Kúni keshe Ulttyq qordaǵy aqshamyzdy Amerıkanyń "Nú-Iork Melon" banki buǵattap tastaǵynda kókeıimdegi kúmán-kúdigim qoıýlana túskenin jasyryp qaıteıin. Biz osyǵan deıin ne istedik?
Bárimiz bilemiz. Eki jyl qatarynan jıǵan-tergenin shetelge tasyǵan olıgarhtarǵa Úkimet "Aqshalaryńdy elge ákelip, zańdastaryńdar. Daǵdarys kezinde el ekonomıkasyna sep bolsyn" dep saýyn aıtty. Budan keıin bıliktiń sózine ılanyp, qansha olıgarhtyń sheteldegi qarjysyn elge ákeldi. Bári Úkimettiń bastamasyna qoldaı ketti dep aıtý qıyn.
Biletinim, áıteýir tıisti oryndar elge birneshe mıllıard teńgeniń qaıtqanyn aıtyp, bul bastamany da "oıdaǵydaı" iske asyrǵanyn málimdedi. Atqarýshy bılik aıtqan soń, sendik.
Osy qolǵa alynǵanda onyń negizi maqsattarynyń biri – mıllıondaǵan qarjyny elge qaıtaryp, daǵdarysty salqyny sharpyǵan ekonomıkamyzdy saýyqtyrý bolǵanyn talaı sheneýnik áńgimelep aıtty.
Demek, ǵalamdyq qarjy daǵdarysy alqymnan alǵan tusta elimiz sheteldiń ınvestısıasyna, ıaǵnı, qarjysyna muqtaj bolǵanymyz anyq. Ekonomıkany damytý úshin áli de bolsa ınvestısıa aýadaı qajet.
Osyndaıda kez kelgen adam "Árkimge alaqan jaıa bergenshe, Ulttyq qordaǵy aqshanyń ıgiligin nege kórmeımiz" dep suramaı ma? Árıne suraıdy. Al osyǵan ekonomıkanyń jiligin shaǵyp, maıyn ishkender ne dep jaýap berýi múmkin?
Qarapaıym logıka súıensek, eldiń ekonomıkasyn damytý úshin ınvestısıa (aqsha) qajet. Ekonomıkamyzǵa ınvestısıa tartý úshin Investısıa mınıstrligi quryldy. Tipti, Syrtqy ister mınıstrligi men oblys ákimderi de zor mindetter júktelgenin bilemiz. Osylaı alashapqyn bolyp jatqanda Ulttyq qordaǵy mıllıardtaǵan qarjymyzdy Amerıkanyń bir banki buǵattap tastady.
Nege sol aqshany ekonomıkamyzǵa ınvestısıa retinde quımaıdyq? Bul úshin keremet ekonomıs bolýdyń qajeti joq qoı. Ekonomıkamyz órkendegende ol aqsha eselep qaıtyp, tabys ákelmeı me? Osy bir qarapaıym jaıttan-aq Úkimettiń ekonomıkalyq saıasatynyń olqy soǵyp turǵanyn baıqaýǵa bolatyndaı... Ekonomıkamyz jazyq jerde súrinip jatsa, ol týraly ne dep jazýǵa bolady? Budan keıin "qazaq jýrnalıseriniń ekonomıka taqyrybyna tisi batpaıdy" dep qaı aqylman áńgime aıtatyn qaqysy bar?
Tutas bir memlekettik Ulttyq qorǵa jınaǵan qyrýar aqshasyn AQSH-tyń bir banki buǵattap qoıdy. Al QR Ádilet mınıstri Marat Beketaev 22 mlrd. dollar eshkimniń qolynda ketpeıtinin aıtyp, órekpigen kóńilimizdi basýǵa tyrysýda. Al endi osy iske qatysty qarjy-ekonomıka taqyrybynda maqala jazyp kórińiz.
Nurlan Jumahan
