Sońǵy jyldary Qazaqstanda týrızm salasynda ınvestısıalyq belsendiliktiń ósýi ekonomıkanyń mańyzdy qubylystarynyń birine aınaldy. Buryn týrızm qosalqy baǵyt retinde qabyldansa, búginde ol shıkizat emes sektordaǵy eń serpindi damyp kele jatqan sala, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Resmı derekterge sáıkes, 2024 jyly týrızmge salynǵan ınvestısıa kólemi rekordtyq kórsetkish - shamamen 950 mlrd teńgege jetti. Al 2025 jyldyń alǵashqy 10 aıynda bul kórsetkish 1 trln teńgege jýyqtap, ótken jylǵy deńgeıden asyp tústi. Buǵan deıin ınvestorlarǵa muqtaj bolǵan sala úshin bul – sapalyq turǵydan úlken serpilis. Mundaı ósim tek ishki suranystyń artýymen nemese ınfraqurylymnyń damýymen ǵana baılanysty emes. Qazaqstanda qazir ınvestorlardyń jumysy barynsha jeńildetilgen: retteý tetikteri ashyq júrgiziledi, jańa is bastaımyn degenderge jyldam ruqsat beriledi, al memlekettik ınstıtýttar jeke bastamalardy belsendi túrde qoldap otyr. Munyń bári táýekelderdi azaıtyp, iri jobalarǵa erekshe jaǵdaı jasaıdy, múmkindik beredi.
Investor tartýdyń negizgi tetikteri
Foto: Almaty qalasy ákimdiginiń baspasóz qyzmetinen
Investısıa tartýdaǵy basty faktorlardyń biri – ınfraqurylymdy damytý. Memleket joldardy, ınjenerlik jelilerdi jáne bazalyq komýnıkasıalardy óz moınyna alǵan jaǵdaıda, ınvestor qonaqúıler, saıabaqtar, kýrorttar men servıstik nysandar sıaqty ónimdi damytýǵa kóńil bóle alady.
Qosymsha yntalandyrý retinde salyqtyq jeńildikter, jabdyqtardy jeńildetilgen tártippen ımporttaý jáne jer telimderin tıimdi sharttarmen usyný qarastyrylǵan. Qazirdiń ózinde KazakhInvest kásipkerlerge «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha qyzmet kórsetip, jobalardy iske asyrý merzimin qysqartty. Sonymen qatar Qazaqstan týrısik aımaqtaryn halyqaralyq deńgeıde belsendi damytyp, iri operatorlar men ınvestısıalyq qorlardy tartýǵa kúsh salyp otyr. Mundaı quraldar ondaǵan jyl boıy jumys isteı alatyn aýqymdy klasterlik jobalardy yntalandyrady.
Álemdik tájirıbe jáne Qazaqstandaǵy jaǵdaı
Foto: freepik
Týrızmge degen qyzyǵýshylyqtyń artýy – jahandyq trend. Kóptegen elde bul sala ekonomıkanyń negizgi draıverine aınalǵan. Durys jobalanǵan kýrorttar turaqty tabys ákelip, jumys ornyn arttyryp, sabaqtas salalardyń damýyna jol ashady. Oǵan Ózbekstandaǵy «Amırsoı» kýrorty aıqyn mysal bola alady. Bastapqyda taý shańǵysy kesheni retinde josparlanǵan bul nysan qysqa ýaqyt ishinde jyl boıy jumys isteıtin týrısik klasterge aınaldy. Memleket ınfraqurylymdy qamtamasyz etse, jeke ınvestorlar qonaqúılerge jáne servıstik qyzmetterge qarjy saldy. Bul jobada PGI Management halyqaralyq kompanıasynyń, ásirese Tomas Tor Iensenniń tájirıbesi mańyzdy ról atqardy. Nátıjesinde «Amırsoı» aınalasynda shaǵyn bıznes pen jańa qyzmet túrlerin qamtıtyn tolyqqandy ekonomıkalyq ekojúıe qalyptasty.
Qazaqstan úshin bul tájirıbe – myqty tujyrymdama, sapaly ınfraqurylym jáne memleket pen bıznestiń tıimdi áriptestigi tutas bir óńirdi ózgerte alatynynyń dáleli. Qazaqstan úkimeti osy model boıynsha Shýchınsk-Býrabaı, Mańǵystaý jáne Almaty taý klasterine kóńil bólip otyr. Bul aımaqtarda kólik, servıs jáne jyl boıǵy demalysty biriktiretin keshendi baǵdarlamalar júzege asyrylyp jatyr.
«Qazaqstanda taý demalys aımaqtaryn damytý úshin biregeı tabıǵı áleýet bar. Mundaı artyqshylyq basqa elde joq», – dedi PGI Management halyqaralyq kompanıasynyń dırektory Tomas Tor Iensen.
Mańyzdy faktorlardyń biri – tórt maýsymdyq týrızm. Kóptegen elde týrısik maýsym birneshe aımen shektelse, al Qazaqstannyń taýly aımaqtary jyl boıy týrıs qabyldaı alady. Bul taý týrızmin jumys orny jáne óńirlik ınfraqurylymdy damytatyn salanyń lokomotıvine aınaldyrady.
«Qazaqstan ekonomıkasyn ilgeriletýge úlken múmkindik bar. Ásirese taý aımaqtary – tórt maýsymda týrıs qabyldaı alady», – deıdi sarapshy.
Týrızm – jumys kózi
Týrızm – álemdegi eń iri jumys berýshi salalardyń biri. Almaty taý klasterin damytý Qazaqstanda da osyndaı model qalyptastyrýǵa múmkindik beredi. Sarapshylardyń aldyn ala baǵalaýynsha, joba aıasynda 5 myńǵa deıin jańa jumys orny ashylady. Eń bastysy, tek qonaqúı, shańǵy mektepterimen shektelmeıdi. Júıege ınjener, gıd, restorator, prokat mamandary men tehnıkalyq qyzmetkerler de kiredi. Salystyrý úshin: búginde Almatydaǵy eń iri eki jumys berýshi – margarın zaýyty (2 500 qyzmetker) jáne «Almaty sý» komýnaldyq kásiporny (3 500 qyzmetker) shamasynda jumys ornymen qamtamasyz etip otyr.
Týrıs sany kóbeıgen saıyn jumys orny da artady. Saıasattanýshy Marat Shıbutovtyń aıtýynsha: «Qazir 1,5 mln týrıs keledi, endi keminde eki-úsh ese arttyrsaq, ondaǵan mıllıard teńge aınalymǵa túsedi. Nátıjesinde avtomatty túrde myńdaǵan jańa jumys orny ashylady».
Jazǵy týrızm baǵyttarynyń – trekıng, velomarshrýt, ekotýr damysa, azamattarǵa jyl boıy jumys tabylady. Bul óz kezeginde jergilikti ónimge, logıstıka men qyzmet kórsetý salasyna suranysty arttyryp, aýyldyq jerlerde otbasylyq bıznestiń damýyna jol ashady.
Investısıalyq dınamıka: sandarǵa súıensek
Foto: freepik
2019–2024 jyldar aralyǵynda týrızmniń negizgi kapıtalyna salynǵan ınvestısıa kólemi shamamen 500 mlrd teńgeden 1 trln teńgege jýyqtady. Osy kezeńde el boıynsha jalpy quny 550 mlrd teńgege jýyq 600-den astam joba iske asyryldy. Tek 2024 jyldyń ózinde 87 jańa týrısik nysan paıdalanýǵa berildi. Bul – salanyń jańaryp, ınvestorlar seniminiń artqanyn kórsetetin mańyzdy kórsetkishter.
Qazaqstan úshin bul úrdistiń mańyzy zor. İshki suranystyń ósýi men memlekettik qoldaý aıasynda týrısik jobalar ónerkásiptik bastamalarǵa qaraǵanda ınvestısıanyń jyldam qaıtarymyn jáne joǵary tıimdilikti kórsetip otyr. Aldymen qurylys iske qosylady, keıin obektiler ondaǵan jyl boıy tabys ákelip, shaǵyn bıznes jáne óńirlik ekonomıkany damytady.
Ekonomıkadaǵy róli
Týrızmniń ekonomıkalyq mańyzyn tek óńirler ǵana emes, búkil el sezetin bolady.
«Týrızm – álemdegi eń iri ári eń jyldam damyp kele jatqan salalardyń biri. Kóptegen elde ol JİÓ-niń 8-10 paıyzyn quraıdy, al Túrkıada bul kórsetkish 10-12 paıyzǵa jetedi. Qazaqstanda týrızmniń úlesi ázirge 3-4 paıyz shamasynda. Demek, ósý áleýeti óte joǵary. Sonymen qatar týrıser shetel valútasynyń kelýin qamtamasyz etip, eldiń tólem balansyna oń áser etedi», – deıdi ekonomıs Baýyrjan Ysqaqov.
Bul Qazaqstannyń týrızm salasynda úlken áleýeti bar degen sóz. Qazirgi kórsetkishter álemdik deńgeıden tómen bolǵanymen, salanyń bolashaǵy men ekonomıkalyq qaıtarymy óte joǵary.
