Osy baǵytta kompanıa basshylyǵy Mańǵystaý oblysynda tórt memorandýmǵa qol qoıdy.
Aqtaý qalasynda «CIO and Digital Professionals Workplace 2019» degen ataýmen ótken aýqymdy sharaǵa IT tehnologıa salasynyń aıdynynda sýdaǵy balyqtaı erkin júzgen iri kompanıalar men máıekti mamandar qatysty.
Erkin formatta ótken konferensıada zamanaýı tehnologıalar týraly jan-jaqty sóz boldy. Spıkerler Qazaqstandaǵy ındýstrıaldyq jobalardyń júzege asyrylýyn qamtamasyz etetin jańasha oılary men usynystarymen bólisti.
Sondaı-aq qatysýshylar operatordyń tehnologıalyq bazalaryn talqylady. Kompanıa óz kezeginde elimizdegi birden-bir ınfraqurylymdyq operator retinde kásiporyndardaǵy sandyq tehnologıaǵa kóshýdiń tyń baǵyttaryn alǵa tartty.
Mańǵystaý oblysy ákiminiń orynbasary Nurdáýlet Qılybaı ákimdik tarapynan múmkindiginshe qoldaý kórsetiletinin aıtyp, serpindi seriktestiktiń mardymdy máýe beretinine senim bildirdi:
– Qazaqtelekomnyń» jetistikterin túgeldeı jipke túzý múmkin emes. Men osy kompanıanyń tarıhy bastalǵan ýaqyttan beri baqylap kelemin. 1990 jyldary jańadan jasaqtalǵan kompanıa aıaǵyn táı-táı basqannan beri bári kóz aldymda.
Sol ýaqyttyń ózinde talshyqty-optıkalyq baılanys týraly sóz bolǵan edi. Sol bastamany synaǵandar da boldy. Degenmen, osy qıyndyqtardyń bárine tótep berip, jetistiktiń tórine shyqtyńyz. Bolashaqta sandyq tehnologıa qaryshtap damı beredi. Bul úderis halyqtyń barlyq tobyn qamtıdy. Osy salada áli ashylar múmkindik kóp. Sondyqtan kelińiz, birge jumys jasaıyq. Biz osy baǵytta qyzmet etýge, jaǵdaı jasaýǵa, kómek kórsetýge daıynbyz, – Nurdáýlet Qılybaı.
Jıynda 4 memorandýmǵa qol qoıyldy.
Osylaısha, tize biriktirip jumys jasaýǵa jol salyndy. Tıimdi yntymaqtastyqtyń arqasynda qoǵamdyq oryndar men joldy baqylaý júıesin kúsheıtý, qoǵamdyq oryndardaǵy wi-fi júıesiniń jumysyn jyldamdatý, jaǵdaıat ortalyqtaryn salý, talshyqty-optıkalyq baılanys jelileri men LPWAN toraptaryn qurý, ekologıalyq monıtorıń júrgizý, jedel járdemniń dıspecherlik qyzmetin avtomattandyrý, Big Data tehnologıalaryn túzý, munaı kompanıalarynyń jumysyn ońtaılandyrý múmkin bolmaq.
Al kompanıanyń jańa ónimderdi damytý departamentiniń dırektory qolǵa alynǵan jobalar týraly Dalanews.kz-ke tolyq aıtyp berdi:
Samat Imbaev, «QAZAQTELEKOM» AQ KBD Jańa ónimderdi damytý departamentiniń dırektory:
«Kompanıa kásiporyndarda symsyz tehnologıa túrindegi daıyn ınfraqurylymdy usynady. Atap aıtar bolsaq, LORA bazalyq stansasy, ındýstrıaldy qaýipsizdikti qamtamasyz etetin «aqyldy kaskalar», tútin belgisin berý quraldary, radıasıalyq sıgnaldardy baqylaý jáne ólsheý fýnksıalary. Sonymen birge telekom operatordyń seriktesterimen birlese júk kólikteriniń jumysyn baqylaýǵa arnalǵan mobıldi ATS qurýǵa múmkindigi bar.
Jalpy, ár óńirdiń, ár qalanyń erekshelikteri, ózindik olqy tustary men túıtkildi máseleleri bar. Mysaly Túrkistan oblysy qaıta jańǵyryp kele jatqan jańa oblys, qala endi órkendeı bastady. Kıeli óńirdiń týrısik áleýetin damytý – mańyzdy mindetterdiń biri.
Sondyqtan Túrkistan qalasyna týrıser kelgen kezde olardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin qoǵamdyq oryndarda beınebaqylaý júıelerin jetildirgimiz keledi, — deı kele, oıyn ári qaraı tizbektedi:
«Analıtıkalyq tásilder negizinde qylmystyq áreketterdiń aldyn alýǵa bolady. Qala ósip kele jatqandyqtan, aımaqty joǵary jyldamdyqty ınternetpen qamtamasyz etý mindetteri de bar. Ózderińiz bilesizder, qoljetimdi ınternet jaı ǵana oıyndar úshin emes, kóptegen salalardy damytýǵa arnalǵan múmkindik. Biz osy múmkindikterdiń aıasyn keńeıtpekpiz.
Óńirdegi mektepterge qoljetimdi wi-fi ınternet jelilerimen qamtamasyz etýdi josparlaımyz. Jalpy «Smart sıtı» jobasyn da júıeli túrde qaraımyz. Bul joba bir-eki elementti qamtymaıdy, beınebaqylaý, sıfrlandyrý, wi-fi, sondaı-aq ár qalanyń damý úrdisine baılanysty ıntellektýaldy sheshimderdi qamtıdy».
Konferensıada qaýzalyp, aıryqsha toqtalǵan taqyryptardyń biri - «Aqyldy qala» jobasy. Tarqata ketelik, bul – jahan elderinde keń taralǵan, álemniń órkenıetti qalalarynda birizdendirilgen julyndy jobalardyń sanatynan.
«Smart sıtı» tehnologıalary engilizgen álemniń mańdaıaldy qalalarynda elektr energıasy barynsha únemdelip, turǵyndardyń qaýipsizdigi jan-jaqty qolǵa alynǵan. Jol-kólik oqıǵalary azaıyp, qylmystardyń sany kúrt kemigen. Infraqurylym júıeleriniń jetiktigi baıqalyp, bir sózben halyqtyń turmys-tirshiliginiń jaqsarǵany anyqtalǵan. Arnaıy ornatylǵan bergishter (or.-dachık. red) jınaǵan málimetterdiń negizinde ortalyqqa qaı salada aqaý bar ekendigi, qaı aımaqta olqylyqtar oryn alǵany belgili bolady. Alynǵan aqparattar saralanyp, saraptalyp, máseleni sheshýdiń tıimdi joldary usynylady.
Qysqa ýaqytta kól-kósir nátıjeler.
«Smart sıtı» jobasy az ýaqytta úlken nátıjeler beredi. Máselen Qazaqstandaǵy alǵashqy smart qalalardyń biri – 14 000 turǵyny bar Aqkól qalasynda elektr energıasynyń 40 paıyzǵa deıin únemdelgeni dáleldendi. Sonymen birge turǵyn úı-kommýnaldyq salasynda oń ózgerister oryn alyp, qaýipsizdik máselesi jolǵa qoıyldy. Al Arys qalasynda ekologıalyq ahýal qadaǵalanyp, qalanyń ishki turaqtylyǵy qamtamasyz etildi:
«Arys qalasynda qaıǵyly oqıǵadan keıin eki másele turdy: birinshiden, qalany qaıta qalpyna keltirý, ekinshiden úreılengen turǵyndardy qalaǵa qaıtarý boldy.
Qurylys júıesin qadaǵalaý úshin úlken bıiktikte kameralar ornatyp, qala óńiniń ózgerýin qadaǵaladyq, qaıtadan ómir bitkenin baıqadyq.
Arystaǵy radıasıanyń mólsheri shamadan tys,-degen sybystarǵa núkte qoıdyq. Sebebi, «Aqyldy qala» jobasynyń bir baǵyty – ekologıalyq monıtorıń bolyp tabylady. Bul boıynsha eldimekendegi zıandy aýa mólsherin dál anyqtaýǵa bolady. Arys qalasynda radıasıanyń eshqandaı da shamadan aspaıtyndyǵyn kórsetip, turǵyndardyń kózin jetkizdik. Iaǵnı boljamdar men joramaldardyń nemese sarapshylar pikiriniń negizinde emes, naqty matematıkalyq dáldik pen dachıkterdiń kórsetkishiniń negizinde kóz jetkizdik»,-dedi Samat Imbaev.
Mańǵystaý oblysy boıynsha bıyl 2,5 shaqyrymdyq talshyqty-optıkalyq jeli tartylmaq. Bul – shalǵaı aýyldarǵa ınternet tartý jobasynyń bir bóligi bolatyn. Osylaısha, sıfrlandyrý mindetteriniń mardymdy bóligi iske asyrylmaq.
Sondaı-aq ótken jyly «Qazaqtelekom» tarapynan LORA tehnologıasynyń pılottyq jobasy engizilgen bolatyn.
Memorandým aıasynda osy bastama qadaǵalanady. Munaı kásipshiligindegi tehnologıalardyń jańartylýy, jańǵyrtylýy, zamanaýılandyrylýy – osy memorandýmnyń sheńberinde júzege asyrylady. Nátıjesinde shyǵyndardy azaıtyp, ónimdilikti arttyrý basty nazarda bolmaq. Bul óz kezeginde tek ekonomıkalyq turǵydan tıimdi bolyp qoımaı, ekologıalyq ahýaldyń turaqtylyǵyna kepildik beredi.
Jańa tehnologıa jańa mamandardy qajet etedi. Tehnologıalyq damýmen birge mamandardyń kásibı biliktiligi qatar júrýi tıis.
Sondyqtan olardy daıarlaý boıynsha «Qazaqtelekom» AQ barynsha atsalysyp, jan-jaqty jumys júrgizýge daıyn. Ózindegi bar bilimdi tutynýshylarmen bólisýge ázir. Kompanıa syrt sarapshylardyń qosar aqylyna da ashyq ekenin bildirdi. «Smart qalany» salý – tek ákimdiktiń emes, sondaı-aq IT salasyndaǵy kompanıalardyń tarapynan belsendilikti qajet etedi. Osy sebepti telekom operator jergilikti IT kompanıalarmen birlese otyryp, salmaqty sheshimder qabyldaý, tıanaqty nátıjelerge qoljetkizýdi murat tutqan.
Al «Smart qala» júıesi – tushymdy bıznes jobalardy júzege asyrýǵa zor múmkindik ekendigi túsinikti.
«Aqyldy qala» júıesi – eldimekenniń týrısik tynysyn asha túspek. Týrızmniń damýy – jekelegen jáne iri kásiptik nysandardyń irgesi nyǵaıyp, kemeldenýine jol ashpaq. «Aqyldy qalaǵa» salynǵan qarajattyń ár tıyny aqtalyp, az ýaqytta orasan paıda ákeledi,-deıdi mamandar.
Sondyqtan «Qazaqtelekom» kompanıasynyń bul jobasy – der kezinde jasalǵan durys qadam, barlyǵy úshin tıimdi batyl bastama bolmaq.
Aısara AITMAN,
Dalanews-tiń Aqtaýdaǵy tilshisi
