[caption id="attachment_16859" align="alignleft" width="284"]
Sergeı Kýsenko[/caption]
– Sergeı Fılıppovıch, Iaroslavl – Reseı teatr óneriniń ortalyǵy ári mádenı astanasy. Ony kópshilik Reseı jerindegi baıyrǵy kásibı teatrdyń oryn tepken mekeni dep biledi. Bul teatrdyń sahnasynda óner kórsetý kez kelgen akterdiń armany. Munda Siz qalaı keldińiz? Negizi, ózińiz Voronej zıalylarynyń otbasynan shyqqan azamatsyz ǵoı...
– Iá, meniń ata-anam ýkraın mýzykalyq-drama teatrynyń akterleri bolatyn. Anam – Ýkraınanyń eńbek sińirgen artısi. Bala kezimde keshqurym ýaqyttary men teatrǵa baryp «Taras Býlbany», ýkraınanyń boıaýy qanyq komedıalary – «Natalka Poltavka», «Svatane na Goncharıvse», «Zaporojesterdi» tamashalaıtynmyn. Ákem ándi keremet aıtatyn, «Zaporojestegi» basty partıany oryndaıtyn. Onyń poetıkalyq teatr álemindegi lırıkalyq tereńdikke negizdelgen keıbir partıalary áli kúnge jadymda saqtalǵan. Al ápkem Nadejda Fılıppovna – pıanıs, Harkov konservatorıasyn bitirgen.
Men Iaroslavlge 1984 jyly RSFSR Halyq artısi Gleb Drozdovtyń shaqyrýymen keldim. Volkov teatrynyń sahnasyna kez kelgen akter shyǵa almaıdy. Kil shyǵarmashyl tulǵalar shoǵyrlanǵan bul ortaǵa sińisip ketý maǵan da ońaı bolmady. Áli esimde, alǵash kelgenimde, sahnaǵa shyǵatyn sátterde spektáklden bosatylǵan akterlerge qosa sehtaǵy jumysshylar, bet árleýshiler men rekvızıtorlary bar – búkil trýppa «osy qaıter eken...» degendeı synaı qaraıtyn. Sonda meni ómirlik mektebim men akterlik tájirıbem alǵa jeteledi. Kóp ýaqyt ótpeı-aq, kirpıaz shyǵarmashyl ortaǵa men ózimniń kim ekenimdi dáleldedim.
– Kásibı sahnadaǵy alǵashqy rolińiz týraly aıtyp berseńiz. Ónerdegi jol silteýshi ustazyńyz kim?
– Voronej ınstıtýtyn bitirgennen keıin, 1975 jyly meni Stavropol drama teatryna jiberdi. Mundaǵy tuńǵysh oryndaǵan S.Stratıevtiń «Rımskaıa kýpalná» dep atalatyn pesasyndaǵy kishigirim rol bolatyn. Munda 5 jyl jumys istedim. 1982 jyly áskerde azamattyq boryshymdy ótegennen keıin, jubaıym ekeýmiz onyń ata-anasy turatyn Voronej qalasyna keldik, demalys alyp. Baqytyma oraı, sol jerde men Gleb Drozdovty jolyqtyrdym. Ol Voronej drama teatrynyń bas rejıseri jáne ınstıtýttyń kafedra meńgerýshisi edi. Kezdesken sátte maǵan: «Seni teatrǵa alaıyn, al Tatánaǵa kafedradan jumys berýime bolady», – degendi aıtty. Sóıtip, Tatána Nıkolaevna «Akter sheberligi» kafedrasyna ornalasyp, pedagogıkamen aınalysa bastady. Bul kafedrany máskeýlik GITIS-tiń ustaz-professory Olga Ivanovna Starostına men Shýkınsk ýchılıshesiniń profesory Borıs Grıgorevıch Kýlnov ashqan. Bular erli-zaıypty kisiler edi. Biz Tatána Nıkolaevna ekeýmiz 1975 jyly osy Voronej memlekettik teatr ınstıtýtyn bitirip, drama teatry jáne kıno artısi mamandyǵyn alǵanbyz. Sonda ustazdarymyz jasy ulǵaıǵanyna qaramastan, bizge tálim-tárbıe berip, kásibı maman bolýǵa baýlydy. Qazir osyndaı ustazdardan tálim alǵanyma myń da bir shúkirshilik etem. Al RSFSR-dyń Halyq artısi, Stanıslavskıı atyndaǵy memlekettik syılyqtyń laýreaty Gleb Borısovıch Drozdov – meniń ónerdegi hám ómirdegi ustazym.
– Estýimizshe, 80-jyldary F.Volkov atyndaǵy Reseı memlekettik akademıalyq drama teatrynda qoıylǵan Drozdovtyń spektáklderi este qalarlyq qubylys bolatyn desedi... Endi ózińiz jumys isteıtin Volkov teatry men ınstıtýttyń Oqý teatrynyń repertýary týraly aıtyp berińizshi.
– Oqý teatry – stýdenttiń boıyndaǵy talanty men múmkindikterin ashýǵa kómektesetin tuńǵysh kásibı sahna. Alǵashqy roliń, alǵash qol jetkizgen tabysyń, kórermenniń saǵan degen yqylasy – osynyń barlyǵy Oqý teatrynda júzege asady. Jyl saıyn bizdegi Oqý teatrynyń sahnasynda orystyń halyq ertegileri men I.A. Býnın, A.P. Chehov, A.I. Kýprın sıaqty jazýshylardyń shyǵarmalary negizinde neshe túrli sahnalyq etúdter qoıylady. Repertýarymyzda N.Ptýshkınanyń «Jemchýjına chernaıa, jemchýjına belaıa», V.Ibragımbekovtiń áskerı taqyrypqa jazylǵan «Prıkosnovenıe» atty qoıylymdary men qazirgi zamanǵy ıtalıan pesalarynyń negizinde qoıylyp júrgen «Ostorojno, Italıa!» degen mýzykalyq komedıasy bar. 2010 jyly Oqý teatrynda jóndeý jumystaryn aıaqtap, onyń ıntererin, kórermen zaly men sahnasyn jańarttyq. Qazir teatrymyz zamanaýı dybys jáne jaryq berý qurylǵylarymen qamtylyp, qaladaǵy óner súıer qaýymǵa qyzmet eter kameralyq sahnaǵa aınalǵan.
Ózim qyzmet etetin Volkov teatryna kelsek, Drozdov munda N.Pogodındi qoıǵannan keıin, osy teatrdyń bas rejıseri bop qyzmetke keldi. Burynnan spektáklderinde kóp oınaǵandyqtan, ol kisini jaqsy bilemin ári jaqsy kóremin. Onyń ústine óz isiniń sheberi, adamnyń jan dúnıesin túsinetin, qaı isti de senip tapsyra biletin azamat bolǵandyqtan, «Teatrǵa kel», – dep shaqyrǵanynda oılanbastan bardym. 3 jyl boıy men N.Gogoldiń «Jenıtbasynda», A.Gelmannyń «Zınýlásynda», A.Karelınniń «Zmeelovynda» oınadym. Drozdovtyń spektáklderi árqashan da merekedeı bop ótetin. Sonyń sebebin qazir oılap qarasam, ýaqyttyń aǵymyn, tynysyn óte dál sezetin, sony aldyn ala bilip, qoǵamnyń tamyryn basyp otyratyn rejıser eken.
[caption id="attachment_16860" align="alignright" width="305"]
Qazaq stýdentteri talantty deıdi Kýsenkolar otbasy[/caption]
– Sergeı Fılıppovıch, Sizdiń jubaıyńyz Tatána Nıkolaevna da – ustaz, teatr ınstıtýtynyń profesory ári belgili qoıýshy-rejısser. BAQ sholýlarynan onyń M.S.Shepkın atyndaǵy teatrdaǵy qoıylymdarymen jurtshylyqty tánti etkendigin bilemiz. Ol kisi ári akter sheberligi boıynsha sheberlik saǵattaryn, Iaroslavldegi zıaly qaýymnyń túrli is-sharalaryn ótkizedi eken. Biraz kınoǵa da tústińiz. Sizdińshe, kıno men teatr rejıssýrasy bir-birimen qabysa ma?
– Bul eki nárse shyǵarmashylyq qyzmettiń múldem eki basqa túri. Kıno degenińiz – bul tehnıka men tehnologıa da, al teatr – adamzat rýhynyń jandy ómir súrýi. Tatána Nıkolaevna ekeýmizdiń ekinshi basty kásibimiz – teatr pedagogıkasy bolyp tabylady. Bizden bitirgen túlekter qazir keń baıtaq Reseıdiń túkpir-túkpirinde Arhangelsk, Vladımır, Týla, Tver, Rázan, Petrozavodsk, Ivanovo, Kostroma, Penza, Kalýga, Krasnodar, Belgorod, Rostov na Doný, Rıga, Tallın, Vılnúste qyzmet etip júr. Reseıdiń kishigirim qalalaryna arnaıy joldamamen jiberiletin akterlik toptardy daıyndaımyz. Mysaly, Arhangelsk oblysyndaǵy Koglas qalasynyń turǵyndarynyń sany nebári 70 myń. Ol jerde teatrdan basqa eshqandaı mádenı oryn da joq. Biz sondaı eldi mekenderge mádenıet dánin sebýge atsalysamyz. Syrttaı oqý bóliminde de mamandardy daıyndaımyz jáne ustazdarymyzdy sol jaqtarǵa jiberip otyramyz. Biz talanttardy anyqtaý úshin jyl saıyn «Reseı teatrynyń bolashaǵy» atty teatr festıvalin ótkizemiz. Tatána Nıkolaevna maǵan osy iste kóp kómektesedi. Onyń orys klasıkteri A. Pýshkın men Iý. Lermontov shyǵarmalary negizinde qoıylǵan rejıserlik qoıylymdary Belgorod qalasyndaǵy M.S. Shepkın atyndaǵy Memlekettik akademıalyq drama teatrynda tabysty ótti.
– Sergeı Fılıppovıch, bolashaq akterlerdi daıyndaýmen qashannan bastap aınalystyńyz? Ózińiz oqý ornyn basqarasyz, rektorsyz ári Volkov teatrynyń beldi akterisiz. Akterlik pen rektorlyq roldi qatar alyp júrý qıyn emes pe?
– Qıynshylyǵy bar, árıne, biraq, jaýapkershiligi basymdaý. Teatrda men ózime ǵana jaýap bersem, qazir meniń moınymda búkil bir ujymnyń júgi bar. Onyń ústine basshy retinde oqý ǵımaratynyń jaı-kúıin, oǵan jasalatyn jóndeý jumystaryna, Mınıstrlik tarapynan «ınstıtýttyń zaman talabyna saı» deıtin maquldaýyna qalaı qol jetkizem degen nárselerge de bas qatyrýym kerek... Teatr ınstıtýtyna meni Gleb Drozdov óz kýrsyna ekinshi ustaz retinde shaqyrǵan bolatyn. Bul – ýchılısheni bitirip, joǵary bilim alýǵa kelgen syrttaı oqıtyn akter stýdentter edi. Birte-birte men akterlik kýrstyń jetekshisi, sosyn oqý ornynyń rektory boldym. Biraq rektor bolýdy men eshqashan maqsat etip qoıǵan emespin. Óıtkeni, meniń sahnada júrgenime bıyl 41 jyl... Ómir ózi osyǵan alyp keldi, sosyn jeńdi túrdik te, kirisip kettik. Munda kelgende men eń aldymen Oqý teatrynyń jóndeý jumysyn qolǵa aldym. Sebebi, ol kezde teatr jartylaı qulaǵaly turǵan ǵımarat bolatyn. Qazir onda zamanaýı tehnıkamen jabdyqtalǵan 190 oryndyq oqý teatry jumys istep tur. Aldaǵy ýaqyttary men Stýdenttik jataqhanalardyń qurylysyna arnalǵan federaldy baǵdarlamaǵa qol jetkizýdi maqsat etip otyrmyn. Qudaıǵa shúkir, bıyl biz toǵyzynshy kýrsymyzdy bitirtkeli otyrmyz. Qazir shákirtterimizdiń 94 paıyzy teatr, televızıa, radıo jáne kıno salasynda qyzmet etýde. Instıtýtymyzdyń ataqty túlekteri: Andreı Boltnev, Vladımır Tolokonnıkov, Iýrıı Sýrılo, Anna Samohına, Vıktor Gvozdıskıı, shoýmen Sergeı Krylov, Aleksandr Robak, Anna Ianovskaıa, Irına Grıneva, Evgenıı Marchellı, Vladımır Gýsevter.
– Bıyl Iaroslavl memlekettik teatr ınstıtýtynan qazaqstandyq akterler trýppasy túlep ushqaly otyr. Týystas halyqtar arasynda mádenı dostastyqty bulaısha qolǵa alý ıdeıasy qalaı týyp edi?
– Bul jóninde Sizge ruqsat bolsa, Tatána Nıkolaevna aıtyp bersin.
Tatána Nıkolaevna:
– Men qazaq jastaryn alǵash Máskeýde ótken Chehov atyndaǵy konkýrsqa barǵanda kórdim. Meni olardyń syrtqy faktýrasymen qosa, rol oınaǵandaǵy shynaıy minez-qulqy tánti etti. Qazaqtar sulý da adal, týrashyl ári minezge baı halyq ekenine kýá boldyq. Sondyqtan, men olardy bizge oqýǵa shaqyrýǵa bel býdym. Sol jyly Almatyǵa kelip, irikteý emtıhandaryn ótkizdim. Almaty – sulý qala eken, maǵan ásirese taýlary men kólderi qatty unady. Almatynyń aporty týraly buryn estýim bar edi, endi dámin tattym.
– Qazir Oqý teatrynda dıplomdyq jumystar kórsetilip jatyr dep estidik? Shákirtterińiz úmitterińizdi aqtap jatyr ma? Emtıhandar qalaı ótýde?
– Qazaqstandyq shákirtterimiz úmitimizdi aqtady! Dıplomdyq 6 spektaklimiz úlken tabyspen ótti. Olardyń kóbinde bizdiń qazaq stýdentteri oınaıdy. Olar ózderine tapsyrylǵan iske óte jaýapty qaraıtyn jastar bolyp shyqty. Adal eńbekterimen asa kúrdeli komedıalyq materıaldy da sheber meńgerip aldy. Eń bastysy, olar bul spektákldiń mýzykasyn basynan aıaǵyna deıin jandy daýyspen dybystap shyqty. Arasynda qazaqtyń halyq ánderiniń áýezderi de qoldanyldy. Osy arqyly biz kórermendi de, qazylar alqasyn da tańyrqattyq! Bolashaqta biz qazaq aqyn-jazýshylarynyń jáne dramatýrgteriniń shyǵarmalaryn sahnalyq etúdter men spektáklderimizge qosqymyz keledi.
– Dıplom alǵaly jatqan qazaq jastary jaqynda elge qaıtady. Olardy «Kýsenko» atap ketken ekensizder... Stýdenttik shaqtar, ásem qala Iaroslavl bul jastardyń júrek túkpirinde qalary anyq. Ekeýińizge jáne ınstıtýttyń oqytýshy-professorlar quramyna qazaqstandyq stýdentterdiń ata-anasy men otandastarymnyń atynan alǵys bildiremin!
– Raqmet, qazir biz jańa oqý jylyna kýrs qabyldaýǵa daıyndyq jumystaryn júrgizip jatyrmyz. Baýyrlas Qazaqstannan kelem deıtin talapkerler bolsa, taǵy da esigimiz aıqara ashyq! Jastar óz múmkindikterin synap kórýlerine bolady. Áıgili kıno jáne teatr akteri, Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi Vladımır Tolokonnıkov te bizdiń oqý ornyn bitirgen. Al Sovet Odaǵynyń Batyry Álıa Moldaǵulova soǵys jyldarynda Iaroslavl oblysyndaǵy Rybınsk áýe-tehnıkalyq ýchılıshesinde bilim alǵan. Otanymyzdy, jerimizdi fashısik basqynshylardan qorǵaý jolynda erlikpen qaza tapqan.
– Iá, Sizderdiń 70-jyldardaǵy túlekterińiz Vladımır Alekseevıch qazir Almatydaǵy Iý.Lermontov atyndaǵy Respýblıkalyq orys drama teatrynda jemisti eńbek etip júr. Onyń «Sobache serdse» kınokartınasyndaǵy ataqty roli esimizde qalǵan, búginde barshamyz bul azamatty maqtan tutamyz! Olaı bolsa, Sizderdiń qazirgi shákirtterińiz de aǵa urpaq sıaqty óz isiniń sheberi, kásibı maman bop elge abyroıly oralady degen senimdemiz. Sizderge shyǵarmashylyq tabys tileımiz!
Suhbattasqan Janat BEKBOLATOVA,
Qazaqstan Jýrnalıser odaǵynyń múshesi,
«Qazaqstan» Ulttyq telearnasynyń redaktory
