Byltyr Qazaqstannan 34 myń adam qonys aýdarypty. Bul 2015 jylǵy kórsetkishten 16,4 paıyzǵa kóp. Ketip jatqandardyń kópshiligi kórshi Reseıge kóshken. Birjolata…
Naqtylaıyq: byltyr Reseıge 28 myń adam kóshken. Germanıaǵa – 2637, Belarýske – 393, AQSH-qa – 228, Polshaǵa – 173, Kanadaǵa – 168 adam birjolata qonys aýdarypty (derekter Ulttyq ekonomıka mınıstrligine qarasty Statısıka komıtetinen alyndy).
— Byltyr kóship kelgenderden góri kóship ketkender kóp boldy. Osy ýaqytqa deıin álemniń ár túkpirindegi qandastarymyzdy qarqyndy kóshirý júrgizilip kelgen. Toqtap qaldy. Qandastardy kóshirýmen aınalysatyn baǵdarlamanyń bylyǵy kóbeıip ketti. Onyń ústine Qazaqstandaǵy qazirgi ahýal da ońyp turǵan joq. Bul da kóshi-qonǵa áser etýde, – deıdi saıasattanýshy Aıdos Sarym.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan baıaǵy «qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan» memleket emes. Elden ketip jatqandar, kóship jatqandar búginimen qosa erteńin de oılaýda.
– Ýkraınadaǵy oqıǵalar oılantyp tastady. Sheshim qabyldaýǵa májbúrledi. Osy kúnge deıin Qazaqstanda turatyndardyń kópshiligi «sen tımeseń men tımemen» ómir súrdi. «Qıyn-qystaý zaman týsa kóship ketý jeńil ǵoı» degen ustanym sanalaryna sińip qaldy. Jalpy mundaı ıdeologıanyń ózi qate. Muny «kvartıranttar» ıdeologıasy dep ataıdy, – deıdi saıasattanýshy.
Býynyp-túıinip otyr…
Sarymnyń sózine qaraǵanda Qazaqstanda turatyn orystildi qaýymnyń 60 paıyzy býynyp-túıinip ázir otyr. Shemodandaryn qamdap qoıǵan. Olar búgin bolmasa da erteńgi kúni elden kóshetinin biledi. Ózge 40 paıyzy Qazaqstanda qalý týraly sheshim qabyldap qoıǵan. Olar bul eldi Otany sanaıdy. Árıne, qalar-qalmasyn áli de bolsa anyqtaı almaı oılanyp júrgenderderi de barshylyq.
– Budan qaýip kútýdiń qajeti joq. Bir jaǵynan zańdy da. Eldiń erteńgi kúnine senbeıtinderdiń azaıýy men osy eldiń bolashaǵyn birigip qalaǵysy keletinderdiń kóbeıýi qalypty qubylys. Jalpy kóshi-qon prosesin áleýmettik turǵydan zertteıtin ınstıtýt qajet. Kimniń-kim ekenin bilý úshin… Aıtalyq, bir otbasy qonys aýdardy delik. Nege, ne sebepti kóshti? Osyndaı zertteý júrgizilse Úkimet jalpy kóshi-qon saıasatyn bir izge túsirer edi, –deıdi ol.
Qazaqstan turýǵa kelmeı me?
Saıasattanýshy Muhıt Asanbaevtyń pikirinshe, údere kóshýdiń kókesi áli alda.
«Turmystyq ahýal. Turaqsyzdyq. Teńgeniń taǵdyry. Bıliktegi daǵdarys. Bir belgisizdik bar. Bir quldyraý seziledi. Devalvasıanyń kesirinen jıǵan-tergenimizden aıyryldyq. Áleýmettik lıfti atymen joq. Medısınanyń sapasy anaý. Qaıda barsań da, bylyq. Júıesizdik. Ádiletsizdik. Tamyr-tanys. Aǵa-kóke. Eńbektiń qadiri joq. Óıtip óspesin bári biledi. Jasy otyzǵa jetpegen keıbireýlerdiń bastyq bop alǵanyn qalaı túsindiresiz áıtpese…»
– deıdi ol.
Orystildi qaýymnyń Reseıge kóshýi qalypty qubylys deıdi Asanbaev. Bul olardyń tarıhı otany óıtkeni.
«Soltústiktegi orys mektebinde oqıtyndardyń kópshiligi keıin reseılik JOO-larǵa túsedi. Qalyp qalady. Jaıly ómirdi Reseıden izdeıdi. Al aǵa býynnyń arasynda kórshi elge kóship jatqandar az. Barsa balalary úshin barady. Al Batysqa, AQSH-qa ketip jatqandardyń derligi jastar. Mılybastar, – deıdi sarapshy.
«Pensıa» úshin
İlgeridegi eki sarapshynyń sózin «Strategıa» áleýmettik jáne saıası zertteýler qorynyń tóraǵasy Gúlmıra Ileýova joqqa shyǵaryp otyr.
Aıtýynsha, Qazaqstandy saıası nemese ıdeologıalyq kózqarasynyń sáıkespeýine baılanysty tastap ketip jatqandardyń úlesi shamaly ǵana. Sosyn kórshi elge qonys aýdarǵandardyń arasynda egde jastaǵylar kóp eken.
– Bul beker emes. Áne-mine «pensıaǵa» shyqqaly otyrǵandar Reseıge kóshken. Sebebi, ol jaqtaǵy zeınetaqy joǵary. Bul taraptaǵy zańnamasy da bizge qaraǵanda áldeqaıda ozyq. Sosyn Sovet úkimetinen bergi áleýmettik saıasatyn saqtap qalǵan. Bul egde jastaǵy azamattarǵa unaıdy.
Ekinshiden, árbir adamnyń tańdaýy bolady ǵoı. Kóshkisi keldi. Kóshti. Budan saıası astar izdeýdiń qajeti joq. Kóship-qoný álimsaqtan bar qubylys, – deıdi Ileýova.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
Derekkózi: 365info.kz
