Qytaı halyq respýblıkasynyń tóraǵasy Sı Szınpınniń Qazaqstanǵa jasaǵan memlekettik sapary aıasynda ekijaqty qarym-qatynastyń damýyna erekshe toqtaldy.
Sonaý 2013 jyly QHR tóraǵasy elge kelgende «Bir beldeý – bir jol» atty baǵdarlamasyn qabyldaǵanyn, Jibek joly ekonomıkalyq beldeýin quratynyn aıtqany este. Qytaı tarapy damýshy elder halqynyń áleýetin jaqsartý úshin 60 mlrd ıýán bólgeni de belgili.
Sı Szınpın óz sózinde munyń qazaq eline de ekonomıkalyq yqpaly zor ekenin tilge tıek etken. Sebebi, Qytaı úshin irgeles, shekaralas jatqan Qazaqstan kólik-logıstıka, saýda-ekonomıka baılanysyn damytyp otyrǵan tranzıttik aımaqqa aınaldy.
Sońǵy jyldary Qytaıǵa quıylatyn shetel ınvestısıasynyń kólemi kúrt tómendep, 62 paıyzǵa azaıyp ketken. Bul olqylyqty Ortalyq Azıa elderi arqyly túzeýge kirisken alyp memleket 55 ınvestısıalyq jobany júzege asyrýdy myqtap qolǵa aldy. Byltyr tranzıt salasy boıynsha 13 800 poıyzben 1,3 mıllıon konteınerlik júk ótkizgen. 2020 jylǵa qaraǵanda 30 paıyzǵa artqanyn aıta ketken jón.
Osy sapar barysynda 2019 jyly qol jetkizilgen strategıalyq seriktestik jónindegi ýaǵdalastyqtyq tıimdi júzege asyp jatqany aıtyldy.
– Dıplomatıalyq qarym-qatynastar ornaǵaly beri Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy baılanys únemi jańa mazmunmen tolyǵyp, jemisin berip keledi. «Bir beldeý – bir jol» baǵdarlamasy aıasynda ındýstrıalandyrý salasyndaǵy halyqaralyq yntymaqtastyqty alǵashqylardyń biri bolyp damyttyq. Búginde Qazaqstan-Qytaı qarym-qatynasy jańa tarıhı bastaý aldy, – dedi Sı Szınpın.
Eki jaq kólik logıstıkasy, azyq-túlik ónerkásibi, aýyl sharýashylyq salalarynyń máseleleri jáne transshekaralyq ózender jaıyn talqylady.
Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy taýar aınalymy 2022 jylǵy qańtar-shilde aıynda 13,5 mlrd AQSH dollaryn qurady. Bul ótken jyldyń osy ýaqyt kezeńimen salystyrǵanda 38,2 paıyzǵa (9,7 mlrd dollar) joǵary. Al sonaý táýelsizdik alǵan jyldar men búginge deıin kórsetýish júz esege jetip otyr.
Ásirese, eksporttyń da, ımporttyń da kólemi ulǵaıǵan. Qazaqstannan Qytaıǵa taýar jetkizý 6 mlrd dollardan asqan. Munymen qosa aspanasty eline jóneltiletin munaı tasymalynyń 4 esege artýy men qytaı taýarynyń ımporty 5 mıllıard AQSH dollaryna jetkeni eki eldiń qarjylyq áleýetin arttyrǵan.
Qazir Qytaıdan kóliktiń qosalqy bólshekteri men jabdyqtary, turmystyq-tehnıkalyq taýarlar, kompúterler toqtaýsyz tasymaldanyp jatyr. Osy turǵyda Ulttyq ekonomıka mınıstrligi ekijaqty taýar aınalymyn rekordtyq kórsetkish dep baǵalady.
Qytaı úshin de Qazaqstanmen tyǵyz qarym-qatynas ornatý mańyzdy
Samat Nurtaza, Qazaqstannyń qoǵamdyq damý ınstıtýtynyń medıa-kommýnıkasıa jáne PR basqarmasynyń jetekshisi:
– Qytaı memleketi bizdiń tarıhı kórshimiz. Biz kıip júrgen kıim-keshekten bastap, qurylys materıalyna deıin Qytaıda jasalǵan, sol elden tasymaldanady. Sondyqtan ekonomıka jaǵynan Qytaıǵa táýeldimiz. Sol sıaqty Qytaı úshin de Qazaqstanmen tyǵyz qarym-qatynas ornatý mańyzdy.
Sebebi, Qytaıdyń AQSH jáne Taıvanmen baılanysyna syzat túsip, Tynyq muhıttaǵy jaǵdaıy máz emes. Budan keıin taýaryn Eýropa, Ortalyq Azıa elderine Qazaqstan arqyly tasymaldaýǵa májbúr boldy. Bizdiń de kórshi aqysy retinde Qytaıǵa tranzıttik jaǵynan paıdamyz tıip otyr.
Búginde temirjol, kólik-logıstıka tasymaly biz arqyly ótip jatyr. Menińshe, QHR tóraǵasy men Qazaqstan prezıdentiniń kezdesýi yntymaqtastyǵymyzdy, dostyǵymyzdy, bir-birine degen senimdiligin odan ári nyǵaıta túsedi. Onyń ústine Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń kezdesý kezinde qytaısha sóıleýi de uzaq ýaqyttan bergi qarym-qatynastyń beriktigin aıǵaqtady.
Prezıdent kezinde Qytaıda bilim aldy, dıplomat retinde Qytaıda jumys istedi. Olardyń ne aıtyp, ne oılap otyrǵanyn, ádet-ǵurpy men mádenıetin, mentalıtetin jetik bilgeni biz úshin mańyzdy. Sebebi, prezıdentterdiń arasynda da kóp adam eskere bermeıtin adamı faktor bolady. Qytaı úkimetiniń basqalarǵa qaraǵanda, bizdiń prezıdentke degen kózqarasy túzý, áldeqaıda jaqynyraq dep oılaımyn.
