – ımam jumysyn jeńildetedi, ári nátıjeli bolmaq.
Din qyzmetkeriniń etıkasynda dinı qyzmettiń bedeline nuqsan keltirmeı, pikir almasýlardy kórkem túrde ádeppen júrgizý, bıazylyq tanytyp, dórekilikke jol bermeýi kózdelgen.
«Imamnyń tulǵalyq kelbeti» degen qujatymyz da meshit qyzmetkerlerine zor jaýapkershilik júkteıdi. Imamnyń boıynda kórinis tabýy tıis qasıetterdiń biri – bilimdilik, parasattylyq. Bilimdi talap etý, ilim úırený, danalyq jolyn ustanyp, ǵylymmen shuǵyldaný – paıǵambarymyz Muhammedten (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) qalǵan asyl súnnet. Hadıste: «Bilimdi talap etý – árbir musylmanǵa paryz», – delingen.
Imam-moldalar halyq arasynda dinı aǵartý, túsindirý jumystaryn júrgizý barysynda ártúrli salaǵa qatysty kóptegen suraqtarǵa tap bolady. Oǵan der kezinde jaýap berip, suraýshyny qanaǵattandyrý úshin de, árıne, eń áýeli bilim kerek. Sondyqtan Islamda bilim alýdyń mańyzy óte úlken.
Belgili ǵulama ál-ımam Ábýl Ýáfa Alı ıbn Aqıl bylaı degen eken: «Men tamaqtaný ýaqyttaryn qysqartý úshin qolymnan kelgen áreketterdi jasaımyn. Tipti, kóp shaınalatyn tamaqtan góri, tez jutylatynyn tańdaımyn. Nege deseńiz, shaınaýǵa da ýaqyt ketip qalady. Osylaısha, jazýǵa, oqýǵa kóp ýaqyt tabamyn».
Qasıetti kitabymyz Quranda: «Rabbym, bilimimdi arttyr!» – degen aıat bar («Taha» súresi, 114-aıat). Taǵy bir súrede: «Biletinder men bilmeıtinder birdeı bola ma?» – dep bilim ıelerin ardaqtaǵan («Zýmar» súresi, 9-aıat).
Imam tyńdaýshyny zeriktirmeýi tıis
Imam adamdarǵa ýaǵyz aıtady, olarmen suhbattasady, áńgimelesedi. Tyńdaýshyny baýrap, ımandylyqqa uıytyp, dinı másele tóńireginde qanaǵattandyrý da – ońaı sharýa emes. Bul sheber sóılep, sheshendik ónerdi meńgerýdi talap etedi. Alaıda, búgingi zamannyń suranysyna oraı, ımamdar da sóıleý sheberligin úırenýi qajet. Zaman suranysy deımiz-aý, áýelde Alla Taǵala áserli sóıleýdi búkil adam balasyna buıyrǵan. Jaratýshy Iemiz múbárak Quranda: «...Olarǵa úgit ber de, olarǵa áserli sóz sóıle», – dep buıyrǵan.
Imam ýaǵyzy halyqty zeriktirmeýi tıis. Bir sarynda sóıleý tyńdaýshyny jalyqtyratyny ras. Sózdi anyq ári nyq jetkizý, mańyzdy sózderge basymdyq berý, bolǵan oqıǵany kóterińki daýyspen bildirý, «ıaǵnı», «mysaly», «sosyn», «jańaǵy», «sondaı-aq» degen sózderdi jıi qaıtalaýdan alshaq bolý, aýdıtorıaǵa nemquraıly qaramaý, qolmen kórkem túrde ıshara jasaý, tyńdaýshynyń jas ereksheligin jáne jaǵdaıyn eskerý, t.b. – sheshen sóıleýshi tulǵaǵa qoıylar talaptardyń biri.
Jan-jaqtylyq – barlyq janǵa qajet qasıet. Bul artyqshylyq ımamdar boıynan kórinis taýyp jatsa, nur ústine nur. Jan-jaqty qabiletke ıe adamdy halqymyz «segiz qyrly, bir syrly» dep sıpattaǵan. Imam-moldalar tek dinı bilimmen ǵana shektelmeı, zamanaýı tehnologıany meńgerip, jan-jaqty bilimdi ıgerýi tıis. «Imamnyń tulǵalyq kelbeti» atty tálimdik qujatymyz osyny kózdeıdi. Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) bir hadısinde: «Senderdiń jaqsylaryń dúnıesin aqyretke, aqyretin dúnıege tastap qoıǵandaryń emes, bálkim, eki dúnıeniń arbasyn birdeı ustaǵandaryń. Shyn máninde, dúnıe aqyretke jeteleıdi», – degen.
Adamzat kúızeliste...
Astanada ótken İ respýblıkalyq ımamdar forýmynda álemdegi dinı ahýal týraly sóz boldy. Beıbit turǵynnyń bereketin qashyrǵan oqıǵalardan sabaq alyp, eldiń tutastyǵyn saqtap, halqymyzdyń ımandylyǵy men birligin bekemdeı tússek degen izgi oılar aıtyldy.
Qazir adamzat balasy jańa ǵasyrda buryn-sońdy bolmaǵan dinı alaýyzdyqtar, daý-janjaldar, ultaralyq qaqtyǵystarmen betpe-bet kelip otyr. Dindi saıasılandyrý arqyly jastar sanasyn teris arnaǵa burý úrdisi de kórinis tabýda. Bul oqıǵalar barsha adamǵa, ımamdarǵa da jaýapkershilik júkteıdi.
Árbir parasatty adam álemdegi qarjylyq daǵdarys pen adamdar arasyndaǵy ádiletsizdik, otbasylyq kúıreý, áleýmettik keleńsizdikter sekildi máseleden qutylýdyń bir ǵana jolyn túsindi. Ol – rýhanı qundylyqtardy birinshi orynǵa shyǵarý. Iá, búginde qoǵam dinniń adamgershilik qundylyqtaryna aýadaı muqtaj. Al osyndaı rýhanı kúızelis sátterinde dinı ýaǵyz, zıaly qaýym ókilderiniń belsendi jumystaryna kóbirek úmit artylady. Imam degenimiz – ol ustaz, tárbıeshi, psıholog, sóz sheberi, birlik pen bereke uıytqysy, bir sózben aıtqanda, dinniń aınasy. Dindarǵa qarap, dindi tanımyz.
Qazir biz ımandy qoǵam qurý jaıly aıtýdamyz. Imandy qoǵam ózinen ózi quryla salmaıtyny da aqıqat. Áreketsiz úmit etý – teńizge eskeksiz shyqqan qaıyqpen birdeı. Eger bizdiń aramyzdan ımandy, bilimdi muǵalimder, dárigerler, janashyr ımandy kásipkerler, ımandy qarjygerler kóbirek shyqsa, olar ár salada belsendilik tanytyp, janashyrlyqpen jumys istese, sonda ǵana ımandy qoǵam qalyptasa bastaıdy.
Alla Taǵala elimizge amandyq, jerimizge tynyshtyq berip, halqymyzdy ártúrli búlik áreketterden saqtasyn. Jaratýshy Iemiz elimizge bereketin jaýdyryp, ımandy qoǵam qurýda talmaı eńbek etýdi násip etkeı! Áýmın!
