Táýelsizdik jyldary elimiz tarıhı turǵydan qysqa merzim ishinde ǵalamat tabystarǵa qol jetkizgeni belgili. Osy árbir jetken jetistiktiń artynda túrli salada jan aıamaı qyzmet etken azamattardyń eńbegin baıqaýǵa bolady. Qazaqstannyń táýelsizdigin nyǵaıtyp, el úshin tynymsyz eńbek etken aptal azamattardyń biri – Ádilmyrza Beısebaıuly Maralov. Ol barsha Qazaq jerin altyn besigine balap, ómiriniń sońyna deıin eńbekten qol úzbedi. Ol sheber uıymdastyrýshy, kórnekti ǵalym retinde elimizdiń tamaq ónerkásibiniń damýyna ólsheýsiz úles qosqan sanaýly azamattardyń biri.

Qońyr kúzde aınala altyn túske boıalyp, aǵashtardyń japyraqtary sýsyp jerge túskende QR Ulttyq Injenerlik akademıasynyń belsendi múshesi, elimizdegi jeńil ónerkásip salasynyń bilikti mamany, ǵylym men óndiristi ushtastyra otyryp,   onyń kórnekti uıymdastyrýshysy bolǵan Ádilmyrza Beısebaıulyn eske alatyn boldyq. Júrekte saqtalǵan, kóńilde óshpesteı bolyp oryn alǵan Ádekeńniń jarqyn júzi kóz aldymyzǵa  elestep, tátti estelikterden kúsh-qýat alatyndaımyz...

Asyl azamattyń jarqyn beınesi kózden ketse de onymen syılas aǵa-ini, áriptes-zamandas bolǵan jandardyń kóńilinen óshken emes.

Ádekeń ǵylym salasynda alǵa qoıǵan maqsattary men ǵylymı-zertteý jumystaryn iske asyrýda QR Ulttyq Injenerlik akademıasymen jáne onyń prezıdenti  akademık B.Jumaǵulovpen  tyǵyz jumys istedi. Ol akademıamen birlesip, jeńil ónerkásip salasynyń mańyzdy tarmaǵy sanalatyn tamaq ónerkásibin damytýǵa ólsheýsiz úles qosty. Elbasy Nursultan Nazarbaev Elimizdiń eń iri qalalary – Astana men Almatyda azyq-túlik beldeýin qalyptastyryp, bul ónimderdiń sapasyn joǵarylatýdy jáne Elimizdiń tutynýshylyq suranysyn  qamtamasyz etýde ǵalymdardyń  kóńil bólý kerektigin tapsyrǵan edi. Bul tapsyrmany oryndaýda da Ádilmyrza Beısebaıuly bilek sybana kirisken bolatyn. Ol Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq Injenerlik akademıasynda  Tamaq ónerkásibi men halyqqa tutyný taýarlary Bólimshesinde   mańyzdy ǵylymı zertteý jumystaryn júrgizýge muryndyq bolyp, tamaqty jańa tehnologıalardy óndiriske engizip, Almatynyń yrysyn arttyrdy.

Ótken jyly QR Ulttyq Injenerlik akademıasynyń prezıdenti Baqytjan Jumaǵulov Reseı astanasy Máskeýde ornalasqan Halyqaralyq ınjenerler akademıasynyń jyldyq sesıasynyń Tóraǵasy qyzmetin  atqarǵan tusta Dúnıejúziniń 42 elinen kelgen ǵalymdardyń aldynda  Ádilmyrza Maralovtyń mańyzdy ǵylymı-zertteý jumystaryn taldap, tarazylap túsindirgende álemniń ár qıyrynan kelgen ǵalymdar Ádekeńniń ǵylymı eńbekterine qatty qyzyqqan bolatyn. Osy turǵydan alǵanda Ádilmyrza Beısebaıulynyń mańyzdy ǵylymı jumystary óz ishimizde ǵana emes, syrt elderde de joǵary baǵaǵa ıe bolǵanyn baıqaýǵa bolady. Osylaısha kórnekti ǵalym, sheber uıymdastyrýshy kóziniń tirisinde elimizdiń abyroıyn asqaqtatyp, qazaq ǵylymynyń órisin keńeıtkenin erekshe atap aıtýǵa bolady.

Almatydaǵy, sol kezeńdegi el astanasyndaǵy nan ónimderi kombınatyn basqarǵan Á.Maralov táýelsiz elimizdiń ósip-órkendeýine óz úlesin qosty. Óz mekemesindegi jumysty ýaqyt talabyna saı uıymdastyra bilgen Ádilmyrza Maralovtyń basshylyǵymen «Nan ónimderi kombınaty» da jekeshelenip, 1992 jyly «Altyn Dıirmen» ashyq aksıonerlik qoǵamyna aınaldyryp, eldiń yrysyn arttyrǵanyna kýá boldyq. Qıyn kezeńde júzdegen jumysshylardyń jalaqysyn taýyp, mıllıonnan astam turǵyny bar alyp shahardyń azyq-túlikpen qamtamasyz etýde jan aıamaı kúresken aptal azamat qashanda el múddesin joǵary qoıa bildi. Bozbala shaǵynan jumys istep, «eńbek nanynyń» qadirin bir kisideı biletin Ádekeń talaı qıyndyqty abyroımen eńserip, jurttyń yqylasyna bólengenine bárimiz kýá boldyq.  Mańyzdy kásiporynnyń birinshi basshysy bolyp qyzmet etken Ádilmyrza Beısebaıuly óndiristiń ozyq ádisterine basa nazar aýdara otyryp, korporasıa shyǵaratyn barlyq ónim túrleriniń óndirisin jańa, zamanaýı deńgeıge kóterý arqyly kásiporynnyń negizgi baǵyt-baǵdaryn saqtady.

Óndiristik qyzmettermen qatar Ádilmyrza Beısebaıuly qoǵamdyq-saıası isterge de belsene qatysty. Ol uzaq jyldar boıy Almaty qalasy máslıhatynyń depýtaty, «Nur Otan» partıasynyń depýtattyq fraksıasynyń jetekshisi, «Nur Otan» partıasynyń Almaty qalalyq bólimshesiniń Saıası keńesi búrosynyń múshesi, Almaty qalasy Túrksib aýdanynyń depýtattyq tobynyń  tóraǵasy qyzmetterin atqarǵanyn bárimiz bilemiz. Tek Túrksib aýdany kóleminde ǵana emes, jalpyqalalyq máselelerdi sheshýge belsene qatysqan Ádilmyrza Beısebaıuly óndiristik jáne qoǵamdyq qyzmetti kólemdi ǵylymı jumystarmen sheber ushtastyra bildi. Depýtat retinde óz isine jaýapty ári uqypty ol aınalasyndaǵylarǵa qashanda qamqorlyq tanytyp, qolynan kelgeninshe kómek qolyn sozdy. Az ǵumyrynda adamdyqtyń úlgisin kórsetip, halyq qalaýlysy mártebesin kótergen aptal azamattyń jarqyn beınesi, ónegeli isteri bárimizdiń júregimizge jattalyp qalǵany anyq. 2001 jyly «Altyn-Dıirmen» korporasıasyn zaman talabyna saı basqaryp, óndiriste zamanaýı jańalyqtardy engizgen Ádilmyrza Maralov Ónerkásipke Járdem berýdiń eýropalyq qaýymdastyǵynyń (SPİ) altyn medali men esimdik sertıfıkatyna ıe boldy. Ol Qazaqstan ekonomıkasyn órkendetýge qosqan úlesi úshin Elbasynyń Jarlyǵymen 2008 jyly «Qurmet» ordenimen, merekelik medaldarmen marapattaldy.

Soqqan jeldeı, aqqan seldeı zymyrap óte shyqqan qaıran jyldardyń qaıtyp kelmesi anyq bolsa da, sol bir nurly belesterdiń  kóńilden ketpeıtin, júrekten óshpeıtin maǵynaly da mánerli, saǵynyshty da áserli sátteri keıde kóz aldynda Kókshe teńizdiń kógildir aıdynyndaı, İleniń ıirimdi tolqynyndaı úıirilip tura qalatyny belgili. Iá, saǵymdy jyldar saǵynyshtyń, tipti tátti muńnyń elesi sıaqty eken-aý.

Týǵan jerin, týyp-ósken belin saǵynbaıtyn adam bolmaıdy. Ádilmyrza Beısebaıuly –  kópti kórgen kónekóz kisi ǵoı, ádebinen jańylmaıdy, kóp kósemsip sóıleı bergendi de unatpaıtyn. Biraq týǵan el, ósken jer týraly paıymy bólek bolatyn. Ásirese, onyń týǵan jer, atajurtqa degen perzenttik qurmeti sheksiz ekeni baıqalyp turýshy edi. Bul sezim onyń búkil sanaly ǵumyrynyń altyn qazyǵy ispetti. Qarıa kóńildiń darıa shalqar sezimi telegeı ekendigin biz de birte-birte uǵyna túskendeımiz.

Tabıǵaty sulý, aýasy jupar, shóbi qunarly óńir kóne Tarazdyń keskin-kelbetine saı onyń adamdarynyń da júzi shýaqty, deni qýatty bolyp keledi. Bul – tabıǵı zańdylyq qoı. Ózi de shıraq, pysyq Ádekeń óz aýylynyń adamdary shetinen aqjarqyn, saýyqqoı, jaısań kóńil, jomart jandar bolyp kórinip turatyn. Ádekeń óziniń sanaly ǵumyrynda ózini osy jaıdarly minezinen aınyǵan emes. Aýyldan úıine bireý kele qalsa, eńkeıgen qartynan bastap, eńbektegen balasyna deıin aman-esendigin surap, bilgisi kelip turatyn. Asyly, ata-babalarymyzdyń qanyna sińgen osyndaı jaqsy qasıetteriniń jurnaǵyn joǵaltyp almaýǵa Ádekeń syndy azamattardyń dáneker bolyp júrgenderiniń ózi úlken bir ǵanıbet edi.

Ol ónegeli ómiri, óreli isimen, azamattyq-adamgershilik bolmysymen sońyna jarqyn iz qaldyrǵan memleketshil tulǵalardyń biri boldy. Kóne Taraz topyraǵynan túlep ushqan Almaty qalalyq máslıhatynyń birneshe shaqyrylymynyń depýtaty, Almatydaǵy «Altyn Dıirmen» korporasıasyn shırek ǵasyr basqaryp jurtshylyqtyń yqylasyna bólengen Ádilmyrza Beısebaıuly tegine qarasańyz, qazaq tarıhynyń kindigine aınalǵan ejelgi Taraz topyraǵymen tyǵyz baılanysty.

Kóne zamannan beri Talas, Áýlıeata, Jambyl atanyp, Táýelsizdik tusynda tarıhı Taraz ataýyn qaıta ıemdengen ońtústiktiń qalasy qanshama tarıhqa kýá boldy deseńshi. Qasıetti Taraz topyraǵynda dúnıege kelip, elge qamqor, jerge qorǵan bolǵan nebir erlerdiń búgingi tuıaǵyndaı Ádilmyrza Maralov ta osy ordaly Otannyń perzenti. Osy tarıhı topyraqta dúnıege kelip, es bilip, eńse tiktedi. Kópbalaly shańyraqtyń ulany kámelet jasyna tolysymen eńbekke aralasty.

Eńbek jolyn 1970 jyly Jambyl sharap zaýytynda slesar bolyp bastaǵan bozbala eńbekpen tapqan nannyń dámin shyn máninde bildi. Eńbekpen tabylǵan as atasy – nannyń keıingi ómiriniń týra maǵynasyndaǵy ózegi bolatynyn bozbala Ádekeń ol kezde oılamaǵan bolar. Dese de, Ádilmyrza Maralovtyń kásibi men eńbek joly tamaq óndirisi, onyń ishindegi bıdaı-nan salasymen jalǵasqany ras. Bul onyń eńbek adamynan el aǵasy, halyq qalaýlysy bolǵanǵa deıingi bilim, eńbek joly.

Ádilmyrza Maralovtyń joǵary bilim joly Jambyl jeńil jáne tamaq ónerkásibi ınstıtýtynda ótti. Instıtýtty oıdaǵydaı bitirgen jas maman Jambyl oblystyq nan ónimderi basqarmasynyń tehnıkalyq bóliminde ınjener qyzmetin bastady. Joǵary bilimin tájirıbemen ushtastyrǵan ol Birlik nanqabyldaý mekemesiniń bas ınjeneri qyzmetin atqardy.

1981-1983 jyldary Shý qalalyq partıa komıtetiniń óndiristik-kólik bólimine nusqaýshy bolyp shaqyrylǵan Ádilmyrza Maralovtyń partıalyq-uıymdastyrýshylyq saladaǵy alǵashqy qadamdarynyń da negizi qalanǵandaı. Keıin halyq qalaýlysy, korporasıa basshysy sıaqty jaýapty tirlikterdiń bastaýy ispetti.

Aıtqandaı, Á.Maralovtyń elimizdiń jeńil jáne tamaq ónerkásibi salasyndaǵy kásiporyn basshylyǵy qyzmeti osy 80-jyldardan bastalady. 1983-1989 jyldarda Jambyl oblysy Shý aýdandyq nan ónimderi real bazasynyń dırektory, 1989 jyldyń tamyz aıynda balamaly saılaý negizinde Almaty nan ónimderi kombınatynyń dırektory bolyp saılandy. Bul keńestik-partıalyq júıeniń álsirep, alyp elde demokratıa, halyq pikiri qanat jaıǵan kezeń bolatyn.

1990 jyldar jetpis jyldan astam ýaqyt bılik qurǵan keńestik júıeniń, osynshama ýaqyt jalǵyz ózi bılik etken komýnıstik partıanyń sońǵy tuıaq serper jyldary boldy. Osy jetpis jyldan astam ýaqytta baryn ortaq qazynaǵa salyp, Máskeý degen ortalyqtyń bólip bergenin ǵana mise tutqan 15 respýblıka tarıh talabymen táýelsizdikke qol jetkizgen tus bolatyn. Alyp ımperıanyń túpsiz qazanyn nanmen toltyrǵan negizgi respýblıka Qazaqstan da 1991 jyly egemendikke qol jetkizdi. QazaqKSR-nyń 1930 jyldarda ózi asharshylyqta bolsa da, baryn ortalyqqa jibergenine, 1940-1950 jyldarda Uly Otan soǵysynyń negizgi tyly bolǵanyna, tyń ıgerip, keńes halqynyń aýzyn aq nanǵa jetkizgenine tarıh kýá.

Adam jany, beıne ashylmaǵan aral ispetti. Ol aralda tynysty ashatyn jupar aýasyn jutyp, kempirqosaqtaı qubylǵan jasyl álemde alshań basyp, ózinshe tirshilik etken, ózgeshe ómir soqpaǵyn syzǵan tiri jan ıeleri óris taýyp órip júredi. Adam men tabıǵattyń býdandasa, oraılasa ómir súrýi osyndaı-aq bolar dep oılaısyz!

Abaı atamyz aıtqandaı, Ádekeń «atanyń balasy emes, adamnyń balasy» bola bilgen jan edi. Oǵan Qudaı bergen uly minez – qarapaıymdylyǵy, baýyrmaldyǵy, kári-jasqa birdeı meıirbandyǵy edi.

Jaqsy adam eldiń basshy serkesindeı,

Juǵymdy bolar elge erkesindeı.

Jaqsynyń júzi jyly, sózi maıda,

Halqynyń qalyń júndi kórpesindeı, – dep Súıinbaı aqyn jyrlaǵandaı, jeke basynyń asyl da aınymas adamgershilik qasıetterimen jan-jaǵyna sáýle shashyp, jylylyq uıalatyp turatyn aq júrekti, nar tulǵaly asyl azamattyń asqar asýlary men jetken bıikteri jaıly qansha aıtsań da taýsylmaıdy.

«Týra bıde týǵan joq, týǵandy bıde ıman joq» deıtin uly qaǵıda qazyǵyna sózi men isin baılap ósken Ádekeń qaıda júrse de, qandaı qyzmettiń qulaǵyn ustasa da oıyn týra aıtar minezi men tabandylyǵy, aýylsharýashylyǵynyń jaı-japsaryn myqty biletin kásibı qabilet-qarymynyń keńdigi men tereńdigi árqashan baıqalyp turatyn. Qaı qyzmetti atqarsa da ol adaldyǵymen, qabilet-qarymymen ári kásibı sheberligimen daralandy. Osylaısha týyp-ósken jerine, qadirin uqqan eline adal qyzmet qylýdyń úlgisin tanytty. Eli úshin aıanbaı ter tógip, abyroıly azamat, el aǵasy atandy. Qashanda, qaı laýazymnyń tizginin ustasa da bıazy minezinen aýytqymaı, bilsem, bilgen ústine bile tússem degen usynaqty ustanymynan tanbady. Eń bastysy, kókirek kózi ashyq, hám kórgeni men túıgeni kóp mol qazynaly, zerek te zerdeli jan shyn máninde aǵa urpaqtyń atyna zaty saı laıyqty ókili retinde tanyla bildi.

«Jaqsynyń jaqsylyǵyn aıt, nury tasysyn…» demekshi, Ádilmyrza Beısebaıuly aýyl ómirin, el tynysyn, halqymyzdyń salt-dástúrin, shuraıly tilin jaqsy biletin ol qaı taqyrypta áńgime qozǵalsa da oǵan erkin aralasyp, óz oıyn ashyq bildirip otyratynymen erekshelenetin.

Júktelgen mindetti abyroımen atqaryp, kóptiń alǵysy men rızashylyǵyna bólenip, tájirıbesin tolystyryp, elge aǵa bolǵan azamat iskerligin kórsetip, bilim-biligin ortaǵa salyp, qajyr-qaıratyn ortaq múdde jolyna jumsady. Qandaı is tapsyrylsa da tosyrqaı qaramaıtyn, jańalyq ataýlyny jatsynbaıtyn, qaı sharýany atqarýdan da tartynbaıtyn, batyl kirisip ketetin Ádekeń elimiz egemendigin, memleketimiz táýelsizdigin alǵan, ekonomıkada naryqtyq qatynastarǵa kóshken kezeńde de birtalaı jumystyń basyn qaıyrdy. Ol ómiriniń sońyna deıin qatardan qalmaı, ómirdegi bar kórgen-túıgeni men jıǵan-tergenin keıingi izbasarlaryna, qala berdi urpaqtaryna jalǵastyrýdy murat tutty.

Ádilmyrza Beısebaıulyndaı ultjandy azamattyń aramyzda joqtyǵy anyq baıqalady. Biraq onyń istegen isi, jaıdary minezi júregimizdiń  tereńinde máńgige tunyp qalǵan. «Jaqsynyń sońynda jaqsy iz qalady» degen babalarymyz.  Ádilmyrza sońyna jaqsy is, jaqsy iz, ulaǵatty urpaq  qaldyryp ketti.  Ol otbasynda adal jar, balalaryna asqar taý áke, nemerelerine  súıikti ata bola bildi.