QHR tóraǵasy Sı Szınpın Qazaqstanǵa arnaıy saparmen keldi. Prezıdent Toqaev Sı Szınpındi elorda áýejaıynda erekshe qurmetpen qarsy aldy. Eki eldiń Memleket basshylarynyń kezdesýinde Toqaev "Qytaı - Qazaqstannyń jaqyn dosy" ekenin de aıtty.
Saıasattanýshy Ashat Qasenǵalı Dalanews.kz portalyna qytaı men qazaq arasyndaǵy osy baılanysqa, Sı Szınpınniń Astanaǵa kelýine qatysty pikir bildirdi.
Sarapshy keıingi kezde Qazaqstan úshin Reseıdiń róli tómendep, ol pozısıaǵa Qytaı shyǵyp kele jatqanyn aıtty.
"Qazaqstan men Qytaıdyń arasyndaǵy baılanys jyl saıyn artýda. Kúni keshe ǵana Qytaı tóraǵasy Sı Szınpın Qazaqstanǵa keldi. Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń aıasyndaǵy samıtke kelgeni belgili. Alaıda eki memlekettiń arasynda memleketaralyq kelissózder de júretini belgili. Jalpy eki eldiń arasyndaǵy baılanystyń jyl saıyn artýy - zańdylyq. Sebebi geografıalyq turǵyda shekaralas ornalasqan memleketter ózara ekonomıkalyq, mádenı, qorǵanys salasy, saıası turǵydan baılanys jasaýǵa beıimdeletini túsinikti jaıt. Qazirgi ýaqytta eki memlekettiń arasynda baılanystyń artýyn ekonomıkalyq kórsetkishterdiń ósýinen-aq baıqaýymyzǵa bolady. Mysaly, Qazaqstannyń osy ýaqytqa deıingi negizgi ekonomıkalyq seriktesi Reseı bolyp kelse, endi ol pozısıany ysyryp, Qytaı alǵashqy orynǵa shyǵýda. Ótken jyly 40 mlrd. dollarǵa jýyq taýar aınalymy bolǵan. Osynyń bári eki eldiń arasyndaǵy baılanys jyl ótken saıyn artýynyń negizgi kórsetkishi bolyp sanalady", - dedi ol.
Ashat Qasenǵalıdiń pikirinshe, elimiz úshin Qytaı naryǵy - negizgi taýaryn eksporttaıtyn naryq.
"Qazaqstan óziniń taýaryn shekaralas ornalasqan jáne jetkizýge ońaı elderge baǵyttaıdy. Sonyń biri - Qytaı. Qytaı Qazaqstannyń kez kelgen taýaryn satyp alýǵa qabiletti. Onyń ekonomıkalyq satyp alý qabileti de, demografıalyq múmkindikteri de asa joǵary. Ekinshiden, Qazaqstan tek Qytaı naryǵyna emes, Qytaı porttary arqyly óziniń taýaryn Ońtústik-shyǵys Azıa elderine de satýdy kózdeıdi. Mysaly, Qytaıdyń Qazaqstanǵa bergen Ian Iýngan degen porty bar. Mine osy portta Qazaqstanǵa arnalǵan termınal bar. Ol termınalǵa Qazaqstan astyǵyn jáne basqa da ónimderin jetkize alady. Sol portty Ońtústik-shyǵys Azıa aımaǵyndaǵy basqa memleketterge taýar jetkizý maqsatynda qoldansa da bolady", - deıdi sarapshy.
Al Qytaı úshin Qazaqstannyń úsh tıimdi tusy bar eken.
"Birinshisi Qytaı Qazaqstan aımaǵyn transport-logıstıkalyq negizde qoldanýdy qalaıdy jáne osy maqsatta qoldanyp keledi. Qytaıdyń negizgi saýda-ekonomıkalyq seriktesi - Eýropalyq odaq. Qytaıdyń saýda baılanysynda 45 paıyzǵa jýyǵyn Eýropalyq odaq quraıdy jáne osy Eýropalyq odaqqa Qytaı eki baǵytta taýarlaryn jetkizedi. Birinshisi - qurlyq joly, ekinshisi - sý joly. Sý jolyna basymdyq beredi, sebebi teńiz arqyly taýar tasymaldaý arzanǵa túsedi. Alaıda sońǵy ýaqyttary sý joly arqyly taýar tasymaldaý Qytaıǵa qıynǵa soǵýda. Sebebi Ońtústik-shyǵys Azıadaǵy geosaıası jaǵdaı ýshyǵyp kele jatyr. Ekinshiden, Qytaıdyń kemeleri ótetin Qyzyl teńiz aımaǵyndaǵy jaǵdaı turaqty emes. Munyń ishinde sońǵy ýaqyttardaǵy Taıaý Shyǵystaǵy qaqtyǵystar bar. Odan bólek sol aımaqtaǵy hýseıdterdiń áreketteri bar. Sonyń barlyǵy Qytaıǵa teńiz jolynan bólek, qurlyq jolyn damytýǵa basymdyq berýge ıtermeleýde", - dedi saıasattanýshy.
Sarapshy "Reseı men Ýkraınanyń arasyndaǵy jaǵdaı Qytaıdyń saýda baılanysyna áserin tıgizdi" degen pikirde.
"Qurlyq joly negizinen Ortalyq Azıa arqyly ótedi. Osy ýaqytqa deıin Qytaıda qurlyq jolynda eki baǵyt bar bolatyn. Birinshisi - Reseı, ekinshisi - Ortalyq Azıa elderi. Sońǵy jyldary Qytaı Eýropaǵa Reseı arqyly taýar tasymaldaýdy azaıtty. Sebebi Reseı men Ýkraınanyń arasyndaǵy soǵys jáne Reseıge salynǵan sanksıalar. Reseı aýmaǵynan ótetin kez kelgen júk kólikterin tekserýdiń Eýropa tarapynan uzaqqa sozylýy Qytaıdy negizgi qurlyq jolyn Ortalyq Azıaǵa qaraı baǵyttaýǵa ıtermeledi, májbúr etti desek bolady. Ortalyq Azıada Qytaı negizinen Qazaqstan arqyly óz taýaryn tasymaldaıdy. Iaǵnı Qazaqstannan Kaspıı teńizi arqyly Kavkazǵa jetedi, Kavkazdan Eýropaǵa shyǵý múmkindikteri paıda bolady. Sondyqtan Qytaıdyń negizgi maqsaty - Qazaqstan arqyly transport-logıstıkalyq múmkindikterdi paıdalaný. Bul - bir.
Ekinshiden, Qytaı - óziniń azyq-túlik qaýipsizdigine asa joǵary mán beretin el. Ol túsinikti de, 1,5 mıllıardqa jýyq halyq bar. Sondyqtan azyq-túlik qaýipsizdigin birinshi orynǵa qoıý memlekettiń negizgi strategıalyq máselesi bolyp sanaldy. Qytaı qazirgi ýaqytta álemdegi 40-tan asa memleketke azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý maqsatynda baǵdarlamalar ashyp, ınvestısıalar salýda. Munyń ishinde Qazaqstan da bar. Qazaqstan agroónerkásipte jaqsy kórsetkishterge ıe. Mysaly, álemde astyq óndirý boıynsha úzdik on bestiń qataryna kiredi. Sondyqtan Qytaı Qazaqstannyń agro salasyna da ınvestısıa salyp, áriptestikti baılanystyrýdy qajet etedi", - dedi Ashat Qasenǵalı.
Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy baılanystardyń shegi munymen aıaqtalmaıdy eken. Saıasattanýshy bul baǵytta taǵy birneshe faktordy atady.
"Úshinshi másele - Qytaıdyń energetıka qaýipsizdigi máselesi. Iaǵnı Qytaı álemdegi eń kóp munaı, gaz, janarmaı tutynýshy naryq retinde Qazaqstannan da munaı men gazdy satyp alýǵa jáne energetıka salasyna kóbirek ınvestısıa salýǵa múddeli elderdiń biri bolyp sanalady. Sondyqtan Qazaqstanmen osy saladaǵy baılanysty da arttyra túsýge nıetti memlekettiń biri desek te bolady. Árıne, bular - negizgi basymdyqtar. Odan bólek mádenı baǵdarlamalar da jetkilikti. Jyl ótken saıyn olardyń sany artýda. Eki memlekettiń arasynadaǵy týrısik baılanystardy arttyrý máselesi bar. Bul da aqyryndap túrli baǵdarlamalar negizinde damyp jatyr. Osynyń barlyǵy - eki memlekettiń arasyndaǵy jańa baılanystardy arttyra túsetin kórsetkish. Bolashaqta Qazaqstan da óziniń jasyl energetıkasyn damytý degen baǵytty ustanýda. Bul tek Qazaqstannyń ustanymy emes, jalpy álemdik saıasattaǵy negizgi ustanymnyń biri bolyp sanalady. Sondyqtan osy bir baǵytyn damytqysy kelse, Qazaqstan Qytaımen áriptestikti arttyrady dep aıtýǵa bolady. Sebebi Qytaı álemde kún energıasy, jel energıasy boıynsha negizgi kóshbasshy el sanalady. Onyń tájirıbesi bolashaqta Qazaqstannyń jasyl energetıkaǵa ótýine óziniń septigin tıgizetini sózsiz. Sondyqtan eki eldiń arasyndaǵy osyndaı baılanystar jandanyp kele jatyr, qarqyn alýda jáne memleketaralyq kelisimder, kezdesýlerdiń odan saıyn serpin alyp, damı túsýine yqpaldastyq jasaıdy", - dep túıindedi sózin sarapshy.
