İs-sharaǵa memleket jáne qoǵam qaıratkerleri, aqyn-jazýshylar, tarıhshylar, zıaly qaýym ókilderi men ǵalymdar, oqý ordasynyń oqytýshy-professorlar quramy men bilim alýshy jastar qatysty.
Jıylǵandar aldymen QazUÝ-dyń Ál-Farabı kitaphanasy qoryndaǵy qalamger kitaptarynyń kórmesimen, tarıhı fotosýrettermen, gazet muraǵattaryndaǵy qujat, maqalalarymen, maıdandastarynyń estelikterimen tanysty.
Aýdıtorıanyń ashylý saltanatynda ýnıversıtet basshysy Janseıit Túımebaev quttyqtaý sóz sóılep, qaıratker qalamgerdiń eńbek jolyna toqtaldy. Óz sózinde rektor Kemel Toqaev qazaq ádebıetinde detektıv janrynyń negizin qalaýshy ǵana emes, Ortalyq Azıa ádebıetinde osy baǵyttyń damýyna erekshe úles qosqan jazýshy ekenin atap ótti.
«Jýrnalısıka fakúltetinen elimizge kóptegen belgili tulǵalar ósip shyqty. Kemel Toqaev – osy úlken mektepten tálim alǵan qaıratker túlekterimizdiń biri de biregeıi. Ol dara talantymen jýrnalısik, ádebı ortaǵa erte tanylǵan qaıratker qalamger. Aǵymdaǵy jyly elimizde ǵana emes, barsha túrki áleminde jazýshy Kemel Toqaevtyń 100 jyldyǵy keń kólemde toılanyp jatyr. 22 qyrkúıek kúni Túrkıada «Kemel Toqaev – qoǵam qaıratkeri, kórnekti jazýshy, belgili jýrnalıs» atty halyqaralyq konferensıa ótkizdik. QazUÝ bul sharany Ystambul ýnıversıtetindegi Farabı-Eýrazıa ǵylymı ortalyǵymen birlesip uıymdastyrdy. Konferensıa barysynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń túrik tiline aýdarylǵan «Áke týraly oı-tolǵaý» kitaby tanystyrylyp, tusaýy kesildi. Bizdiń basty maqsatymyz – Kemel Toqaevtyń shyǵarmashylyq murasyn jańa qyrynan zertteý, túrki álemine tanytý, ult rýhanıaty úshin atqarǵan qaıratkerlik eńbegi men ǵıbratty ǵumyryn nasıhattaý», – dedi rektor.
Sóz sońynda ýnıversıtet basshysy: «Búgingi ashylyp otyrǵan Kemel Toqaev aýdıtorıasy bolashaq jýrnalıs, qalamgerlerdi shyńdaıtyn úlken mektepke aınalady degen senimdemin», – dep atap ótti.
Shara barysynda Kemel Toqaevtyń 100 jyldyǵyna oraı basylyp shyqqan «Detektıv darabozy» atty kitaptyń tusaýy kesildi. Bul jınaq úsh bólimnen turady. «Kemel kókjıegi» dep atalatyn birinshi bólimde jazýshynyń buryn kitapqa jınaqtalmaǵan kórkem-pýblısıstıkalyq týyndylary berilgen. «Qalamdastar qurmeti» dep atalatyn ekinshi bólimde kemel tulǵa týraly aıtýly ǵalymdar men zamandastarynyń estelikteri jınaqtaldy. Al «İzbasarlar izeti» dep atalǵan úshinshi bólimde Kemel Toqaev týraly qazirgi qazaq jýrnalıseriniń, ádebıetshi ǵalymdardyń maqalalary toptastyrylǵan. Kitapqa QR Ortalyq memlekettik kıno-fotoqujattar men dybys jazbalar arhıvinen alynǵan materıaldar engizildi. Sonymen qatar QazUÝ-dyń Ál-Farabı kitaphanasy qorynan alynǵan fotosýretter men qalamger kitaptary da osy jınaqqa qosyldy.
Alqaly jıynda memleket jáne qoǵam qaıratkeri Amandyq Batalov, BUU Jahandyq komýnıkasıalar departamentiniń ókili jáne Qazaqstandaǵy BUU Aqparattyq ortalyǵynyń basshysy Vlastımıl Samek, Qazaqstan jazýshylar odaǵy basqarmasy tóraǵasynyń orynbasary Baýyrjan Jaqyp, fılologıa ǵylymynyń doktory, profesor, til janashyry Roza Qaıyrbaeva sóz sóılep, Kemel Toqaevtyń azamattyq qyry men jazýshylyq syry týraly pikir bildirdi.
Óz kezeginde jazýshy Naǵashybek Qapalbekuly Kemel Toqaevtyń birge oqyǵan kýrstasy, ardager jýrnalıs, búginde 102 jasqa kelgen Hanymbúbi Aqjolovanyń ystyq sálemin jetkizdi. Quttyqtaý hatta: «Men áli kúnge deıin QazUÝ-da oqyǵanymdy maqtan etemin. Kemel Toqaevtyń sabyrly da salmaqty minezin, kisilik tulǵasyn esh ýaqytta umyta almaımyn. Gazetterge san taqyrypta maqalalar jazyp, shytyrman shyǵarmalarymen tanylyp, bizge de qamqor bolyp, ýnıversıtettiń qoǵamdyq jumystaryna belsendi aralasatyn. Búgingi qara shańyraq bilim ordasynda dara jazýshy atyndaǵy aýdıtorıanyń ashylýy úlken bastama», – delingen.
Kemel Toqaev atyndaǵy aýdıtorıa zamanaýı úlgide bezendirilgen. Onda jazýshynyń shyǵarmalary, maqalalary jaryq kórgen basylymdar jáne qalamger týraly jazylǵan kitaptar, fotosýretter qoıylǵan. Bilim alýshy jastardyń emin-erkin sabaq oqýlaryna jaǵdaı jasalǵan.
Kemel Toqaev 1923 jyly 2 qazanda Almaty oblysynyń Qaratal aýdanynda dúnıege kelgen. 1948 jyly Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Keıin «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas Alash»), «Qazaqstan pıoneri» (qazirgi «Ulan»), «Sosıalısik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetteriniń redaksıalarynda jaýapty qyzmetter atqardy. 1960-1977 jyldary Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi «Vedomostarynyń» bas redaktory, 1980-1984 jyldary Qazaqstan jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi bolyp jumys istedi. Keńes chekıseri taqyrybyna arnalǵan 10-nan astam kitaby qazaq jáne orys tilderinde basylyp shyqty. Kemel Toqaev – soǵys taqyrybyna arnalǵan súbeli shyǵarmalarymen qatar, qazaq ádebıetindegi detektıv janrynyń negizin qalaǵan kórnekti jazýshy. «Juldyzdy joryq», «Qys qarlyǵashy», «Túnde atylǵan oq», «Qastandyq», «Arnaýly tapsyrma», «Sarǵabanda bolǵan oqıǵa», «Tańbaly altyn», «Sońǵy soqqy», «Zamandastar syry», «Soldat soǵysqa ketti», «Uıasynan bezgen qus» atty týyndylardyń avtory.
Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń Baspasóz qyzmeti
