«Tekeli» sút zaýytynyń tarıhy sonaý 1953 jyldan bastalady. Alǵashynda sút jınaıtyn saýda núktesi retinde quryldy. 1987 jyly oǵan jeke kásip mártebesi berildi. Al qazirgi «Tekeli sút zaýyty» degen ataýy kópke keńinen tanys. Ujymnyń tynymsyz eńbeginiń jáne basshylyqtyń uıymdastyra bilý sheberliginiń arqasynda 1990 jyldardaǵy kúrdeli kezeńde de kásiporyn jumysy aqsaǵan joq. Al táýelsizdik jyldary zaýyt qaıta túlep, jumysy jańasha qarqyn aldy.
Oblys ákimdiginiń qoldaýymen «Óndiris» baǵdarlamasy boıynsha jeńildetilgen nesıege ıe boldy. Óndiris tolyqtaı qaıta jańǵyrtyldy. Zamanaýı tehnologıalarmen jabdyqtaldy. Budan soń zaýyt taýaryna degen suranys artyp, kásiporyn búgingi naryq talabyna saı damı tústi.
«Tekeli» sút zaýytynyń óndiris jónindegi dırektory, munda 30 jyldan astam ýaqyt eńbek etip kele jatqan Valentına Kýbrak bylaı dep eske alady:
– Alǵash zaýytqa 1990 jyly óndiris sheberi retinde qabyldandym. Bul – eńbek jolymdy alǵash bastaǵan jerim. Sodan beri 30 jyl boıy osy zaýyttyń qabyrǵasynda eńbek etip kelemin. Elimiz táýelsizdik alǵannan keıin memleket qoldaýynyń arqasynda zaýyttyń shyǵaratyn óniminiń kólemi edáýir artty, óndiris irgesi keńeıdi. Búgingi kúni táýligine 10 tonnadan 20 tonnaǵa deıin ónim shyǵaramyz. Zaýytta tájirıbeli mamandar jetkilikti. Olardyń aldy keminde 20 jyldan beri osynda eńbek etip júrr. Bul rette 45 qyzmetkerdiń 30 %-yn jastar qurap otyr. Bul - qýantarlyq jaıt. Qyzmetkerlerimizdiń áleýmettik jaǵdaılaryna da kóńil bólip, qoldap otyramyz. Kásiporyn esebinen bir mezgil ystyq tamaq jáne tegin júrý bıleti beriledi, – deıdi V.Kýbrak.
Dırektor óz sózinde zaýytqa súttiń qaıdan ákelinetinin de aıtyp berdi. Onyń aıtýynsha, shıkizat qala mańyndaǵy sharýa qojalyqtarynan, jeke aýlalardan jınalady. Zaýytta súttiń sapasyn tekseretin arnaıy zerthana bar. Tek zerthanalyq tekserý qorytyndysy shyqqannan keıin ǵana sút óndiriste qoldanylady.
Máselen, zaýyt oblystyń iri sharýashylyqtarynyń biri «Hılnıchenko jáne K» sharýa qojalyǵymen tyǵyz baılanysta jumys isteıdi. Sút zaýytqa jetkizilip, tıisti zertteý júrgizilgennen keıin separatordan ótkiziledi. Sonyń arqasynda sút tabıǵılyǵyn saqtaıdy. Munan keıingi ónimniń standartty maılylyǵyna qol jetkizý úshin qalyptandyrý, súttiń uıyp qalmaýy úshin gomogenızasıa, súttiń maksımaldy qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin pasterleý prosesteri júrgiziledi. Budan ári daıyn ónim qaptalyp, markasy qoıylyp, saýda núktelerine jóneltiledi.
«Tekeli sút zaýyty» óniminiń basty ereksheligi – onyń eshqandaı qospasyz, óniminiń tabıǵı qalpyn saqtaýynda», - dedi V.Kýbrak. Sondyqtan sútte tabıǵı dárýmender saqtalatyndyqtan, ónimdi saqtaý merzimi shekteýli. Máselen, zaýyttyń sút ónimderi 5 kún, al aırany 7 kún ǵana saqtalady.
– 1953 jyldan bastap biz taza memlekettik tapsyrysqa jumys istedik. Bizdiń sútimizdi balabaqshada, mektepter men aýrýhanalarda paıdalandy. Óıtkeni biz óz ónimimizdi taza tabıǵı sútten daıyndadyq. Jáne áli kúnge sondaı sapany ustanyp kelemiz, – dedi kásiporyn dırektory.
Zaýyt ónimderin turaqty tutynatyndar qatarynda jeke satyp alýshylardy aıtpaǵanda, «Shapaǵat» arnaıy áleýmettik qyzmet kórsetý ortalyǵy, «Tekeli» sanatorıi, kondıterlik sehtar, iri saýda dúkenderiniń jelisi t.b. bar. Taldyqorǵan, Almaty qalalarynda da suranys joǵary.
Ótken jyly «Tekeli» sút zaýyty» rebrendıng jasap, óziniń barlyq óniminiń syrtqy qaptaýyn tolyqtaı ózgertti. Sonyń arqasynda ónim qaptamasy burynǵydan góri aıqyn, tanymal, qolaıly bola túsken. Qazir sút zaýytynyń taýarlaryn ınternet jelisi arqyly keńinen jarnamalaı bastady. Ótken jyly «Instagram» jelisinde ashylǵan Tekelikz paraqshasynyń búginde jazylýshylar qatary 4 myńnan asty. www.tekeligmz.kz saıty jumys isteıdi.
Kásiporyn indet jaǵdaıynda úlken synaqty bastan ótkerdi. İndetpen kúres jaǵdaıynda da zaýyt jumysyn toqtatqan joq. Qaıta otandyq taýarǵa degen suranys eki esege artyp, ónim shyǵarý kólemi de ulǵaıtyldy. Kásiporyn qyzmetkerleriniń bári koronavırýsqa qarsy vaksına aldy. «Osylaısha ózimizdiń, jaqyndarymyz ben aınalamyzdaǵy adamdardyń da ómirin qaýipten qorǵaımyz», - deıdi olar.
Kelesi jyldan bastap zaýyt balmuzdaq pen irimshik shyǵarýdy bastamaq. Sonymen qatar jańa tehnologıanyń kómegimen óndiris kólemin taǵy da ulǵaıta túsip, naryqtaǵy pozısıalaryn nyǵaıtyp, taýardyń jańa túrlerin meńgerýge kóshpek.
Atap ótsek, kásiporyn «Altyn sapa» baıqaýynyń júldegeri, kóptegen marapattarǵa ıe bolǵan.
– Osy jyl el táýelsizdigine 30 jyl tolyp otyr. Al bizdiń kásipornymyz úshin – eki ese qýanysh. Osy jyldar ishinde Tekeli qalasy da ósip-órkendedi, jańa arnaǵa baǵyt aldy. Kásiporyndar kóbeıip, jańa úıler, áleýmettik nysandar salyndy. Memlekettik qoldaý sharalarynyń nátıjesinde, qyzmetkerlerdiń kúndelikti tynymsyz eńbeginiń arqasynda bizdiń zaýyt da irgesi keńeıip, jańa múmkindikterge talpynýda. Sapaly ónim shyǵaryp, jas mamandardy oqytyp-úıretip, jańa jumys oryndaryn qurdyq. Biz otandyq óndiristi damytýǵa úles qosyp júrgenimizge qýanyshtymyz. Osy 30 jylda men qarapaıym mamannan dırektorǵa deıingi qyzmettik baspaldaqtardyń birinen óttim, kásibimdi tereń meńgerýge múmkindik aldym, óz-ózimdi damyttym, sóıtip tabysqa jettim. Osyndaı damý joldarynyń bári bizdiń bereke-birligimizdiń, bir-birimizdi qoldaýdyń, memlekettiń jaǵdaı jasaǵanynyń arqasy dep bilemin. Mereke qarsańynda barsha jerlesterime zor densaýlyq, tabys, otbasylaryna qýanysh pen baqyt tileımin, – dedi Valentına Kýbran.
Kúndelikti tańǵy saǵat 5-te sút zaýytynyń ónimderi kólikke tıeledi, tańǵy asqa jetkizip úlgerý úshin saǵat 6-da tıisti núktelerge, dúkenderge taratylady. Bul – zaýyttyń birneshe jyldan beri úzilmeı kele jatqan dástúri.
Atap ótsek, Tekeli qalasy ákimdiginiń málimeti boıynsha, bıylǵy 9 aıda Tekeli qalasynda quny 307,2 mln. teńge bolatyn 1100 tonnadan astam sút, qaımaq, sary maı, súzbe jáne basqa da sút taǵamdary óndirilgen.
Al oblys boıynsha qazirgi kezde 74,1 myń basqa arnalǵan 116 mal bordaqylaý alańy, 26,1 myń basqa laıyqtalǵan 84 taýarly sút fermasy jumys isteıdi. Sonyń esebinen et óńdeý kásiporyndarynyń júktemesi 72%, sút zaýytynyń júktemesi 85 % jetti.
