– Nege jyly ornyńnan bas tartyp, Máskeýge kettiń?
– Máskeý Keńes úkimeti kezinde de, qazir de kóptegen mamandyq ıeleri úshin múmkindikter syılaıtyn qala. Eger óskiń kelse, bıik shyńdardy baǵyńdyrýdy qalasań, Máskeýge kelgen abzal.
– Onda barlyǵyn qaıta bastaý kerek, qaıta ózińdi dáleldeý qajet. Qıyn emes pe?
– Men uzaq ýaqyt ekinshi rólde qala almaımyn. Meniń «Rossıa-1», «Rossıa-24» telearnasynda jasap júrgen sújetterim, Qazaqstanda 2002 jyly jasaǵan materıaldaryma uqsas. Iaǵnı telearnaǵa keshe kelgen adamǵa júkteıtin taqyryptar. Mende Astanada jaqsy qyzmet, kóńilden shyǵatyn qarjylyq jaǵdaı, shyǵarmashylyq suranys, barlyǵy boldy. Turǵyn úımen de esh másele týyndamady. Sondyqtan kóshý men úshin qıynǵa soqty. Alaıda, dál qazir ketý kerektigin túsindim. Endi barlyǵyn ózgertýge májbúrmin. 2003-2004 jyldan beri qoǵamdyq kólikte júrgen emespin. Endi qaıta avtobýsta júremin. Jolǵa óte kóp ýaqyt ketedi. Máskeýde tańǵy besten bastap elektrıchka men avtobýs kútip turǵan bir top adamdy kóresiń. Qazirgi jumysymda maǵan barlyǵy buıryq berýge ázir. Meni tańǵytúsirilimderge jiberedi. Bul kópke sozylmaıdy dep úmittenemin.
– Qazaqstanda 30 jastan keıin qarapaıym jýrnalıs bolyp júre berseń uıat bolyp sanalady. Olar tezirek jyly kresloǵa jaıǵasqysy keledi. Seniń jaǵdaıyńda barlyǵy basqasha. Máskeýde jýrnalısıkanyń jaǵdaıy qandaı? Kúni boıy «dalada» jumys isteý qanshalyqty yńǵaıly?
– Men jańalyqtarǵa kelgende, jastardyń arasyna túsemin be dep qoryqtym. Alaıda, jaǵdaı múlde basqasha bolyp shyqty. Men eń jasy bolmasamda, eń úlkenderi de emespin. Menimen birge 40-ty alqymdaǵan jýrnalıser de jumys isteıdi. Onyń 15-20 jylyn qarapaıym sújet túsirýmen ótkizgen. Mundaı bul uıat bolyp sanalmaıdy. «Vestı» baǵdarlamasynyń korespondentterin bir ýaqytta barlyǵyn birige kórgen emespin. Biri túsirilimde, biri montajda. Biraq, kabınet pen kompúterlerdiń sanyna qaraǵanda 30 adamdaı bar. Odan kóp bolmasa, kem emes. Reseıdegi jýrnalısıkanyń jaǵdaıy bizdikimen salystyrǵanda ózgerek. Qazaqstanda qarapaıym korespondent ýaqyt óte shef-redaktor, bas redaktor bolady. Al Máskeýde búgin kelgen jýrnalıs, tájirbıe jınaǵannan keıin óziniń avtorlyq baǵdarlamasyn ashady. Saraptamalyq baǵdarlamalardy júrgizedi... Qazaqstannyń jýrnalısıkasy Reseıdikinen tómen ekendigi jasyryn emes. Eger Máskeý Batystyń jýrnalısıkasyna elikteıtin bolsa, Qazastanǵa barlyǵy Reseıden keledi. Batysta jasy 40 jetpegen adam baǵdarlama júrgizbeıdi. Ónim qanshalyqty sapaly bolsa, kórermenniń oǵan degen senimi de sonshalyqty bekem bolady dep senedi. Al qazaqstandyq telearnalarda salmaqty baǵdarlamalar, jańalyqtar men tok-shoýlardy tájirbıesiz, jas maman júrgizedi. Olardyń talantyna kúmán keltirmeımin. Alaıda, tájirbıesi az bolǵandyqtan salmaqty máseleni taldap jatsa da, barlyǵyn oıynǵa aınaldyrǵandaı bolady. Qazaqstandaǵy naryq óte kishkentaı. Jaqsy jýrnalıs az. Al Máskeýde jaǵdaı múlde basqasha. Árqashan ózińdi jaqsy qalypta ustaýyń kerek. Sebebi, júrgizýshi men korespondenttiń deńgeıi birdeı, óte joǵary. Mine men barlyǵyna jettim dep oılaı bergende, qalaı artta qalyp qoıǵanyńdy bilmeı qalasyń.
– Kásibı maqsatyńdy aıqyndap aldyń ba?
– Jańalyqtarda – iri jol apatyn, jer silkinisi sekildi taqyryptardy qyzyqty etip túsirý ońaı. Sebebi ondaǵy kartınanyń ózi adamdy eliktiredi. Al Úkimettegi jınalystardy kórermenge qyzyqty etip jetkizý óte qıyn. Onda qyzyqty kóriniste, halyqtyń qyzyǵýshylyǵyn oıatatyn spıkerler de joq. Osyǵan qaramastan jınalystardy da tartymdy etip jasaý úshin úlken sheberlik qajet. Osy aıtylǵandardy eskere otyryp, meniń qandaı baǵytta jyljıtynymdy ańǵarýǵa bolady. Tikeleı maqasatymdy aıtpaı-aq qoıaıyn. Oǵan jetý úshin birneshe aı ǵana emes, bálkim kóp jyl qajet bolar.
– Áriptesterińniń qatarynda buryńǵy qazaqstandyqtar bar ekenin bilemin...
– Munda qazaqstandyqtar óte kóp. Bizdi qaljyńdap «qazaqstandyq mafıa» dep ataıdy. Ártúrli ýaqytta «KTK»-da jumys istegen úsh adam barmyz. Olar kezinde joǵary laýazymdy ıelengen. Munda da kóptegen jetistikterge jetti. Biz shyǵys tárbıesimen ósken adambyz. Bul bizge kóp kómegin tıgizedi. Sebebi, basqalarǵa qaraǵanda ashýǵa kóp berilmeımiz. Kóp máselede tereń oılaıtynymyz bar.
– Seniń Nursultan Nazarbaevqa degen erekshe yqylasyńdy bilemin. Sondyqtan suramaýǵa bolmas. Elbasy týraly fılm túsirýge taǵy da shaqyrsa, Máskeýden kelesiń be?
– Qazaqstandaǵy kásibı ómirim júregimde máńgi saqtalady. Ony únemi saǵynyshpen eske alamyn. Biraq, bul meniń ótken ómirim. Ony eshqandaı ókinishsiz japtym. Ol týraly balalarym men nemerelerime aıtyp beremin. Birge jumys istegen barsha adamdarǵa alǵysym sheksiz.
– Bir jyldary áleýmettik jelilerden joq bolyp kettiń. Máskeýden qaıtyp kelgennen keıin Facebook paraqshańdy qaıta ashtyń. Osy ýaqyt aralyǵynda oflaında ne istediń? Sol kezde Máskeýden qaıtyp kelýińniń sebebin aıta alasyń ba?
– Vırtýaldy ómirimdi ýaqytsha japqannan birdeńe joǵalttym dep aıta almaımyn. Kerisinshe, taptym. Áleýmettik jeli – adamdarǵa jaman áser etedi. Ásirese kóp ýaqytyn sonda ótkizgender, shynaıy ómir men vırtýaldy ómirdiń arajigin ajyrata almaı qalady. Áleýmettik jelilerdegi aqparat tekserilmegenin de eskerý kerek.
– Qazaqstanda jasap úlgermegen isteriń bar ma?
– Bir-eki júzege aspaǵan oılarym bar. 1959 jyly Temirtaýda bolǵan oqıǵa týraly sapaly derekti fılm túsirýdi burynnan josparladym. Onda halyq kásiporyn nysanyn salýǵa qarsy shyqqan bolatyn. Sonymen qatar Qazaqstanda qaraýsyz qalǵan áskerı nysandar týraly da televızıalyq joba jasaý oıda bar edi. 25 jylda eshkim ol týraly túsirmedi de, aıtpady da. Biraq men Latyn Amerıkasyna ketip qalǵan joqpyn ǵoı. Qazaqstanǵa kelip turamyn. Men Qazaqstandy jaqsy kóremin. Qazir Qazaqstanda júrsem, jańa jobalardy jasaýshy edim. Reseıge kósheıin dep jatqanda úlken joba usyndy. Biraq ol úshin josparymdy uzaq ýaqytqa shegerge týra keledi. Sondyqtan usynystan bas tarttym.
Derekkózi: «Qamshy» portaly
