«Onyń (Shókeev) jurttyń zeınetaqysyna qol suǵatyn qandaı quqy bar?». «Bul ne úshin qajet? Daǵdarystyń qıyndyǵyn kóteredi degen «Samuryqtyń» ózi mundaı kúıde, endeshe, ózgelerden ne kútemiz?». Eldiń tarapynan túsken saýal kóp. Jalpy, sońǵy kezderi qorǵa qatysty syn údep tur.
10 mlrd $ qashan qaıtarylady?
Jyl basynda Memleket basshysynyń qabyldaýynda bolǵan Qor tóraǵasy Shókeev Nazarbaevtyń buıryǵyn muqıat tyńdady. Elbasy oǵan Qordyń 2015 jylǵy jumys josparyn qaıta qarap, arnaıy daǵdarysqa qarsy baǵdarlama ázirleýdi tapsyrdy. «Shyǵyndy azaıt!» dedi.
Shókeev óz tarapynan qor ónimniń ózindik qunyn 7,8 paıyzǵa, aǵymdaǵy jáne ákimshilik shyǵyndy 20 paıyzǵa jáne ınvestısıalyq baǵdarlamalardy 18 paıyzǵa azaıtatynyn aıtty. Alaıda, aıtý bólek te, ony oryndaý óz aldyna.
Aıtalyq, otandyq bankterdiń qurdymǵa ketýine jol bermegen Ulttyq qordyń 10 mlrd dollary qashan qaıtady qazynaǵa? Odan buryn, munshama mol qarjy qaıta ketti? Muny qarapaıym halyqtyń bilýine bolar ma eken? Buǵan Ulttyq bank basshylyǵy ǵana emes, ál-aýqat Qorynyń menejerleri de jaýapty ekenin jaqsy bilemiz.
Jyrtyq-tesigin jamaıdy...
[caption id="attachment_9747" align="alignright" width="199"]
Ǵalym Baıtuq[/caption]
«Samuryq-Qazyna» Birińǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qorynan qaryz alyp jyrtyq-tesigin jamamaqshy», – deıdi elimizdegi blogerler qaýymdastyǵynyń prezıdenti Ǵalym Baıtuq.
– Men, Qaırat Kelimbetov sıaqty sýperqarjyger emespin. Biraq, bul jaıt mıyma syımaıdy. Zeınetaqy qorynyń jaǵdaıy onsyz da máz emes. Endi kelip «Samuryq-Qazyna» bizdiń zeınetaqy jınaǵymyzǵa aýyz salǵaly otyr. Eger jekemenshik bankter 2008 jyly memleketten alǵan 10 mlrd (dollar!) qaryzdy áli kúnge qaıtarmaǵanyn eskersek, endeshe, dál osy memlekettiń qurylymy sanalatyn «Samuryq» bul aqshany múlde qaıtarmaı ketýi ǵajap emes, – deıdi ol.
Suraq kóp, jaýap joq
[caption id="attachment_9748" align="alignleft" width="170"]
Talǵat Ábdijapparov[/caption]
Saıasattanýshy Talǵat Ábdijapparovtyń pikirinshe, qazirgi daǵdarys kezinde halyqqa «Samuryq-Qazyna» sıaqty ınstıtýttyń qajeti joq.
– Ulttyq kompanıalar halyq qarjysynyń esebinen qurylǵan. Endeshe, olardyń ústinen tónip turatyn taǵy bir qurylymnyń qandaı qajeti bar? Ár ulttyq kompanıanyń óz jospary, damý strategıasy bar.
Anyǵy, qazirgi jaǵdaıda «Samuryq» ózine júktelgen mindetti oıdaǵydaı oryndaı almaı otyr. Aıtalyq, Ońtústik Koreıadaǵy «Deý», «Hende» sıaqty korporasıalar eldi jańa damý deńgeıine shyǵardy. «Samuryq Qazyna» mundaı dárejege jeterine senbeımin. «Sondyqtan bul qor bizge qanshalyqty qajet?» degen saýaldy tótesinen qoıý kerek, – deıdi sarapshy.
Shyǵyn shash etekten
[caption id="attachment_9749" align="alignright" width="183"]
Ǵalym Qusaıynov [/caption]
Birqatar mamandar: «Dál qazir qordyń kirisinen shyǵysy kóp» deıdi. Ekonomıs Ǵalym Qusaıynov mynadaı derekterdi alǵa tartty:
– Aktıvterdiń qunsyzdanýy saldarynan kelgen shyǵyn 2013 jyly 232 mlrd teńgeni qurady. 2012 jylǵy shyǵyn mólsheri de osy shamalas. Qordyń negizgi maqsaty – aktıvterdiń baǵasyn kóterý edi, biraq, kerisinshe, qunsyzdanyp barady...
2013 jylǵy ákimshilik shyǵyndar 379 mlrd teńgeni nemese 2,5 mlrd $ qurady. Bul 2012 jylǵa qaraǵanda 10 paıyzǵa (!) kóp. Shyǵynnyń negizgi bóligi jalaqyǵa jumsalǵan. Naqtyraq aıtsaq jalaqy ósken... Al aqyl-keńes alýǵa qor jylyna 21 mlrd teńge (140 mln. $) jumsaıdy, – deıdi maman.
2012 jyly qor shyǵynyn azaıtýdy talap etken Nursultan Nazarbaev «keńse arasynda qaǵaz tasýmen aınalysatyn» qyzmetkerlerdiń sanyn qysqartýdy qadap tapsyrǵan. Bosaǵan oryndardyń esebinen aılyq ósirýge tyıym salǵan edi.
– Qysqartý bul úshin júrgizilmeıdi. Sonyń kesirinen kimdi qysqartqandaryń túsiniksiz. Aqsha únemdegenderiń de ótirik bolyp shyǵady, – degen edi Nazarbaev.
Shókeev: «Aılyǵymyz az»
[caption id="attachment_9750" align="alignleft" width="291"]
Ómirzaq Shókeev[/caption]
Qor tóraǵasy Ómirzaq Shókeev qaramaǵyndaǵy top-menedjelerdiń qansha jalaqy alatynyn ashyp aıtpaıdy.
– Iá, qor qyzmetkerleriniń jalaqysy memlekettik qupıaǵa jatpaıdy. Alaıda, menejerlerdiń jalaqysyn aksıoner, ıaǵnı, dırektorlar keńesi anyqtaıdy. Olarǵa qansha aılyq qoıary solardyń erkinde.
Kóshke ilesý úshin bizdiń aılyǵymyz da tıisti deńgeıde bolý kerek. Bizdiń jalaqymyz, halyqaralyq naryq, onyń ishinde Reseıdegi áriptesterimizben salystyrǵanda 2 ese tómen.
Aılyǵymdy ashyp aıtýǵa qoryqpaımyn, alaıda, munyń qarapaıym halyqqa qandaı qajeti baryn bilmeımin. Onyń ústine, ujymdyq mádenıetke saı bizdiń bulaı jasaýǵa quqymyz joq, – deıdi Shókeev.
Jyldyq jalaqy 20 mln teńge. Az ba?
Biraq sarapshylardyń kópshiligi munymen kelispeıdi. «FarmMedIndýstrıa» qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Serik Sultanovtyń aıtýynsha, Astanadaǵy páter baǵasy qordyń top-menedjerlerge asyra tólegen aılyǵynyń esebinen aspandap barady.
– Qor quramyndaǵy kompanıada jumys isteıtin keıbir qyzmetkerlerdiń aılyǵy jylyna 20 mln teńgeden asyp jyǵylady, – deıdi ol.
Budan buryn qor qyzmetkerleriniń qansha jalaqy alatyny halyq qalaýlylaryn da «qyzyqtyrǵan» bolatyn. Depýtat Svetlana Jalmaǵambetova top-menedjerlerdiń jalaqysy aıyna 1,5 mln teńgeni (tipti, odan da joǵary) quraıtynyn aıtqan.
Qordyń byltyrǵy jylǵy esebinde «Samuryq-Qazyna» qyzmetkerleriniń jalaqysy sheteldegi dál mundaı mamandarmen salystyrǵanda 4,8 esege tómen jáne jeke qazaqstandyq kompanıalarǵa qaraǵanda 23 paıyzǵa az ekeni aıtylǵan bolatyn. Alaıda, ol joly da qor basshylyǵy naqty jalaqynyń mólsherin ashyp aıtqan joq.
Biz shetel emespiz
Sarapshy Ǵalym Qusaıynov Qazaqstandy shetelmen salystyrýǵa kelmeıtinin aıtady.
– Aıtalyq, qordyń top-menedjeri aıyna 10 myń $ dollar alady delik, syıaqysy, basqa da bonýstarymen aıdyń aıaǵynda bul soma – 20 myń $ shyǵady. Shamamen 3,6 mln teńge. Al qoǵamdyq kólik júrgizýshisiniń aılyǵy 60 myń. Qyryp tabatyn qor qyzmetkerinen 60 ese az.
Batysta bulaı emes. Birinshiden, ol jaqtaǵy avtobýs júrgizýshisi 2000 $ dollar alady. Top-menedjerdiń aılyǵy 30-40 myń $. Aradaǵy aıyrmashylyq 20 ese.
Bizdegi jumysshy qor qyzmetkeriniń qansha alatynyn bilse, áste, qýana qoımaıdy. Muny Shókeev te biledi...
Qazirgi kúni «Samuryq Qazyna» qorynyń uıymdastyrýshylyq qurylymynda 2 tóraǵa orynbasary, 12 basqarma dırektory, 28 departament pen dıreksıa jáne 2 ókildik bar.
Ázirlegen Dýman BYQAI
JELİ
Artýr NYǴMETOV, saıasattanýshy:
– Jumys barysynda sheteldik ınvestorlarmen áńgimelesýge týra keledi. Kópshiligi muńyn shaǵady. Shaǵymnyń derligi «Samuryq-Qazyna» qoryna baǵyttalǵan. Barlyǵy biraýyzdan (sheteldik ınvestorlardy aıtamyn): «Samuryqty» nege qysqartpaıdy? Aınalyp kelgende, Úkimet bar, ulttyq kompanıalar bar. Endeshe, bul qor nege kerek? Aıtalyq, atom óndirisine ınvestısıa salý týraly usynysym bolsa aldymen kimniń aldyna baramyn osy? Shókeevke burylsam, Qapparovtyń qabaǵy túıilip qalady. Qapparovqa kelsem, Shókeev shúıligýi múmkin ǵoı. Qaısybirinen qatelestiń eken, jazym basqanyń, jetektegi jobań qurdymǵa ketedi. Amal joq, aqyl aıtatyn adam joq, aldymen kimge kirerimizdi bilmeı dal bolamyz. Odan da qordy qysqartyp tynsa jón bolar edi», – deıdi álgi ınvestorlar.
