Ultaralyq kelisimniń qazaqstandyq modeli ómirsheńdigin kórsetti

Dalanews 27 aqp. 2023 03:39 4025

Búgingi geosaıası ahýaldyń kúrdeli jaǵdaıynda konfesıaaralyq jáne ultaralyq kelisim jahandyq kún tártibinen túspeýde. Al Qazaqstan bul prınsıpti eldegi qoǵamnyń kóp etnosty, kóp konfesıaly qalyptasýy jaǵdaıynda jarıalady. Sonymen qatar, sol jyldary monarhıalyq, keńestik bıliktiń zardaptary saqtalyp qalǵanyn baıqamaý múmkin emes te edi. Saıası jáne ekonomıkalyq otarshyldyq memlekettiń táýelsizdigine barynsha kedergi keltirdi. Soǵan qaramastan, elimiz táýelsizdik alý muratynan bir sát te shegingen emes.

Búginde Qazaqstan óziniń gýmanısik, demokratıalyq jáne tolerantty sıpatymen erekshelenedi. Sonyń aıqyn bir kórinisi – ultaralyq tatýlyq pen kelisimdi saqtaýdy aldyna maqsat etip qoıǵan Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qurylýy. Mundaı memlekettik organnyń qajettiligin tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaev kórdi. Ol osy ıdeıanyń bastamashysy bolyp, onyń qalyptasýyna jan-jaqty úles qosqanyn moıyndaýǵa tıispiz.

1992 jyly jeltoqsanda el táýelsizdiginiń mereıtoıyna arnalǵan Qazaqstan halqynyń birinshi forýmy tarıhı turǵydan Qazaqstan halqy Assambleıasynyń negizin qalady. Qoǵamdyq ınstıtýt 1995 jyly 1 naýryzda sol kezdegi Memleket basshysynyń jarlyǵymen Prezıdent janyndaǵy konsýltatıvtik-keńesshi organ retinde irge qalady. Assambleıanyń basty maqsaty – Qazaqstannyń órkendeýine yqpal etý, sonymen qatar patrıotızmdi, azamattyq biregeılikti, básekege qabiletti ultty damytý jáne elimizde ultaralyq kelisimdi ornatý. Onyń mártebesi men áleýmettik jaǵdaıy saıası, quqyqtyq jáne zańdyq turǵydan ýaqyt óte kele qalyptasty. Osy oraıda 2008 jylǵy 20 qazanda arnaıy qabyldanǵan «Qazaqstan halqy Assambleıasy týraly» Zańdy jáne Parlament Májilisine Assambleıadan ókilderdi (toǵyz depýtat) saılaýdyń erekshe mártebesin atap ótýge bolady.

Ár ulttyń jeke erekshelikteri, sol ulttyń birligin taný, qabyldaý mádenı qundylyqtar júıesin, tarıhy men tilin erkin damytý arqyly júzege asady. Búginde elimizde 130-dan astam ult ókili bar, olar ana tilin úırenýge, baspasózge, buqaralyq aqparat quraldaryna qol jetkizýge múmkindik aldy, olar ózderiniń salt-dástúri men ádet-ǵurpyn osy kúnge deıin saqtaı otyryp, ulttyq merekelerin erkin toılaı alady.

Astanadaǵy Beıbitshilik jáne kelisim saraıy esigin aıqara ashty, munda qoǵam qaıratkerleri jıi jınalyp, túrli etnos ókilderi bas qosyp turady. Assambleıanyń naqty mindeti quqyqtyq negizde júıelengen. Aıtalyq:

  • etnosaralyq qatynastar salasynda memlekettik organdarmen jáne azamattyq qoǵam ınstıtýttarymen tıimdi ózara is-qımyldy qamtamasyz etedi ári qoǵamda etnosaralyq kelisim men toleranttylyqty nyǵaıta túsý úshin qolaıly jaǵdaı jasaıdy;

  • halyq birligin nyǵaıtý, qazaqstandyq qoǵamnyń irgeli qundylyqtary boıynsha qoǵamdyq kelisimdi qoldaý men damytý;

  • ekstremızm men radıkalızmniń kórinisterine jáne adam men onyń quqyqtaryna, bostandyqtaryna qol suǵýǵa baǵyttalǵan áreketterge qarsy turýda memlekettik organdarǵa járdemdesý;

  • demokratıalyq normalar negizinde azamattardyń saıası jáne quqyqtyq mádenıetin qalyptastyrý.


Búginge deıin Assambleıa ózine júktelgen senim men mindetti jaýapkershilikpen atqaryp keledi. Uıymnyń belsendi músheleriniń arasynda patrıottyq rýhty isterimen dáleldep júrgen azamattar da jeterlik. Túrli ult ókilderi memleket isine, ǵylymǵa, ádebıetke, bilimge, ónerge, sportqa, bızneske keńinen atsalysyp júr.

Qazaqstan halqy, ony quraýshy qazaq ulty qashanda adamgershilikke toly qasıetterimen erekshelendi

Nursultan Nazarbaev Qazaqstan halqy Assambleıasyn qura otyryp, qazaq halqynyń rýhanı bolmysy qashanda adamgershiligimen, ishki tutastyǵymen erekshelenetinin anyq aıtty.

«Qazirgi urpaqtyń ata-babadan qalǵan osynaý uly qasıetten aıyrylýǵa qaqysy joq. Sondyqtan qazaqtyń zıaly qaýymyn, rýhanıat qaıratkerlerin, árbir qazaqty ulaǵatty ótkenniń murasyn umytpaýǵa shaqyramyn. Biz urpaǵymyzdy ózge yqpaldan qorǵaımyz, qateleskenderdi aqylǵa shaqyramyz, olardy kezdeısoq qadamdardan saqtandyrýymyz kerek», - dedi tuńǵysh prezıdent.

Táýelsizdikti jarıalaýdyń bastapqy kezeńinde otarlaýdy eńsergen qazaq halqy óz jerlesterin taǵdyrdyń tálkegine qaldyrǵan joq. Ulttyq baýyrlastyqqa tárbıeleý, Assambleıanyń biregeı ınstıtýsıonaldyq qurylym retinde ashylýy, memlekettik deńgeıde ózge halyqtardyń damýyna jan-jaqty jaǵdaı jasaý – álemde teńdesi joq tájirıbe ekenin atap ótken jón.

Qazaqstan halqy Assambleıasy qurylǵan kúnnen bastap orasan zor áleýetti jınaqtap, halyq dıplomatıasy ınstıtýtynyń úlgisine beıimdelip, damýdyń uzaq jolyn júrip ótti. Elimizdegi 100-den astam etnostyń basyn biriktirgen biregeı qurylym turaqtylyqty saqtap, respýblıkanyń damýynda mańyzdy ról atqardy.

Qazaqstan halqy Assambleıasy Qazaqstannyń ultaralyq qatynastar salasyndaǵy saıasatynyń tabystylyǵyn búkil álemge pash etýde.

Jalpy, Assambleıa jumysynyń arqasynda elimizde etnosaralyq jáne konfesıaaralyq kelisimniń biregeı úlgisi, árbir azamattyń óz quqyqtaryn tolyq paıdalanyp, erkindikti sezine alýy úshin erekshe senim, yntymaqtastyq jáne ózara túsinistik atmosferasy qalyptasty. Árbir qazaqstandyqqa ulty men dinine qaramastan Konstıtýsıamen kepildik berilgen.

Respýblıkada Qazaqstannyń barlyq etnostarynyń mádenıetin, tilin, salt-dástúrin damytý úshin barlyq qajetti jaǵdaılar jasalǵan. Assambleıa qyzmeti Qazaqstannyń ultaralyq qatynastar máselelerin tıimdi sheshetin memleket retindegi halyqaralyq bedelin arttyrýǵa yqpal etýde. Áli de osy qyzmetinen, múddesinen taımaıtyny anyq.

Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar