Elshiniń aıtýynsha ótken jyldyń 15 shildesinde Túrkıada áskerı tóńkeris jasamaq bolǵandarǵa Fettýlah Gúlen jetekshilik etken.
"Gúlenniń lańkestik uıymy bar. Biz ony FETO deımiz. Tek Túrkıaǵa ǵana emes, basqa elderge de keńinen taraǵan uıym. Olar bilim salasy arqyly, BAQ arqyly jáne iskerlik qarym-qatynastar arqyly kez kelgen elde óz josparlaryn júzege asyryp otyr. Sondyqtan da biz baýyrlas, múddeles elderdiń FETO uıymyna qarsy áreketke baratynyna senimdimiz" degen Nevzat Ýıanyk.
Bul rette ol QTL mektepterin tilge tıek etken.
"Bular Qazaq-Túrik lıseıleri dep atalǵanymen, bul mektepterge mundaı ataý resmı túrde berilgen emes. Jáne bul mektepter Túrkıa Ulttyq bilim mınıstrliginiń quzyretine qaramaıdy. Munda sabaq beretin ustazdar da mınıstrliktiń atynan kelgen muǵalimder emes. Dırektorlary da Túrkıa tarapy usynbaǵan basshylar. Olar bar bolǵany, Túrkıa ataýyn ruqsatsyz paıdalanyp, óz maqsattaryn júzege asyryp otyr.
...Biz bulardan arylatyn bolamyz. Osy mektepterdi kadrmen qamtamasyz etý, sapaly bilim berý men bilimdi oqýshy daıyndaýda Túrkıa tarapy Qazaqstannyń Bilim jáne ǵylym mınıstrligimen birlese otyryp, qoldan kelgenniń barlyǵyn jasaýǵa ázir", – degen túrik elshisi. Sonymen qatar ol aldaǵy ýaqytta bul lıseılerdiń tolyqtaı Túrkıa Ulttyq bilim mınıstrliginiń qaramaǵyna ótetinin aıtqan. Qazir osy maqsatta Túrkıa Ulttyq bilim mınıstrliginiń janynan arnaıy qor qurylyp, ózge memleketterdegi túrik lıseılerin FETO lańkestik uıymynyń áserinen aryltý máselelerimen aınalysyp jatyr eken.
Biz osy máselege qatysty sarapshylardyń pikirin suradyq. Qatelespesek, elimizdegi Túrik lıseıleriniń ataýy ózgergen. Sosyn bular Túrkıaǵa emes, tolyqtaı Qazaqstanǵa tıesili mekemeler.
Endeshe elshi myrzanyń "bul lıseıler tolyqtaı Túrkıa Ulttyq bilim mınıstrliginiń qaramaǵyna ótedi" deýin qalaı túsinýge bolady? Oǵan mundaı kepildikti kim berip júr?
Aıdos SARYM, saıasattanýshy:
Túrkıanyń Syrtqy ister mınıstrligi paranoııaǵa keletin pozısıaǵa jaqyndaǵan sıaqty. Búkil álemdegi ózine qatysy bar, qatysy joq kezinde Túrik lıseıi degen ataý alǵan oqý oryndarynyń barlyǵyn ózine jaý sanaýy osynyń belgisi. Kóptegen elderde ashylǵan Túrik lıseılerine shúıligý arqyly Erdoǵan Túrkıaǵa birshama jaqyn, osy elge yntyzarlyǵy bar, ári durys kózqaraspen qaraıtyn azamattardyń sanyn kemitip jatyr. Bul úlken strategıalyq qatelik.
Ekinshiden, qazirgi kúni elimizde Qazaq-Túrik lıseıleri degen ataý joq. Bular tolyq memleket qaramaǵyna ótken, Qazaqstannyń Bilim mınıstrligi bekitken standarttarmen jumys isteıtin mekemeler. Túrkıanyń bul rette: "olarǵa muǵalim tańdaımyn, basshylyǵyn aýystyram nemese basqa da ózgerister jasaımyn" deýi Qazaqstannyń ishki isine ashyq aralasýy. Úshinshiden, túrikshildik degen ol tek qana Erdoǵan emes. Ol Erdoǵanǵa baılanysty emes. Túrkıa Erdoǵan ǵana emes. Osy máseleni durys ańǵarý kerek. Iá, túbimiz bir. Biraq, ár eldiń óz tarıhy bar. Ózindik baǵyty, mádenıeti bar.
Túrkıa Qazaqstandaǵy kezinde Qazaq-túrik lıseıleri dep atalǵan, qazir Bilim-ınnovasıa lıseıi dep atalatyn oqý oryndaryna eshqandaı qatysy joq ekenin túsinse jáne oǵan qatysty alergıasynan arylsa degen úlken ótinishim bar.
Sebebi, munda oqyp jatqandardyń derligi qazaqtyń balasy. Bilim deńgeıi turǵysynan bul lıseılerge taǵatyn min joq. Búkil Olımpıada, konkýrstardyń barlyǵyn jeńip jatqandar osy lıseıdiń túlekteri. Eger buǵan qıanat jasaıtyn bolsaq, endeshe ózimizdiń bilimı álýetimizge qarsy áreket jasaǵanymyz.
Túrkıa Syrtqy ister mınıstrliginiń, Túrkıa elshiliginiń osy máselege qaıta-qaıta aınalyp soǵýyn Qazaqstandaǵy bilim deńgeıine, bilim sapasyna qarsy jasaǵan arandatýy dep qabyldaýǵa da bolady. Baýyrlas el ózderiniń ishindegi áńgimeni bizdiń ishki jaǵdaıǵa aralastyrmaǵany jón. Sonda ǵana ortaq túsinik paıda bolady.
Bálkim, bizdiń Syrtqy ister mınıstrligi Túrik elshisin shaqyrtyp, lıseılerde isteıtin ustazdardyń 90 paıyzy qazaq azamattary, bilim alatyn balalardyń derligi qazaq balasy ekenin kózin jetkizip, Túrkıaǵa túk qatysy joq ekenin dáleldeýi tıis shyǵar. Sońynan "bizdi mazalamasańyzdar biz sizderge rıza bolamyz" dep shyǵaryp salsa, osy máselege de núkte qoıylar ma edi...
Rasul JUMALY, saıasattanýshy:
Osydan bir jyldaı buryn elimizdegi Túrik lıseıleriniń ataýy ózgergen. Iá, halyqtyń túsiniginde olardyń osy ataýy saqtalyp qalǵan da shyǵar. Biraq, osydan-aq atalǵan lıseılerdiń Túrkıaǵa túk qatysy joq ekenin túsinýge bolady. Qazaqstannyń Táýelsizdigin eń alǵash tanyǵan memleket – Túrkıa. Ony eshkim joqqa shyǵara almaıdy. Al Túrik lıseılerinen túlep ushqan túlekter ómirde óz ornyn tapty. Qazaqstannyń damýyna úlesin qosty, qosyp ta keledi.
Biraq, ýaqyt bir orynda turmaıdy. Kezinde Túrkıa memleketiniń kómegimen ashylǵan lıseılerdiń ataýy ǵana emes, bilim berýdegi baǵyt-baǵdary túgelge derlik ózgerdi. Bul jerde túriktiń tili, dili, túrik tarıhy, túrik dúnıetanymy oqytylǵan joq. Barlyǵy qazaqı qaǵıdatqa, qazaqı mádenıetke negizdeldi.
Osy lıseılerde oqıtyn jastardyń bilim sapasy joǵary ekenin kózi qaraqty qaýym jaqsy biledi. Túrik lıseıleriniń túlekteri eń úzdik bilimge ıe. Olımpıada jeńimpazdarynyń kópshiligi, úzdik oqý oryndaryna túsetin jastardyń derligi osy Túrik lıseıleriniń túlekteri. Anyǵynda, bul bizdiń túrik aǵaıyndarmen gýmanıtarlyq salada qol jetken jetistikterimizdiń biri.
Erdoǵan kúsheıgeli beri Túrkıanyń ishki, syrtqy saıasaty ózgerdi. Túrkıa avtorıtarlyqty qoıyp, totalıtarlyq memleketke aınalyp barady. Túrkıa óz ishindegi bylyqtardy basqa da elderge taratqysy kelip otyrǵan syńaıy bar. Qazirgi túrik bıliginiń Túrik lıseılerinen seziktenýiniń ózi aınalyp kelgende osynyń belgisi. Al osy lıseılerge qatysty pikir bildirgen Túrkıa elshisiniń sózi Qazaqstannyń ishki isine qol suǵý. Sebebi, bulardyń ataýy túrik bolǵanmen, zaty, mazmuny túgelimen qazaqtiki. Bul arada bizdiń bıliktiń te kemshiligi bar. Áý bastan basyp ashyp alý kerek edi. "Bul bizdiń ishki isimiz. Senderdiń sharýalaryń bolmasyn. Túrik lıseıleri Bilim mınıstrligine qaraıdy" dese bálkim bulaı bolmas ta edi. Sondyqtan bul arada bizdiń taraptyń álsizdigin, kez-kelgen arandatýǵa qarsy der kezinde pikir bildirmeıtindigin, únsiz qalýdy jón kóretindigin basa aıtý kerek.
Túrik lıseılerine taǵylatyn aıyptardyń barlyǵyn bilemiz. "Gúlenshilderdi" tárbıelep jatyr" deıdi. Bulardyń eń negizgi syltaýy sol. Eles, úreı...
Túrkıanyń óz ishindegi bylyǵy bastan asady. Ekonomıkasy aqsap tur. Saıasaty da ońyp turǵan joq. Qazirgi túrik prezıdenti ózine qarsy ýáj aıtqandardyń barlyǵyn basyp-janshýǵa yntaly. Jibergen qatelikteri úshin ózin ómes, ózgelerdi aıyptaýǵa áýes. Bul jaǵynan kelgende Pýtınnen aınymaıdy. Búgingi Reseıdiń barlyq sátsizdikterine AQSH kináli bolsa, búgingi Túrkıanyń barlyq problemalaryna osydan on jyl buryn elden kóship ketken Fetýllah Gúlen kináli.
Qaıtalap aıtaıyn, bul Qazaqstannyń ishki isi. Iá, Túrkıa baýyrlas memleket. Biraq, solaı eken dep basyndyrýǵa, basqa shyǵarýǵa bolmaıdy.
Bilim mınıstrligi ne deıdi?
Túrkıanyń Qazaqstandaǵy elshisi Nevzat Ýıanyktyń qazaq-túrik lıseıleriniń (QTL) Túrkıa bilim mınıstrligi basqarýyna ótetindigin elimizdiń Bilim jáne ǵylym mınıstrligi resmı túrde joqqa shyǵardy.
Bul týraly mınıstrliktiń resmı málimdemesinde aıtyldy.
«QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi «Bilim-ınnovasıa lıseıleriniń» tolyqtaı qazaqstandyq bilim berý mekemeleri ekendigi týraly, sondaı-aq olardyń óz qyzmetin qalyptasqan jaǵdaıda jalǵastyratyny týraly resmı málimdeıdi. Túrik Respýblıkasynyń Qazaqstandaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Nevzat Ýıanyktyń 2 naýryz kúni qazaq-túrik lıseıleriniń (QTL) Túrkıanyń bilim mınıstrligi basqarýyna ótetindigi týraly aıtqan bolatyn.
QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi mundaı sharanyń bolý yqtımaldyǵynyń ózin resmı túrde joqqa shyǵaratyny týraly málimdeıdi.
QTL «Bilim-ınnovasıa lıseıleri» bolyp qaıta qurylyp, qazaqstandyq bilim berý standarttary boıynsha jumys isteıdi», — delingen baspasóz qyzmeti taratqan málimdemede. Sonymen qatar, jańa ataý berilgen oqý oryndarynyń jumysy ózgermeıtindigi atalyp ótildi.
«QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi men QR Syrtqy ister mınıstrligi osy másele boıynsha birigip málimdeme jasaıdy. Oǵan deıin QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi qazaqstandyqtardy Túrkıa elshisiniń jasaǵan málimdemesi boıynsha alańdamaýlaryn suraıdy. «Bilim-ınnovasıa lıseıi» jumysynyń ádettegi tártibi ózgerissiz qalady», delingen habarlamada.
Qazaq-túrik lıseıleriniń bári 2016 jyly «Bilim-ınnovasıa lıseıleri» bolyp qaıta qurylǵan.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
