Oblysta aýyz sýdyń tapshylyǵy, ásirese jaz aılarynda qatty seziledi. Qajettilik táýligine 51 000 m3 qurap otyr. Aımaqtyń damý deńgeıin eskere otyryp, 2025 jylǵa qaraı sýǵa degen qajettilik táýligine 250-260 myń m3, al tapshylyq táýligine – 100-110 myń tekshe metrdi quraıdy dep boljanýda.
Memleket basshysy buǵan deıingi Mańǵystaýǵa jumys sapary barysynda 2025 jylǵa qaraı sýǵa degen qajettilik ósetinin atap ótken edi. Osyǵan baılanysty Aqtaý qalasyn sýmen qamtamasyz etý máselesin sheshý úshin Qasym-Jomart Toqaev QR Úkimeti men oblys ákimdigine shuǵyl túrde "MAEK-Qazatomónerkásip" keshenin jańǵyrtý jónindegi jedel is-sharalar josparyn ázirleýdi tapsyrdy.
– Men Kendirli aýylynda sý tushytý zaýytyn salýdy tapsyrdym. Úkimet «Samuryq-Qazyna» qorymen birlesip zaýytty 2024 jyldyń sońyna deıin iske qosýy tıis. Aýyldyq jerlerde sapaly aýyz sýǵa qol jetkizýdi qamtamasyz etý máselesi áli de sheshilgen joq. Oblysta 12 aýyl, ıaǵnı aýyldyq eldi mekenderdiń 20%-y aýyz sýmen qamtamasyz etilmegen. Bıyl tek 4 aýyldy aýyz sýmen qamtamasyz etý josparlanýda. Bul óte tómen qarqyn. Óńir ákimdigine kelesi jyldyń sońyna deıin barlyq 12 aýyldy aýyz sýmen qamtamasyz etýdi tapsyramyn, – dedi Prezıdent.
"Kaspıı" sý tushytý qondyrǵysynyń qýatyn arttyrý
2019 jyly oblys ákimdigi Munaıly aýdanynyń eldi mekenderinde jáne Qaraqıa aýdanynyń Quryq aýylynda sý tapshylyǵy problemasyn sheshý boıynsha jumysty bastady.
"Nurly jer" memlekettik baǵdarlamasy aıasynda respýblıkalyq búdjetten 2019-2022 jyldary Aqtaýdaǵy "Kaspıı" zaýytynyń sý tushytý qondyrǵysynyń qýatyn táýligine 40 000 m3 deıin ulǵaıtýǵa 12,1 mlrd teńge bólingen. Qazirgi ýaqytta qurylys-montajdaý jumystary júrgizilýde, aıaqtalýy - 2022 jyldyń sońy. Atalǵan nysannyń qurylysy bitse, 220 myńǵa jýyq turǵyn aýyz sýmen qamtylady. Munaıly aýdanynyń, Túpqaraǵan aýdanynyń Aqshuqyr jáne Saıyn Shapaǵatov aýyldarynyń, Qaraqıa aýdanynyń Quryq aýylynyń, Agrarlyq aýmaq jáne "Jyly jaǵajaı" kýrorttyq aımaǵy 100% sapaly aýyz sýmen qamtamasyz etiledi.
Aqtaýdyń jańa shaǵyn aýdandary aýyz sýmen qamtylady
Munaıly aýdany halqynyń jyl saıynǵy ósimin jáne Aqtaý qalasynyń soltústik baǵytynyń belsendi damýyn eskere otyryp ( jańa 7 shaǵyn aýdanda shamamen 100 000 adam turatyn bolady) qýattylyǵy táýligine 60 myń m3 bolatyn "Kaspıı" sý tushytý zaýytynyń III kezegin salýǵa daıyndyq bastaldy. Jobalaýshy - "QazNur" jobalaý-qurylys ınstıtýty 2022 jyldyń jeltoqsanynda saraptamaǵa tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdeme usynýdy josparlap otyr. Jobanyń boljamdy quny - 25 mlrd. teńgeni. Jobany iske asyrý merzimi - 2022-2025 jyldar. Osylaısha, "Kaspıı" zaýytynyń ónimdiligi táýligine 100 000 m3 bolady.
MAEK-tiń qýattylyǵy jetpegendikten ózge nusqalar qarastyrylýda
Aqtaý men oǵan irgeles eldi mekender úshin aýyz sýdyń negizgi óndirýshileriniń biri - qýattylyǵy táýligine 52 myń tekshe metr bolatyn "MAEK-Qazatomónerkásip" JSHS. Oblys ortalyǵynyń 205 myń turǵynyn sýmen qamtamasyz etý úshin bul nysannyń qýaty jetpeıdi. Atalǵan kásiporynnyń negizgi jabdyqtary ótken ǵasyrdyń 60-90 jyldarynda paıdalanýǵa berilgen. Negizgi jabdyqtyń fızıkalyq tozýy qazir 80,7% quraıdy.
Kásiporynda teńiz sýyn tushytý úshin eski jabdyqtalǵan bes dıstıllásıalyq tushylandyrý qondyrǵysy jáne jańartylǵan úsh kóldeneń-qubyrly býlandyrǵysh paıdalanylady. Jabdyqtyń paıdalaný resýrsyna 20 jyl bolsa da, qondyrǵylardy paıdalanýdyń naqty merzimi 31 jyldan 40 jylǵa deıin.
Halyqty aýyz sýmen úzdiksiz qamtamasyz etý maqsatynda №7 jáne 8 (jalpy qýattylyǵy táýligine 16 myń m3) dıstıllásıalyq-tushylandyrý qondyrǵylaryn paıdalanýdan shyǵaryp, ónimdiligi táýligine 24 myń m3 jańa MTPI – 4A, 4B jáne MTPI-5A, 5B qurylǵylaryn ornatý josparlanýda.
Joba memlekettik saraptamaǵa berildi. Oń qorytyndy alǵannan keıin Mańǵystaý oblysynyń ákimdigi respýblıkalyq búdjet esebinen qarjylandyrýǵa ótinim beretin bolady. Quny 18,7 mlrd. teńge bolatyn jobany iske asyrý 2023-2024 jyldarǵa dep josparlanǵan.
Tıimdi baǵytqa ınvestısıa salý
Aqtaýda jeke ınvestorlar qýattylyǵy táýligine 20 000 m3 tushytý qondyrǵysyn salý boıynsha joba júrgizýde, ony 2023 jyly aıaqtaý josparlanǵan. Jobanyń quny - 4 mlrd teńge. Nysan Aqtaýdyń jańa shaǵyn aýdandary, sondaı-aq Aqshuqyr jáne Saıyn Shapaǵatov aýyldarynyń turǵyndaryn aýyz sýmen qamtamasyz etýi tıis.
Túpqaraǵan aýdanyndaǵy sý tushytý qondyrǵysy
Aldaǵy eki jylda Túpqaraǵan aýdanynyń úsh eldi mekeninde sý máselesi sheshiletin bolady. Jyl saıyn jazǵy kezeńde Fort-SHevchenko turǵyndary men Aqshuqyr jáne Saıyn Shapaǵatov aýyldarynyń turǵyndaryna keste boıynsha sý beriledi.
Sý tapshylyǵyn joıý úshin Túpqaraǵan aýdanynyń ákimdigi 2022-2023 jyldary Fort-SHevchenkoda qýaty táýligine 5 myń tekshe metrdi quraıtyn sý tushytý qondyrǵysyn salýǵa JSQ ázirledi.
Budan basqa, 2023-2024 jyldary Aqshuqyr jáne Saıyn Shapaǵatov aýyldarynda qýattylyǵy táýligine 10 myń m3 sý tushytý qondyrǵysyn salýǵa JSQ ázirleý josparlanǵan.
Jańaózen turǵyndaryna sý keste boıynsha berilmeıtin bolady
Sý tapshylyǵyn Jańaózen qalasynyń turǵyndary men irgeles eldi-mekenderdiń 156 myńǵa jýyq adamy da kórýde.
"Astrahan-Mańǵyshlaq" magıstraldyq qubyry arqyly táýligine 25 myń m3 sý beriledi. Jaz aılarynda Jańaózen qalasynyń keı eldi mekenderine sý keste boıynsha beriledi. Sanıtarlyq normalar men erejelerge sáıkes aýyz sýǵa degen jalpy qajettilik – táýligine 42-43 myń m3.
Jańaózen qalasynyń 2025 jylǵa deıingi damýyn eskere otyryp, aýyz sýǵa degen qajettilik táýligine 50 myń m3 quraıtyn bolmaq.
Bul máseleni Kendirli aýylynda qýattylyǵy táýligine 50 myń m3 sý tushytý zaýytyn salý arqyly sheshý josparlanǵan. Jobanyń tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemesine memlekettik saraptama qorytyndysy alyndy. Jobanyń jalpy quny - 87,8 mlrd teńge. Jobany iske asyrý merzimi - 2022-2024 jyldar. Jobany birlesip iske asyrý úshin halyqaralyq ınvestorlarmen kelissózder júrgizilýde.
Mańǵystaýda jer asty sý kózderin paıdalaný josparlanýda
Beıneý aýdany Boranqul aýylynda 2024 jyly ónimdiligi - 80 myń m3 sý tushytý zaýyty men sý sorǵy stansıasynyń qurylysy boıynsha jobany iske asyrý bastalady. Jańa nysan Beıneý aýdanynyń Beıneý, Eset jáne Boranqul aýyldarynyń, Jańaózen qalasynyń, Qaraqıa aýdanynyń Jetibaı jáne Munaıshy aýyldary, Edil sýyn paıdalanatyn Mańǵystaý aýdanynyń Saıótes aýylynyń turǵyndarynyń aýyz sýǵa qol jetkizýin edáýir jeńildetedi. Zaýyt óndiris prosesinde Tóńirekshyń ken ornynyń jer asty sýlaryn paıdalanatyn bolady. B
ul jer Boranqul aýylynan 60 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan. Ken orny táýligine 104 myń tekshe metr sý bere alady, tuzdylyǵy bir lıtrge 3-4 gram.
Sý tapshylyǵy máselesin sheshýden basqa, Kaspııde tehnogendik apattar bolǵan jaǵdaıda, nysan Aqtaý men Jańaózen úshin aýyz sýdyń rezervtik kózi bolýǵa kómektesedi. Jobanyń quny - 90 mlrd teńge.
"Astrahan-Mańǵyshlaq" sý qubyry
Mańǵystaý oblysyna aýyz sýdyń bir bóligi Reseı Federasıasynan "Astrahan-Mańǵyshlaq"sý qubyry arqyly keledi. Táýligine 17,5 myń tekshe metrdi sý qubyrynan "Qarajanbasmunaı" ónerkásiptik jáne sharýashylyq qajettilikterine alatyn. Bul máseleni sheshý úshin kompanıa aýyz sýdy almastyra alatyn sý óndiretin zaýyt saldy.
Budan basqa, "QazTransOıl" AQ 1988 jyly paıdalanýǵa berilgen "Astrahan-Mańǵyshlaq" sý qubyryn jańǵyrtýdy qarjylandyrý máselesin pysyqtaýda. Atalǵan sý qubyrynyń tozý deńgeıi qazir 87%. Búgingi tańda sý qubyryn qaıta qurý jobasynyń tehnıka-ekonomıkalyq negizdemesi ázirlendi. Jobanyń quny - 421,6 mlrd. teńge, onyń ishinde 1-kezek - 147,5 mlrd teńge.
Eki mlrd teńgeden astam ınvestısıa
Jaqynda Freedom kompanıalar toby men Mańǵystaý oblysynyń ákimdigi "Qýatty óńirler – el damýynyń draıveri" ulttyq baǵdarlamasy aıasynda Aqtaýdaǵy sý tushytý zaýytynan №4 ortalyq sýmen jabdyqtaý torabyna deıingi aýmaqta sorǵy stansıasy men sýmen jabdyqtaý jelileriniń qurylysyn qarjylandyrý boıynsha memorandýmǵa qol qoıdy.
Bul jobany qarjylandyrý 2,12 mıllıard teńgeni quraıdy. Injenerlik qurylystar salý Aqtaý qalasynyń, sondaı-aq Túpqaraǵan aýdanynyń Aqshuqyr jáne Saın Shapaǵatov aýyldarynyń turǵyndaryn sapaly aýyz sýmen úzdiksiz qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
Nátıjesinde 230 myńǵa jýyq turǵyn aýyz sýmen qamtylady. Joba boıynsha qurylys-montajdaý jumystaryn oryndaý Mańǵystaý oblysy energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasynyń "Kaspıı jylýy, sý arnasy" MKK-na júktelgen.
Qurylysty aıaqtaý 2023 jylǵa josparlanǵan.
