Keńes tóraǵasy, Májilis depýtaty Amanjol Áltaı jasóspirimder arasynda jappaı tóbeles, sýısıd, zorlyq-zombylyq áreketteriniń beleń alyp turǵanyna alańdaýshylyq bildirdi. Onyń aıtýynsha, ult tamyryna balta shabatyn osyndaı áreketterdiń aldyn alý úshin ulttyq tárbıeniń negizderin bir arnaǵa túsiretin tujyrymdamany engizý mańyzdy.
Bul rette partıa Hatshysy Dáýlet Káribek «AMANAT» bul iske atsalysýǵa daıyn ekenin jetkizip, erteńgi urpaq onyń jemisin kóretinine senim bildirdi.
– Jahan jurtshylyǵy óziniń ulttyq bolmysyn, tól týma tabıǵatyn, dástúrin qaımaǵyn buzbaı saqtap qalý úshin jumys istep jatyr. Ondaı memleketterde «Myqty ult otbasynda qalyptasady» degen túsinik bar. Biz aıtyp júrgen Norvegıa, Shvesıa, Japonıa sekildi álemniń ozyq elderinde ulttyq qundylyqtardy nyǵaıtý jumysy eń aldymen urpaq tárbıesinen bastaý alady. Ókinishke qaraı, bizde osy másele kenjelep qalýda. Osyny eskere kele «AMANAT» partıasynyń saılaýaldy baǵdarlamasynda «Ulttyq tárbıe – ult bolashaǵy» tujyrymdamasyn engizý kórinis tapty. Bul tujyrymdama aldaǵy ýaqytta jan-jaqty saralanyp baryp qabyldanady degen oıdamyn, – dedi partıa Hatshysy.
Jıynda Keńes músheleriniń nazaryna sońǵy úsh aıdaǵy statısıka men jaqynda oryn alǵan rezonanstyq oqıǵalardyń beıne jazbasy usynyldy. Bul rette ádettegi «Kim kináli?» degen suraqtyń orynsyz ekenin alǵa tartqan Keńes múshesi, «KAZGÚÝ Ýnıversıteti» AQ Basqarma tóraǵasynyń orynbasary Aınur Káribozova tárbıe máselesi boıynsha tereń zertteý nátıjesinde daıyndalǵan eldik baǵdarlama kerek dep esepteıdi. Ol 80-90 jyldary jetkinshekter arasynda buzaqylyq, esirtki, ishimdikke salyný órshigen Islandıanyń jastar tárbıesine qatysty engizgen keshendi sharalaryn mysal etti.
– Islandıada ata-ana balalarymen múmkindiginshe kóbirek birge ýaqyt ótkizýi úshin olardyń jumystan erterek úıge qaıtýyna jaǵdaı jasalǵan. Jetkinshekterdiń saǵat 22:00-den keıin dalada, kópshilik oryndarda júrýine tyıym salyndy. Bos ýaqytynda meılinshe sport, ónermen aınalysýy úshin ár jasóspirimge jylyna 500 dollar bólingen. Reıkávık qalasynyń meri «Kezinde chempıonatta Anglıany jeńýimizdiń basty sebebi de osy reforma, – deıdi. – Bizge Islandıa revolúsıasyn qaıtalaýdyń qajeti joq. Biraq osyǵan uqsas oń nátıje bergen úzdik úlgilerdi zerttep, ózimizdiń ereksheligimizdi eskere otyryp, jastar tárbıesi baǵdarlamasyn qabyldaǵan jón dep sanaımyn, – dedi ol.
Tárbıe máselesinde halyqaralyq tájirıbege arqa súıeı berýdiń qajeti joq ekenin QR Parlamenti Májilisindegi «AMANAT» fraksıasynyń depýtaty Juldyz Súleımenova da atap ótti. Onyń aıtýynsha, Qazaqstan urpaq tárbıesine qatysty óziniń jeke damý traektorıasyn aıqyndap alýy tıis. Elimiz urpaq tárbıesi máselesinde tek ózine ǵana tán ishki ózegin taýyp, ony bilimmen ushtastyrýy kerek.
Al qoǵam qaıratkeri Aldan Smaıyldyń aıtýynsha, jas urpaqtyń boıyna eń aldymen ulttyq qundylyqtardy sińirip, el tarıhymen tereń tanystyrý mańyzdy.
– Týǵan tarıhyn jete tanyǵan bala ǵana ony basqalarmen salystyra alady. Óziniń elin tereń tanymaǵan adam kez kelgen syrtqy yqpalǵa jyǵyla salady. Sondyqtan mektep týrızmin qalyptastyryp, balalardy tarıhı oryndarmen tanystyrǵan jón. Ekinshi nazar aýdaratyn másele, búginde biz eki tildi orta qalyptastyrdyq. Bul ekeýi birin-biri qabyldamaıdy, bir ulttyq ıdeıaǵa kele almaıdy. Bul – tragedıa! Meniń oıymsha, osy ekeýin bir qazaqı ortaǵa aınaldyrý kerek, – dedi Aldan Smaıyl.
Óz kezeginde, QR Parlamenti Senatynyń depýtaty Nurtóre Júsip elimizdegi jastar ortalyqtarynyń jumys sapasyna nazar aýdardy.
– Ókinishke qaraı, ótken úsh onjyldyqta biz qundylyqtar júıesin qalyptastyra alǵan joqpyz. Barsha Qazaqstan azamatyna baǵyt-baǵdar silteıtin, jas urpaqtyń sanasynda saqtalatyn júıe jasaı almadyq. Elimizdegi jastar ortalyqtary nemen aınalysady? Tárbıeniń ózegi sol jastarmen jumys isteýde emes pe? Urpaq tárbıesi solardyń qolynda bolýy kerek. Tárbıege qatysty qandaı mehanızmder bar? Mine, osyǵan qadaǵalaý jasaǵan kezde ǵana jumys nátıjeli bolady. Ulttyq qundylyqtardy árdaıym áleýmettik jelide nasıhattap otyrǵan jón, – dedi senator.
Qoǵam qaıratkeri, til janashyry Orazkúl Asanǵazyqyzynyń aıtýynsha, urpaq tárbıesin ata-anany tárbıeleýden bastaý kerek.
«Ulttyq tárbıe – urpaq tárbıesiniń ózegi. Jastar arasyndaǵy ulttyq bolmysymyzǵa jat saıystardy, baǵdarlamalardy tyıyp, óz qundylyqtarymyzdy nasıhattaıtyn is-sharalardyń sanyn arttyrý qajet. Tól mádenıetimizdi, salt-dástúrimizdi dáripteıtin pán nemese fakúltatıv engizý kerek», - dedi ol.
"Ánge áýes, kúıge qumar bolyp ósken bala jamandyqqa barmaıdy. Naǵyz tárbıe – ónerde! Ulttyq tárbıeniń negizi – ulttyq mádenıet ekeni daýsyz". Bul – Astana qalasy fılarmonıasynyń ánshisi Svetlana Aıtbaevanyń pikiri.
Al QR Oqý-aǵartý vıse-mınıstri Edil Ospan vedomstvo ázirlep jatqan tujyrymdamanyń ózegi – ulttyq adamı qundylyqtar bolatynyna sendirdi.
«Biz ulttyq qundylyqtardy boıǵa sińirgen bilimdi, sanaly azamattardy tárbıeleýdi maqsat etip otyrmyz. Halqymyzdyń san ǵasyrlyq tárbıe tuǵyrnamasy da eskeriledi. Sonaý Ál-Farabıden bastap, ulttyq qundylyqtardy qalyptastyrý isinde óshpes iz qaldyrǵan Abaı, Shákárim, Ybyraı syndy tuǵyrly tulǵalarymyzdyń ósıetin basshylyqqa alamyz. Búginde bul qundy qujat Y.Altynsarın atyndaǵy Ulttyq bilim akademıasynyń bilikti mamandarynyń qatysýymen ázirlenýde», - dedi vıse-mınıstr.
Keńes tóraǵasy Amanjol Áltaı elimizde jastardy tárbıeleý salasynda sheshimi tabylmaǵan kóptegen problema bar ekenin atap ótti. Onyń aıtýynsha, tárbıeniń maqsatyn jáne basym baǵytyn aıqyndaıtyn naqty ulttyq ıdeologıalyq baǵdardyń jetkiliksizdigi baıqalady. Sondaı-aq, oqytý róliniń joǵary baǵalanyp, tárbıe róliniń tolyq baǵalanbaýy, áleýmettik ınstıtýt retinde otbasynyń tárbıelik róliniń álsireýi, salaýatty ómir salty daǵdylarynyń tolyq qalyptaspaýy sıaqty t.b. qordalanǵan máseleler bar. Sondyqtan da «Miras» keńesi Úkimet ázirlep jatqan jastardyń tárbıe jumystary tujyrymdamasyna búgingi jıyn barysynda aıtylǵan usynys-pikirlerdi joldaıdy.
– Uly ulttar ulttyq tárbıeni birinshi orynǵa qoıady. Tárbıe máselesi bárimizge ortaq. Ony barlyq quzyrly organ men zıaly qaýym ókilderi, qoǵam bolyp birlesip sheshýimiz kerek. Sonymen qatar mınıstrlikter arasynda baılanys durys jolǵa qoıylmaǵan. Bul tek Oqý-aǵartý ne Mádenıet mınıstrliginiń jumysy emes, barlyǵymyzǵa qatysty mindet. Ortaq júıeli jumysty qolǵa alý úshin birlesip bir sheshimge kelýimiz kerek, – dep túıindedi Keńes tóraǵasy.
«AMANAT» partıasynyń baspasóz qyzmeti
Sýretti túsirgen Álı Ǵalym
https://dalanews.kz/news/88620-ayes-mamandar-yekologiialyq-saraptama-zh
