Onyń aıtýynsha áleýmettik jeliler men messendjerlerde 6 trln teńgeniń qaıda jumsalǵanyn talqylaǵan habarlamalar tarap jatyr. Bárin, saıyp kelgende, tolǵandyratyny - eki aıdyń ishinde osynsha qomaqty qarjynyń qalaı jumsalǵany.
"Árıne, jumsaǵan eken, demek urlaǵan dep oılaıdy báz bireýler. Ókinishke oraı, úkimet tarapynan áli resmı túsinikteme berilgen joq, sondyqtan munyń jaıyna ózim toqtala ketsem deımin.
Bul somany jiliktep, shaǵyp túsindirer aldynda, eń aldymen Prezıdenttiń bul rette aıtqanyna toqtala keteıin: «Jalpy, biz qabyldaǵan sharalar memleketke 5,5, tipti shamamen 6 trln teńgege tústi, bul - 13 mlrd dollar nemese jalpy ishki ónimniń 8% -dan astamy».
Munda «memleketke túsken salmaq» degen sóz memlekettik búdjettik josparlaý turǵysynda qoldanylyp tur. Demek, bul qarajattar naqty sharalarǵa bólindi, árıne, soǵan sáıkes ár sharanyń óz merzimi bar, eń uzaq degende ol jyl sońyna deıin jalǵasady", – deıdi Prezıdent keńesshisi.
Qudaıbergenov bul rette álgi qarjy bólinetin sharalarǵa toqtala ketipti.
1. Jumyspen qamtýdyń jol kartasy boıynsha 1 trıllıon teńge josparlanǵan, onyń 700 mlrd teńgesin ákimdikter baǵaly qaǵazdar shyǵarý arqyly, al qalǵan 300 mlrd teńgesin respýblıkalyq búdjetten alady.
Jańalyqtarda, negizinen qurylys jáne ınfraqurylymdy jańartý salasy boıynsha 7 myń jobany júzege asyrý kózdelip otyrǵany habarlandy da. Olar sáýirden bastap jeltoqsanǵa deıin ıgeriletin bolady, biraq negizgi tólemder qyrkúıek-jeltoqsan aılarynda júzege asyrylady.
2. Taǵy 1 trıllıon teńge SHOB-ty 6%-tik jeńildikpen nesıeleýge bólingen. Meniń bilýimshe, ázirge bul baǵytta shamamen 300-350 mıllıard teńge ıgerilgen. Týra osy arada, ıaǵnı nesıeni bólýge kelgende jyldamdyqty arttyrǵan durys bolady dep oılaımyn.
Aıtqandaı, Ulttyq banktiń bul 1 trln teńgesinen bólek bızneske taǵy 75 mlrd teńge búdjetten bólindi. Onda da joǵaryda atap ótken nesıe kólemin 6% -ǵa tómendetýde ol nesıe mólsherlemesin qaıta sýbsıdıalaý úshin bólinip otyr.
3. «Báıterek» holdıńi arqyly turǵyn úı qurylysyna taǵy 390 mlrd teńge qarastyrylǵan. Bul soma maýsym-jeltoqsan aılary aralyǵynda bólinedi.
Onyń ústine sýbsıdıany 60 mlrd teńgege deıin arttyrdy jáne forvardty (taýar túrindegi) satyp alýǵa 23 mlrd teńge bólindi. Sondaı-aq «QazAgro» AQ arqyly nesıeleýge dep 70 mlrd teńge berdi, biraq bul ótken jyly maquldanǵan esep, al 2-tarmaqtan bólek aýylǵa 100 mlrd teńge bólindi. Aqshany bólý prosesi birshama kidirip jatyr, biraq onyń jartysy jazda, taǵy bir bóligi kúzde bólinýi kerek.
4. Eki aıǵa dep 42 500 teńgeden 386 mlrd teńgeniń tólemi jasalmaq, ıaǵnı ony alýshylardyń jalpy sany shamamen 4,5 mln adamdy quraıdy. Bul somanyń teń jartysy tólendi, al qalǵan jartysy búginderi tólený barysynda.
5. SHOB-tyń jalaqy qory boıynsha tóleıtin salyqtaryn nólge teńestirý búdjetke 237 mlrd teńgege tústi. Bul - sáýir-qyrkúıek aılaryndaǵy búdjettiń joǵaltqany.
6. Medısına salasyna arnalǵan qosymsha shyǵyndar (dárigerlerdiń syıaqysy, tamaq jáne turmystyq jıyntyqtary, baılanys qyzmetteri, medısınalyq qyzmetterge aqysy, medısınalyq modeldik keshender salý jáne t.b.) 125 mlrd teńgeni qurady. Bul somanyń basym bóligi áldeqashan bólinip qoıǵan.
7. Zeınetaqylardy, járdemaqylardy, shákirtaqylardy ulǵaıtýǵa 244 mlrd teńge bólindi. Bul qosymsha shyǵyndar sáýir-jeltoqsan aralyǵynda bólinedi.
8. Sonymen qatar, birqatar memlekettik baǵdarlamalardy (Eńbek, Aýyl Besigi) qarjylandyrý kólemin 105 mlrd teńgege arttyrdy. Ol da sáýir-jeltoqsan aralyǵynda bólinedi.
9. Tótenshe jaǵdaılar kezinde (mysaly, sý tasqyny) keıbir shyǵyndardy shuǵyl jabý úshin Úkimet rezervten taǵy 150 mlrd teńge bóldi.
10. Sondaı-aq, búdjet kiristeriniń shyǵynyn óteý úshin Ulttyq qordan qosymsha 1,7 trln teńge bólindi. Qazir bıznes qıyn jaǵdaıda tur, salyq túsimderi azaıyp jatyr, transfertterdi kóbeıtýge týra kelýde.
Osylardan bólek basqa da túrli baǵyttar bar (qorǵanys, qaýipsizdik, teńgeniń qunsyzdanýyna baılanysty shetel valútasyn qarjylandyrýǵa búdjetten ketken qosymsha shyǵystar), bul - taǵy 200-300 mlrd teńge.
Endi osynyń bárin qosalyq: 1 trln + 1 trln + 75 mlrd + 390 mlrd. + 60 mlrd + 23 mlrd + 386 mlrd + 237 mlrd + 125 mlrd + 244 mlrd + 105 mlrd + 150 mlrd + 1,7 trln = shamamen 5,5 trln teńge, al basqa da budan maıda shyǵyndardy qosqanda shamamen ol 5,7-5,8 trln teńge bolyp qalady.
Árıne, keıbir sıfr boıynsha qatelesýim múmkin ekenin moıyndaımyn, óıtkeni ótken aıda talqylaýda keıbir ólshemder ózgerip ketti, odan keıin Úkimet shyǵyndardyń qosymsha baptaryn daǵdarysqa qarsy dep qarastyrady, biraq jalpy soma kóp ózgerýi ekitalaı. Mine, osylaı! 6 trln teńgeniń jaıyn búge-shigesine deıin túsindire aldym dep úmittenemin!
P.S. Aıtaqandaı, keshe keshkisin Qarjy mınıstrligi de esep bergen eken. Sıfrlarda az-muz ózgeshelik bar, biraq tutastaı alǵanda ekeýi birdeı...
