Elektr jabdyqtary saýdasy salasyndaǵy kásipker Azat Qonysbek Dalanews.kz-ke bergen suqbatynda osylaı dedi.
Kásipker Memleket basshysy Toqaevtyń bul arada halyq pikiri nazarǵa alynady degenin alǵa tarta otyryp, AES qurylysyna qatysty óz oı-pikirimen bólisti.
"Meniń bilýimde, qazir AES salynatyn oryn anyqtalyp qoıdy. Bul - Almaty oblysyndaǵy Úlken aýylynyń mańy. Ǵalymdar aldyn ala zertteý júrgizip, sol arany laıyq dep tanyp, belgilegen eken. Sondyqtan oǵan qarsy aıtar daýym joq.
Endigi kezek AES-ty kim salady? Bul búkil qoǵam úshin ózekti másele desem, artyq aıtpaǵan bolar edim.
Qazaqstan vendor tańdaýyna qatysty sheshim qabyldaýy kerek endi", - deıdi ol.
Óz kezeginde, ol búgingi tańda fransýzdardyń, shvedtiń, belgıanyń tehnologıasy eń ozyǵy dep sanaıdy.
"Fransıada alynatyn elektrdiń 80 paıyzy AES-qa tıesili. Shvesıada – 75 paıyz, Belgıada - 65 paıyz. Osy jaǵynan alǵanda, fransýzdardyń tehnologıasyna arqa súıesek, múlde utylmas edik dep aıtar edim.
Jalpy, olardyń bul baǵyttaǵy tájirıbesi mol. Fızıka salasynda alǵashqy Nobel syılyǵyn alǵandar da osy eldiń ǵalymdary.
Tipti, mektepte hımıa men fızıka pánderi arqyly belgili, polonıı, radıı syndy elementterdi ashqan ataqty erli-zaıypty ǵalymdar Per men Marıa Kúrı de Fransıa azamattary. Munda Kúrı atyndaǵy ǵylymı ınstıtýt ta bar irgetasy ejelden qalanǵan. Aıtaıyn degenim, qaı jaǵynan alsaq ta AES qurylysyna qajetti tehnologıalardyń eń ozyǵy Fransıaǵa tıesili. Bul – birinshiden», - deıdi Azat Qonysbek.
Ekinshiden, onyń aıtýynsha, mundaıda jemqorlyq, taǵysyn taǵy dep bas aýyrtýdyń keregi bolmaıdy. Óıtkeni Fransıa – eýrostandart, myqty deńgeı, zań men kelisimsharttardyń qatań saqtalýynyń kepili.
"Kásipker bolǵan soń, mysaly men ártúrli eldermen jumys isteımin. Árıne, eýropalyq taýar qymbattaý, biraq kez kelgen kásipker, kez kelgen ınvestor úshin mańyzdy kepildik bar bul arada.
Eýropada kelisimshart jasaldy ma, ony eshkim buzbaıdy. Kepildik berdi me, ol kórsetilgen merzimine deıin jaramdy bolady. Jalpy, turaqtylyq qoı. «Oıbaı, qashan meni aldap ketedi, qaı jaǵymnan qaısysy kelip tartyp, iship-jep ketedi» dep esh alańdamaısyz.
AES-qa eýrostandart deńgeıinde qadalaǵaý bolady degendi bildiredi bul. Sebebi olar kepildik beredi, soǵan saı quqyqtyq turǵyda halyqaralyq amal-qadamdar qabyldaıdy.
Úshinshiden, AES degen bir memlekettiń qaraýyndaǵy strategıalyq nysan ǵana emes. Mindetti túrde mundaıda Qazaqstan MAGATE-niń mısıalyq tobymen udaıy jumys isteıtin bolady. Al halyqaralyq qadaǵalaý barda alańdaýǵa negiz joq», - deıdi ol.
Kásipker, eń bastysy, Qazaqstanǵa AES ekonomıkalyq sekiris úshin qajet ekenin naqtylaıdy.
- Memleket basshysy: «2030 jyly Qazaqstanda elektr energıasynyń jetispeýshiligi baıqalýy múmkin. Sondyqtan, osy máseleni qazir sheshýimiz qajet. Bul bizdiń búkil halyqtyń múddesine qatysty» dep durys aıtyp otyr. Ózimizdiń AES-imiz bolsa, onda elimizde tehnologıalyq iri óndirister ashylyp, buǵan deıin qura almaǵan qaıta óńdeýshi salany damytyp, ekonomıkany dıversıfıkasıalaýǵa aqyry qol jetkize alar edik, - deıdi kásipker.
Qazaqstan qazir 4 kompanıadan turatyn short-paraq jasaqtady. Atap aıtqanda, Reseıdiń Rosatom, Qytaıdyń CNNC, Ońtústik Koreıanyń KHNP jáne Fransıanyń EDF kompanıalary. Barlyǵymen kelissóz birdeı deńgeıde júrip jatyr. Ázirge eshqaısysyna da basymdyq berilip otyrǵan joq.
Osy kompanıalar usynatyn reaktorlardyń qýaty shamalas: 1200 – 1400 MVt.
