Qaýqarsyz olıgarh
Biraq oılańyzshy, Reseıde naryqtyq ekonomıkanyń zańdylyǵy boıynsha jumys isteıtin ekonomıka bar ma? Joq. Reseıdiń ekonomıkasy aqshaly toptardy qaltasyn qampıtatyn júıe dep atasa bolady.
Menińshe, AQSH-tyń Memlekettik departament qyzmetkerleri Reseı ekonomıkasyn shyǵynǵa batyryp, ormandaı orysty Pýtınge qarsy qoıamyz dese qatty qatelesedi.
Olıgarhtar arqyly Kremldi qysymǵa alý "tehnologıasy" da Pýtındi raıynan qaıtara qoımasy anyq. Qaıta AQSH bastaǵan batys elderi Reseıdiń olıgarhıalyq ekonomıksyna qysymdy kúsheıtip, Pýtınniń aldyna baıshykeshterdi jyǵyp bergenderin ózderi de baıqamaı otyrǵan syńaıly.
Áńgimeniń ashyǵyn aıtsaq, búginde Reseıde bılikke qarsy turatyndaı tabanynyń búri bar olıgarhtar da qalǵan joq. Muny Reseıdiń ardager jýrnalısi Vladımır Poznerdiń óz birneshe ret aıtqany esimizde.
Qazir mıllıardtaǵan dollardy qaltaǵa basqan olıgarhtar aqsha men jaqsy ómir súretin múmkindike ıe. Biraq olardyń Kremlge qarsy saıası ambısıasyn kórsetetindeı qaýqary qalǵan joq.
Sondyqtan AQSH pen Batys elderiniń Reseıge birqansha aýyr sanksıalar salyp, olıgarhtar arqyly Pýtındi taqtan taıdyramyz degeni iske asýy óte qıyn sharýa.
AQSH pen Batysta ekonomıkaǵa, qarjyǵa, dúnıe-múlikke qatysty ǵasyrlar boıy qalyptasqan kózqaras bar. Aıtalyq, AQSH-taǵy aýqatty jandary (olardy olıgarh dep aıtýǵa aýzyń barmaıdy) mıllıardtaǵan dollarǵa baǵalanatyn dáýletine tabandy eńbektiń arqasynda qol jetkizgeni belgili.
Al osyndaı mehnat tirlikpen tapqan dáýletine qandaıda bir toptar kúsh salsa, olar jan aıamaı kúreske shyǵatyny belgili.
Al Reseıdiń (postkeńestik elder dep qabyldasańyz da bolady) olıgarhtary komýnıstik qoǵamnan qalǵan qyrýar dúnıe-múliktiń bir-aq kúnde qojasy bolyp shyǵa kelgenin jurttyń bári biledi.
Osyndaı ońaı jolmen az kúnde baıyǵan jandar kompanıalarynyń múddesi úshin jan aıamaı kúresedi degenge kim senedi. Olıgarhtar bılik qalasa, zamatta sol mal-múliktiń teń jartysynan aıyralatynyn jaqsy biledi. Pýtın olardy osyndaı qurbandyqqa barýǵa daıar bolýǵa jyldar boıy daıyndaǵanyn da umytpaýymyz kerek.
Sol sebepti kún saıyn osyndaı kúmán-kúdikpen ǵumyr keshetin Reseıdiń olıgarhtary bılikke qarsy batyl áreketke baryp, Pýtındi taǵynan tóńkerip tastaı almaıdy. Boıyndaǵy úreıin jeńe almaǵan olıgarhtar orys halqyn ushpaqqa shyǵarady degenge kim senedi. Jalpy bul postkeńestik elderge tán qasıet.
Jelikken jurt
AQSH pen Batys elderiniń Reseıge qarsy sanksıalary olıgarhtarǵa, jekelegen kompanıalarǵa, tipti Reseıdiń ekonomıkasyna qatty áser etetini anyq. Biraq osy sanksıalardan japa shekken olıgarhtar men qarapaıym halyq Kremldiń qazirgi qojaıyny Pýtınge qarsy shyqpaıdy. Biz biletin orys halqy taǵdyrdyń taýqymetin kórgen saıyn ómirge alakózdenip, aınalasynan jaý izdeıtin romantık halyq emespe? Muny biz tarıhı oqıǵalardan jaqsy bilemiz.
Buǵan bir mysaldy keltire keteıin. Búginde Sırıada ıslamshyl toptarmen kúresip júrgen Reseıdiń "Vanger" dep atalatyn jeke áskerı uıymy taıaýda AQSH-tyń áýe kúshteriniń nysanasyna iligip, biraz sarbazynan aıyrylǵanyn dúnıejúziniń aqparat quraldary jarysa jazdy.
Alǵashynda Reseıdiń syrtqy vedmostvasy bul aqparatty joqqa shyǵaryp, mert bolǵandardyń arasynda Reseıdiń áskerıleri joq ekenin aıtty. Biraq keıinnen apta aınalmaı jatyp, bar shyndyqtyń beti ashylyp, maıdan dalasynda mert bolǵandardyń "Vagnerdiń" sarbazdary ekeni belgili boldy.
Eń qyzǵy, sol kezde kúnkóristiń qamymen Sırıadaǵy soǵysqa aqsha úshin attanǵan qarapaıym orystyń ofıserleriniń sońynda ańyrap qalǵan jesirleri ózderin osyndaı kúıge túsirgen Pýtındi aıyptaýdyń ornyna "bizdiń er azamattarymyzdyń ólimi beker bolmasyn, ósh alyńdar" dep aqylǵa sımaıtyn áńgime aıtqanyna kýá boldyq.
Al osyndaı halyqpen Pýtındi bılikten taıdyrýǵa bola ma? Bul tipti múmkin emes. Osy bir jaıttardan-aq AQSH-tyń Reseıge salǵan sanksıalary óziniń tıimdiligin kórsete almaıtynyn baıqaýǵa bolady.
Nurlan JUMAHAN, jýrnalıs
