2019 jyly forým jumysyna álemniń 74 elinen delegattar qatysty. Olardyń sany 5 600 adamǵa jetti, sondaı-aq 460 spıker boldy. Sonymen qatar, bul oqıǵany baıandaýǵa álemniń 30 elinen 381 jýrnalıs keldi. Forým bir ýaqytta 6 túrli jerde ótkizildi. Olar: Kongres sentr, Hilton, AHQO, Astana Hub, St. Regis Astana, Rixos President Astana.
Forýmnyń 12 jyldyq tarıhynda alǵash ret Qazaqstan úshin jańa talqylaý formattary-qarjy mınıstrleri men elderdiń ortalyq bankteriniń basqarýshylary úshin Halyqaralyq Valúta Qorynyń qatysýymen dóńgelek ústel, BUU Turaqty damý maqsattary boıynsha birinshi qazaqstandyq forým ótkizildi. Stýdentter men jastar úshin Astana ekonomıkalyq forýmynda AEF Talks formaty qarastyryldy. Bul format ashyq kópshilik leksıalardy, Nobel ıegerlerimen jáne saıası qaıratkerlermen kezdesýlerdi qamtıdy. Sondaı-aq, bıyl baspasóz ortalyǵynda one on one pikirtalas formaty paıda boldy.
Forýmnyń birinshi kúni plenarlyq otyrysty AEF-tyń ıdeıalyq yntalandyrýshysy, Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Nazarbaev ashty. Ol óńirlik jáne jahandyq syn-qaterlerdi eńserý úderisindegi forýmnyń mańyzdy rólin atap ótti.
"Ótken jyldary osy jerde talqylanǵan usynystar men ıdeıalar kóp jaǵdaıda Qazaqstanǵa jahandyq syn-qaterlerge der kezinde jaýap berýge jáne qıyndyqtardy sátti eńserýge kómektesti. Ózderińiz bilesizder, damýdyń qazaqstandyq modeli barlyq jaǵdaılar men boljamdarǵa qaramastan, óziniń turaqtylyǵy men tıimdiligin dáleldedi. Biz órshil maqsat qoıdyq, biz olarǵa qol jetkizdik", – dedi Elbasy.
HVQ-nyń Basqarýshy dırektory Krıstın Lagard óz sózin belgili qazaqstandyq aqyn Abaı Qunanbaevtyń: «aqyryn júrip, anyq bas» degen sózinen bastady. Onyń pikirinshe, bul danalyq Kavkaz jáne Ortalyq Azıa elderinde ınklúzıvti ósýge qol jetkizý úshin tıimdi sharalardy ázirleýdiń kilti bolýy múmkin. Lagard Qazaqstan men osy aımaqtyń basqa da elderi odan ári damý úshin zor áleýetke ıe dep esepteıdi.
Armenıa Respýblıkasynyń Prezıdenti Armen Sarkısán jańa júıeni qurýǵa shaqyrdy. Onyń pikirinshe, bul qurylysqa tek memleket basshylary ǵana emes, barlyq adamdar qatysýy tıis: «apattan aýlaq bolyńyz, dúnıege kelgen balalar úshin álemdi jobalańyz. Olar múldem basqa álemde ómir súredi. Biz qurǵymyz keletin júıe, iri elder arasyndaǵy básekelestikti ǵana emes, ózgermeli álemniń negizgi qıyndyqtaryn da bastan keshiredi dep úmittenemin», – dep málimdedi Armenıa Prezıdenti.
Bilimge degen qushtarlyǵymen belgili, Reseı Sberbankiniń prezıdenti men basqarma tóraǵasyGerman Grefbylaı dedi: "Biz barlyǵymyzoqýshymyz. Biz Mahatma Gandı prınsıpin basshylyqqa alýǵa tyrysamyz. «Erteńgi kúnińiz ómirińizdiń sońǵy kúnińizdeı ómir súrińiz. Máńgi ómir súretindeı bilim alyńyz».
Sondaı-aq forým aıasynda kelesi pikirler aıtyldy:
Djeffrı Saks: «Qazaqstan beıbitshilikke umtylý salasyndaǵy kóshbasshylardyń biri bolyp tabylady»;
Armıda Salsıa Alıshahbana: «Qazaqstan turaqty damý maqsattaryna qol jetkizý úshin eleýli áleýetke ıe»;
Hýan Manýel Santos: «Sońǵy birneshe jylda turaqty damý maqsattarynyń ilgerileýi tym erekshe boldy, biraq bul jetkiliksiz»;
Stenlı Fısher: «Ónimdilikti boljaý óte qıyn. Biz jaı ǵana qolymyzdan keletin nárseniń bárin jasaımyz».
Budan basqa, dástúrli AEF mańyzdy kelisimder men memorandýmdar jasaý alańyna aınaldy. GEAR (Kazakhstan Global Investment Roundtable) aıasynda jalpy somasy 8,7 mlrd dollar bolatyn 43 kelisimge qol qoıyldy.
Atap aıtqanda, gaz hımıasy salasynda Mańǵystaý oblysynyń ákimdigi men sıngapýrlyq "Westgasoil" kompanıasy arasynda metanol men olefın óndirý jobasyn júzege asyrý boıynsha yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıyldy.Jobany iske asyrý hımıa ónimderin óndirýdi oqshaýlaýǵa jáne tutastaı alǵanda eldiń gaz-hımıa keshenin damytý arqyly eksportqa baǵdarlanýǵa múmkindik beredi.
Yıldirim Holding (Túrkıa) jáne Jambyl oblysynyń ákimdigi eksportty damytý maqsatynda Jambyl oblysynda kálsılengen soda óndirý boıynsha zaýyt salý týraly kelisimge qol qoıdy. Zaýyttyń jobalyq qýaty jylyna 400 myń tonnany quraıdy.
Jylyjaı keshenderiniń qurylysy boıynsha joba, sondaı-aq aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń eksportqa baǵyttalýyna arnalǵan joba sheńberinde tıisti kelisimge "KAZAKH INVEST "UK" AQ men «EKO-Kýltýra» AÓH reseılik ınvestory arasynda qol qoıyldy. Sondaı-aq, tamaq ónerkásibi salasynda Pavlodar oblysy ákimdigi men Beijing NAALE GROUP (QHR) arasynda qant zaýytyn salý boıynsha yntymaqtastyq týraly Memorandýmǵa qol qoıyldy.
"YDA Holding" (Túrkıa) Kólik jáne logıstıka salasynda Túrkistan oblysy ákimdigimen halyqaralyq áýejaıdy salý jáne paıdalaný týraly kelisimge qol qoıyldy. Bul qurylysy basynan bastalatyn,Qazaqstan tarıhyndaǵy alǵashqy áýejaı. Kólik salasyndaǵy taǵy bir joba Aqtóbe qalasyndaǵy Halyqaralyq áýejaı bazasynda logıstıkalyq hab qurý bolyp tabylady, tıisti kelisimge "KAZAKH INVEST "UK" AQ men "AEON" korporasıasy (Reseı) arasynda qol qoıyldy.
TMK salasynda "Canarax Trading LLC" kompanıasy (BAÁ) men Pavlodar oblysynyń ákimdigi arasynda jobalyq qýattyń jylyna 165 myń tonnaǵa deıin ósý perspektıvasymen tehnıkalyq kremnıı óndirý boıynsha ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi. Birinshi kezeńde 30 myń tonna ónim shyǵarý josparlanýda. Zaýyt ónimderi metal qorytpalaryn, organıkalyq qosylystardy, elektronıka men kún energetıkasyn óndirý úshin paıdalanylatyn bolady.
Densaýlyq saqtaý salasynda "Shanghai Construction Group" (QHR)-men Shymkent qalasynda syıymdylyǵy 1000 tósek-oryn kóp beıindi klınıka qurylysy boıynsha kelisimge qol qoıyldy. Jańa tehnologıalar men jabdyqtarmen jabdyqtalǵan klınıka medısınalyq qyzmetterdiń tolyq spektrin kórsetedi jáne Ortalyq Azıada jalǵyz protondyq terapıa ortalyǵy bolady dep josparlanýda.
Sonymen qatar, bilim berý salasynda úsh óńirde: Nur – Sultan, Almaty jáne Shymkent qalalarynda sıngapýrlyq Kinder World ınvestorymen «bilim berý metropolıteniniń qurylysy-balabaqsha, mektep, kolej, ýnıversıtet» jobasyn júzege asyrý boıynsha Jol kartasyna qol qoıyldy. Taıaý jyldary halyqaralyq deńgeıdegi mektepter, sondaı-aq Qazaqstan astanasyndaǵy kolej jáne bilim berý kampýsynyń jelisi salynatyn bolady.
Sonymen qatar, aqparat ortalyqtary qurylysy jáne Qazaqstan aýmaǵynda 5G jobalaryn engizý sıaqty jobalar boıynsha ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizildi.Sondaı-aq Eýrazıalyq ekonomıkalyq komısıasy (EEK) men BUU-nyń Azıa men Tynyq muhıtqa arnalǵan ekonomıkalyq jáne áleýmettik komısıasy (BUU ATMEÁK) arasynda ózara túsinistik týraly Memorandýmǵa qol qoıyldy. Qujatqa EEK alqasynyń múshesi Tımýr Jaqsylyqov pen Birikken Ulttar Uıymy Bas hatshysynyń orynbasary, BUU ATMEÁK atqarýshy hatshysy Armıda Alıshahbana qol qoıdy.
Forýmnyń nátıjeliligi men bedeldiligin álemdik BAQ da atap ótti. Euronews telearnasy AEF álemdik ekonomıka men qarjy júıesin qalpyna keltirý jáne damytý máselelerin talqylaý úshin eń yqpaldy halyqaralyq alańdardyń biri dep atady. Bloomberg halyqaralyq agenttigi sondaı-aq AEF Ortalyq Azıadaǵy basty pikirtalas alańy dep sanaıdy: «11 jyl ishinde Astana ekonomıkalyq forýmy (AEF) álemdik ekonomıka men qarjy júıesin jetildirý jáne damytý máselelerin talqylaýǵa arnalǵan eń bedeldi halyqaralyq platformalardyń biri retinde mártebege ıe boldy.».
Forýmnyń sheteldik qonaqtary AEF uıymynyń joǵary deńgeıin atap ótti. Olarǵa yńǵaıly navıgasıa, damyǵan ınfraqurylym, pikirtalastardyń qyzyqty formattary, plenarlyq sesıanyń ashyq ashylýy jáne zaldyń erekshe bezendirilýi erekshe unady. Kóptegen qatysýshylar «AEF-ta resmılik emes, qarym-qatynas baǵalandy» degen pikirimen bólisti. Bul konferensıa qyzyqty monologtardy nátıjeli, jandy dıalogtarǵa aýystyrǵan is-shara boldy, bul Astana ekonomıkalyq forýmynyń tujyrymdamasyna tolyq jaýap beredi.
Bıyl «Astana EXPO-2017» AQ Ulttyq kompanıasymen uıymdastyrylǵan AEF-2019 osyndaı nátıjelermen aıaqtaldy. Kelesi forým 2020 jyly jarqyn bolýy kútilýde.
