Saıası keńistik pen saıası ýaqyt tarıhı arenaǵa qashanda jańa tulǵalardy shyǵaratyny belgili. Olardyń qalyptasyp, túzilýi sol kezeńdegi qoǵamdyq qatynastardyń ishki talaptary men halyqtyń saıası-demokratıalyq jáne áleýmettik-ekonomıkalyq murat-múddeleri men umtylys-maqsattaryna baılanysty. Osyndaı sabaqtastyqtan HH ǵasyrdyń sońǵy on jyldyǵyndaǵy Qazaqstannyń saıası tarıhy sony ózgeristerden, saıası sahy- naǵa jańa tulǵalardyń kelýinen kende bolǵan joq.

Sondaı kezeńde saıası arenaǵa erekshe tegeýrinimen, ózindik baǵdar-ustanymymen julqyna shyqqan saıasatkerlerdiń biri ári erekshe turpattysy, tereń biliktisi Marat Turdybekuly Ospanov edi. Mákeńniń kózi tiri bolǵanda bıyl 75 jasqa aıaq basar edi. Biraq sum ajal aptal azamatty aramyzdan tym erte alyp ketti.

Sóz joq. Táýelsiz Qazaqstan memleketi men onyń basty zań shyǵarýshy organy Parlamenttiń tolysyp, qalyptasýynda Marat Ospanovtyń eńbegi zor. Kezinde úzeńgiles áriptesi, eks-prezıdent Nursultan Nazarbaev: «Marat Ospanovtyń memlekettik jáne qoǵamdyq jumysy eli men halqyna qyzmet etýdiń úlgisi bolyp tabylady» dep baǵalady.

Marat Ospanovtyń ıntellektýaldyq deńgeıin, saıasatkerlik alymyn, adamgershilik qasıetterin, demokrat, parlamentshi retindegi kózqarastaryn tereńnen biletin, pikir talasymen de, pikir birligimen bir-biriniń qadir-qasıetin ádiletti sezingen kórnekti jazýshy, memleket qaıratkeri Ábish Kekilbaev óziniń talantty áriptesi, rýhanı inisiniń kelbeti týraly bylaı tolǵanǵan bolaty: «Ol rasynda da, bizdiń tusymyzdaǵy saıasat aspanynyń eń jaryq juldyzdarynyń biri bop shyrqaý bıikke kóterildi. Talantynyń, tabandylyǵynyń, bilimdiligi men kúreskerlik ótkirliginiń arqasynda kóterildi» dep memlektshil tulaǵaǵa ádil baǵasyn bergen bolatyn.

Onyń saıasatker, memleket qaıratkeri retindegi san-salaly qyzmetin saıası tarıhymyz áli de baǵalaıdy. Saıasatkerdiń saıası kelbetin ashý – ǵylym ári óner. Ásirese saıası Olımptiń bıigine shyqqan, Marat Ospanov turpattas keń tanymal, kóp qyrly saıasatker týraly jazý kúrdeli de jaýapty is.

Saıasatkerdiń saıası kelbetin ashýda saıasattaný ǵylym mynadaı negizgi tıpterdi usynady: saıası-ıdeologıalyq (saıası-dúnıetanymdyq) kelbet, saıası-psıhologıalyq kelbet, tarıhı kelbet; saıası ómirbaıan.

Marat Ospanovta óz ýaqytynyń perzenti. Tarıhı kelbeti men saıası ómirbaıany sol kezeńdegi kóptegen zamandastaryna uqsas, biraq ózgesheligi de az emes.

Marat ospanov óziniń eń alǵashqy eńbek jolynda pıoner, komsomol uıymdary aıasynda alǵashqy saıası sabaqtar alǵanyn bilemiz. SOKP-nyń qatal da júıeli uıymdyq jáne ıdeologıalyq mektebinde synnan ótti. Onyń negizi bolyp tabylatyn iri bastaýysh uıymyn basqaryp, ujymnyń taǵdyry men áleýmettik jaǵdaıyna, ondaǵy psıhologıalyq-adamgershilik ahýalǵa, tártibine, jastardyń bolashaǵyna, kadrlardyń sapasyna jaýap berý jaýapkershiligin moınyna aldy.

Saıası-ıdeologıalyq uıymnyń bedeli men abyroıy kóp rette onyń lıderine, onyń ustanymy men ıntellektýaldyq deńgeıine baılanysty. Bul rette Aqtóbe medısınalyq akademıasy profesor-oqytýshylar ujymynyń urpaqtar aldynda maqtanýyna bolady. Olardyń saıası lıderi – Marat Ospanov 90-jyldardyń basynda saıasat sahnasyna shyqqan qaıratkerlerdiń qataryndaǵy, ádiletin aıtsaq, eń bir ıntellektisi, demokrattyǵy, ishki jáne syrtqy mádenıeti bir tutas, tabıǵı úılesken tulǵa edi.

Al Marat Ospanovtyń saıası jolynyń, ómirbaıanynyń basqalardan ózgeshiligi nede? Eń aldymen ol Máskeýdegi sol kezdegi eń bir elıtalyq oqý orny G.V. Plehanov atyndaǵy halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirip, ekonomıkalyq ǵylymnan, irgeli bilim alýy, jalpy tereń gýmanıtarlyq, jalpy fılosofıalyq bilim alýynda.

Erkin, ózgeshe oılaý, dúnıege, ár qubylysqa, synshyl fılosofıa kózimen qaraý, shynaıy ıntellıgenttik pen tazalyqtyń, prınsıpshildiktiń tamasha mektebinen ótýi. Máskeý oqý oryndaryna tán ozyq oıdan, rýhanı táýelsizdikten taǵlym alyp, boıyna erkin sińirýi edi. Osy turǵydan Marat Ospanov ekonomıkalyq teorıa salasynda, ásirese, salyq teorıasy men praktıkasynda, memlekettik ekonomıkalyq saıasattyń túbegeıli máselesinde óz oponentterinen kósh ilgeri turdy.

Marat Ospanovtyń saıası ómirbaıanyndaǵy taǵy bir erekshelik – onyń ár máselede óz jolymen júrýi, basqalardy qaıtalaýdan boıyn aýlaq salyp, taptaýyryn bolǵan joldar men ádisterden aýlaq bolýǵa tyrysýy, qaı iste de sony baǵyttar men bastaýlarǵa umtylysyn erekshe atap aıtýǵa bolady.  

Ol árbir iste óziniń qoltańbasyn, óz pikiri men oıyn, óziniń jan azabymen kelgen joldar men baǵyttardy taýyp otyratyn.

Úlken saıasatqa kelýi de erekshe. Elge kóp úmit pen kúdik ákelgen, álemge de, KSRO-da jan bitirip, qozǵalysqa keltirip, búkil álemdik saıasat pen ıdeologıaǵa, adamdar kózqarasyna qan júgirtken 1985 jyldyń sáýirinde jarıalanǵan jańasha oılaý men qaıta qurý elimiz ıntellıgensıasyn, ásirese onyń erkin oılaıtyn, eldiń damý jolyn boljamdap, baǵamdaǵan jas qanatyn jan tynyshtyǵynan aıyrdy. Olar el taǵdyryn, ult qamyn oılady. Olar jańarý, qaıta qurý men demokratıaǵa qatty sendi.

Iá, Marat Ospanovta qaıta qurý, jańarý úderisterin tól isim dep tanyp, oǵan tikeleı aralasýdy óziniń azamattyq boryshy dep túsindi. Onyń saıası qyzmetiniń, dúnıe tanymy men ustanymdarynyń jańa kezeńi bastaldy. Abaı danyshpan aıtqandaı «Sóz túzeldi, sóıleýshi sende túzel!» deıtin zaman keldi. Tý ustap, tulpar mingisi kelgender qatary Qazaqstannyń ár aımaǵynan shyqty. Olar ondaǵan, júzdegen klýbtar, qoǵamdar, birlestikter qurdy. Saıası ahýal qyza tústi...

Mákeń bul kezeńde de óz jónimen júrdi. Myna bir jaǵdaıdy da aıtý kerek. SOKP jańa saıasatyna baılanysty óziniń Ortalyq jáne jergilikti basshylyq apparatyna jańa, tyń kadrlardy iriktep, tarta bastady. Partıa, ásirese, analıtıkalyq oılaý qabileti daǵdysy bar, ǵylymı ataǵy bar jas kadrlarǵa meılinshe zárý bolatyn. Partıa uıymdarynda, konferensıalarda balamaly saılaýlar ótip, aýdandyq, qalalyq, tipti oblystyq partıa komıtetteri hatshylary qatarynda osyndaı demokratıalyq jolmen kelgen kadrlar Qazaqstanda da barshylyq edi. Partıa saıasatynyń arnasynda júrse Mákeńniń aldynan da biraz múmkindik ashylar edi. Biraq ol óz jolymen, soqtyqpaly, soqpaqty tar jol, taıǵaq asýlarmen ketti...

Bári Marat Ospanovtyń 1989 jylǵy KSRO Halyq depýtattaryn saılaý qarsańyndaǵy sol kezdegi Qazaqstan Kompartıasy Aqtóbe oblystyq komıtetiniń birinshi hatshysy Iýrıı Trofımovke 1989 jyly 17 martta jol- daǵan hatynan bastalǵan edi. Ádette, kóptegen zertteýshiler bul hatta negizgi másele azyq-túlik tóńiregindegi ahýal dep esepteıdi. Al bizdiń qolymyzdaǵy «Marat Ospanov qory» arqyly tıgen hattyń mazmunyna naqty ári tereńirek úńilsek onda kóterilgen máseleler áldeqaıda mańyzdy ekenin baıqaýǵa bolady. Hatta saıası, demokratıalyq máseleler naqty ári ótkir qamtylǵan. Avtor obkomnyń basshysyna: «Meniń joldaýym eń sońǵy ınstansıadaǵy aqıqat bolýǵa dámeli emes, biraq ol sizge oblysymyzdyń qoǵamdyq-saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik ómiriniń mańyzdy baǵyttaryndaǵy ahaýaldy obektıvtendirýge kómektesetinine senimdimin» dep, óz joldaýynyń negizgi leıtmotıvin naqty aıtqan.

Shyndyǵynda 1989 jylǵy KSRO Joǵarǵy Keńesine saılaý keńestik qoǵamdy dúr silkintti. Keńes Odaǵynyń batys aımaǵynda saılaý balamalyq negizde ótip, halyq tuńǵysh ret óz kúshine sendi. RSFSR quramyndaǵy 40-qa jýyq oblystardyń birinshi basshylary saılandy.

Saıası bıliktiń basynda qalt-qult etip otyrǵan, alaıda ákki, tis qaqqan jyryndy fýnksıoner, sirijandy Gennadıı Kolbın bul ahýaldyń ózi úshin sońǵy tuıaq serper ekenin sezgendeı, respýblıkadaǵy búkil saıası-ıdeologıalyq ahýaldy partıalyq apparattyń tezimen óz qaraýynda ustaýǵa jantalasty. Aqtóbe oblysyndaǵy jaǵdaı da sondaı edi. Ol kezde oblystyq partıa komıtetiniń qolyndaǵy bılik ushan-teńiz bolatyn. Muny Marat Ospanov durys paıymdaǵan. Sondyqtan ol óz hatynda «oblys tirshiliginiń jaǵdaıy kóp rette birinshi hatshynyń jeke basyna, onyń biliktiligi deńgeıine, qazirgi zamanǵy kategorıalarmen oılaý qabiletine tyń ıdeıalar men jańasha ádisterdiń generatory bola bilýine, túptep kelgende, obektıvtiligi men adamgershiligine tikeleı baılanysty» dep týra atap kórsetken.

Marat Ospanov eń aldymen ekonomıs. Ol úshin ekonomıkalyq saıasattyń túpki nátıjesi jáne basty kórsetkishi – halyqtyń áleýmettik jaǵdaıy, ár otbasynyń dastarqanynyń toqshylyǵy. Sondyqtan hat avtory endi máseleni naqty arnaǵa oblystaǵy agrarlyq sektordaǵy ahýalǵa burady. Ol oblys basshysynyń uzaq jyldar Qazaqstan Kompartıasy Ortalyq Komıtetiniń hatshysy retinde aýyl sharýashylyǵy salasyn birneshe jyldar basqarǵanyn esine sala otyryp, toqyraý jyldaryndaǵy osy saladaǵy qordalanǵan máseleler negizinde óziniń endigi arada onyń oblystyń aýyl sharýa- shylyǵyn quldyraýdan alyp shyǵýyna kúmáni barlyǵyn da týra jarıalaıdy.

Hatta odan keıin oblys halqyn, ásirese, Aqtóbe qalasyn azyq-túlikpen qamtmasyz etýdegi óreskel olqylyqtar, densaýlyq saqtaý mekemeleri men oqý oryndarynyń materıaldyq-tehnıkalyq jaǵdaıyndaǵy ahýal, joǵarǵy oqý oryndaryn turǵyn úımen qamtamasyz etýdegi jyldar boıy sheshilmeı kele jatqan máselelerge oblys basshysynyń nazary aýdarylǵan.

Marat Ospanovtyń hatynda oblys, basqa deńgeıdegi basshylar úshin kúni búginde, keleshekte de mańyzdy mynadaı qorytyndy bar: «Adamdardyń óz úmitterin, óz ańsarlaryn árkez naqty basshymen baılanystyrýy qashanda ádiletti. Budan eshqaıda kete almaısyń. Olar (adamdar) tehnologıalyq nemese ekonomıkalyq názik máselelerge tereń mán berip jatpaıdy jáne istiń jaıyn turmystyq sana deńgeıinen jáne óz dastarqanyna qosylǵan dámmen baǵalaıdy». Eldegi kúni búgingi ahýal úshin de mańyzdy qorytyndy.

Oblysty, qalany, aýdandy kim basqarsyn, ol qandaı josparlar jasap, tamasha demokrat, keremet jarıa qaıratker, quqyqty qorǵaýshy bolsyn, biraq ár aımaqtaǵy adamdardyń qoly kúndelikti qarapaıym dastarqan molshylyǵyna jetispese – esh saıasat halyq tarapynan qoldaý tappaıdy. Halyq dóp aıtqan ǵoı: «Oraza namaz – toqtyqta» dep.

Hatty taldaýdan shyǵatyn basty qorytyndy – onyń avtorynyń qoǵamdyq qatynastardyń tabıǵatyn jaqsy biletindigi, partıa basshylyǵyndaǵy kadrlardyń zaman aǵysyn, jańa ýaqyttyń talabyn sezbegendigin týra, batyl aıtýy, búkil qoǵamdaǵydaı, onyń ár aımaqtarynda da demokratıa men jarıalylyq rýhyna saı tyń ózgerister men batyl qadamdardyń qajettigin búkil bolmys-tanymymen sezgen jańa turpatty bir saıasatkerdiń pisip- jetilgendigi.

Bul hattan keıin M.Ospanovqa búkil kózqarastyń ózgergendigi – belgili másele. Biraz qysym da kóre bastady. Ol oblystyń saıası tirshiliginiń bel ortasynda turdy. Bireýler onyń batyl pikirine qoldaý bildirip, onyń tóńiregine toptasty.

Osyndaı saıası kúrestiń nátıjesinde Marat Ospanov 1990 jylǵy on ekinshi saılanǵan Qazaq KSR-y Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty bolyp saılanyp, eldiń saıası ómirindegi bedeldi tulǵalardyń birine aınaldy.

Aqtóbeden kelgenmen «aımaqtan keldim, áliptiń artyn baıqaıyn» degen máımóńke psıhologıadan boıyn áýelden aýlaq saldy. Saıası úderisterdiń qyzýy kóterilip, keneresinen tasyp, býyrqanyp, qoǵamdyq ómirdiń, ulttyq namystyń nebir kúrdeli máselelerin kún tártibine shyǵaryp, talqylap jatqan sol kezdegi astana Almatydaǵy saıasat «maıdanyna» birden aralasty. Jaltaqtamaı, kibirtiktemeı, bel sheship, bilek túre, belsene kiristi.

Oıy da, tegeýrindi is-qımyly da kóbinen bıik turdy. Saıasat sahnasyna taǵy bir marqasqa, bilimi men biliktiligi mol, keń alymdy, planetarlyq oılaý júıesi bar saıasatkerdiń kelgendigi birden kórindi. Onyń úlken saıasattaǵy onjyldyq is-áreketi, qımyly, paıym parasaty osyny dáleldedi. Osy on jylǵy kúrdeli de qaıshylyqty saıasattaǵy, ne bir jan alysyp, jan berisken kezeńdegi Marat Ospanovtyń saıası kelbeti qandaı? Ol bizge nesimen taǵylymdy jáne qundy?

Eń aldymen ekonomıs-teoretık bolyp tabylatyn Marat Ospanov saıasatker retinde óziniń kemel, jan-jaqty tereń teorıalyq bilimimen, ásirese qoǵam damýynyń ekonomıkalyq-áleýmettik damýynyń kúrdeli zańdylyqtary men kategorıalaryn bilýimen erekshelendi.

Ótken ǵasyrdyń 90-shy jyldarynyń basy Qazaqstannyń memlekettik, saıası damýynda ótpeli qoǵam kezeńine aýysyp, el bolashaǵyn, ásirese, onyń ekonomıkalyq-áleýmettik damýyn baǵdarlaýda múldem jańa mindetter turdy. Josparly ekonomıkadan naryqtyq ekonomıka qundylyqtary men kategorıalaryna, basqarý ádisterine aýysý, jekemenshik pen bıznestiń damýyna keń óris ashý el sharýashylyǵy damýynyń negizgi baǵytyna aınaldy. İrgeli teorıalyq bilimi bar Marat Ospanov XII saılanǵan Joǵarǵy Keńestiń osy saladaǵy basty teoretıkteriniń, onyń zańnamalyq negizin qalaýshylardyń birine aınaldy.

Onyń «Parlament demokratıanyń negizgi tiregi» degen tujyrymy onyń qoǵam ómirindegi parlamenttiń orny týraly prınsıpti ustanymy edi. Ol Parlamentti elimizdiń búkil tirshiligin retteıtin sapaly zańdardy shyǵarýdyń bedeldi ortalyǵyna aınaldyrýdy óziniń depýtattyq, spıkerlik qyzmetiniń basty maqsaty jáne máni dep túsindi.

Onyń parlament, parlamentarızm ınstıtýty týraly tamasha oılary, pikirleri, bastamalary óte kóp edi. Ol 1995 jylǵy Konstıtýsıaǵa sáıkes elde prezıdenttik basqarý nysany engizgennen keıin de parlament, parlamentarızm ınstıtýty bedelin saqtaý, nyǵaıtý isinde bir qaraǵanda kózge kórinbeıtin kóp jumys tyndyrǵan spıker desem aqıqattan alystamaǵan bolar edik. Marat Ospanov esimi halyq jadynda parlament palatalarynyń eń bedeldi tóraǵasy retinde saqtalyp qaldy. Ol Qazaqstan Úkimeti basshylarynyń da bilgir de ádil oponenti bola bildi.

Marat Ospanovtyń Májilis spıkeri retindegi basty qasıeti – Parlamentti demokratıa men jarıalylyqtyń eldegi basty tiregi men úlgisi dep túsinip, zań shyǵarý úrdi men sol kezeńdegi el damýyndaǵy kúrdeli áleýmettik-ekonomıkalyq problemalardy talqylaý kezinde keń de ashyq pikir talasyn qamtamasyz etip, biri-birine qarama-qarsy pikirlerdiń aıtylyp, tyńdalyp, talqy tezine túsýine jaǵdaı jasap, baǵyttap otyrdy.

Májilis Tóraǵasy zań shyǵarý úrdisindegi, ár jylǵy respýblıkalyq búdjetti bekitý men oryndalý esebi jónindegi Parlamenttiń basty áriptesi Úkimetpen araqatynastyń prınsıpti, joǵary talapkershilik jaǵdaıynda bolýyna jetisti. Bul máselelerde Marat Ospanov árkez bıikte boldy, sarabdal saıasatker-strateg retinde kórindi. Sol kúrdeli tarıhı kezeńdegi eldegi shetin áleýmettik-ekonomıkalyq ahýaldy naqty baǵalaýda, ondaǵy qordalanǵan problemalardy sheshýdiń makroekonomıkalyq joldaryn, onyń zańnamalyq negizderin nyǵaıtýda qandaı zańdardyń basymdyǵy men qajettigin bilýi, jalpy ıntellektýaldyq deńgeıi jóninen Marat Turdybekuly, bizdiń pikirimizshe, Úkimet basshysy men onyń orynbasarlarynan kósh ilgeri joǵary turdy. Muny sol ýaqyttaǵy Úkimet músheleri de moıyndady.

Marat Ospanov basqarǵan Májilispen áriptestik sol kezdegi Nurlan Balǵymbaev basqarǵan Úkimet úshin naǵyz saıası syn mektebi boldy. Óz spıkeriniń úlgisimen depýtattarda sol Úkimettiń aldyna úlken talaptar qoıa bildi. Onyń ústine, makroekonomıkalyq máselelerdi sheshý týrasynda Májilis Tóraǵasynyń derbes, balamaly baǵdarlamasynyń bolýy Nurlan Balǵymbaev kabınetindegi, ásirese, ekonomıkalyq-qarjy blogyndaǵy kadrlardyń isine erekshe talap ahýalyn týdyryp, olardyń parlamentshiler pikirimen únemi eseptesýine zor yqpal etetin.

Marat Ospanovtyń suńǵyla saıasatkerlik, harızmalyq úzdik qasıetteri myńdaǵan saılaýshynyń kóńil-kúıin, talǵamyn dál tapqan talǵampazdyǵy, mámlegerlik sheberligi asa tartysty ótken 1999 jyldyń kúzindegi parlamenttik saılaýda jarqyraı kórindi. Partıalyq tizimmen alǵash ret ótken saılaýda eń kóp daýysqa ıe bolǵan «Otan» partıasy bul saılaýdaǵy tabysy úshin kóp rette Ospanovtyń harızmalyq bedeline, ıntellektýaldyq áleýeti, saılaý naýqanynda alýan ádister men amaldardy biliktilikpen, ıkemdi de úılesimdi paıdalana bilýine, eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne demokratıalyq damý, bul úderisterdegi parlament ınstıtýty, depýtattar korpýsynyń orny týraly syndarly kózqarasy men pozısıasyna baılanysty da boldy desek tarıhı aqıqatqa qaıshy kelmes.

Bizdiń baıqaǵanymyz Marat Ospanov áýelide «Otan» partıasyna sonshalyqty ish tarta qoıǵan joq. Birde men ol kisiniń kabınetine arnaıy kirip, «Otan» partıasy týraly pikirin bilip, keleshekte osy partıaǵa kirý-kirmeý máselesi týrasynda oıyn suradym. Ol maǵan: «Qaıdaǵy «Otan»? Onyń tóraǵasy mindetin atqarýshy Tereshenko shet elden kredıtke alynǵan tórt mıllıard mólsherindegi AQSH dollarynyń qaıda ketkeni úshin halyq aldynda jaýap berýi kerek!» degen edi. Onyń bundaı kóńil-kúıde bolǵanyn belgili saıasatker, marqum Altynbek Sársenbaev ta bekitip, 1999 jylǵy saılaý aldyndaǵy ahýal týraly kezinde «Vremá» gazetinde bylaı dep jazdy: «Ol kezde bizdiń aldymyzda Parlament saılaýyna prezıdenttik baǵyttaǵy partıany daıyndaý mindeti turdy. Biz ol kezde Tereshenkonyń bastaýymen bul partıanyń, ásirese, ashyq, taza parlamenttik saılaýda jeńiske jete almaıtynyn túsindik. Sol ýaqytta bir jaǵynan partıalyq tizimdi bastaıtyn, ekinshi jaǵynan saılaýshylardyń úlken senimine ıe áleýetti jeke tulǵa qajet boldy. Jáne biz Marat Tajın ekeýimiz (ol kezde Prezıdent Ákim- shiligi basshysynyń orynbasary) Marat Turdybekulyna kelip, onyń «Otannyń» lıderi bolýyn suradyq. Ol uzaq ýaqyt kelispedi. Alaıda biz oǵan bylaı dedik: bizdiki qaıtken kúnde «Otannyń» abyroıyn saqtaý jónindegi konúktýralyq áreket emes másele áldeqaıda kúrdelirek. Elde bir durys partıa qurylýy qajet. Bul sózderden keıin ol kelisimin berdi».

Marat Ospanov artynda úlken ǵylymı-pýblısıstıkalyq mura qaldyrdy. Ol dúnıeler saıasatkerdiń rýhanı-ıdeologıalyq kelbetin ashýǵa múmkindik beredi. Onyń ekonomıs-ǵalym retin degi eldiń damý bolashaǵyna, 1998-1999 jyldardaǵy ekonomıkalyq daǵdarystan shyǵý, ekonomıkany saýyqtyrý jónindegi tyń ıdeıalary «Turaqtandyrýdan ósýge qaraı (1999- 2005 jyldarǵa arnalǵan ekonomıkalyq baǵdarlama)» Baǵdarlamasynda jınaqtaldy. Ony óz atynan Prezıdent pen Úkimetke usyndy. Marat Ospanov jasaǵan tól baǵdarlamasynyń qanshalyqty mańyzdylyǵy, óz ýaqytynda jasalǵandyǵy, onyń, túptep kelgende 1999 jyldyń kúzinde jańadan qurylǵan Qasym-Jomart Toqaev basqarǵan Úkimettiń orta merzimdik áleýmettik-ekonomıkalyq strategıasynyń negizine aınalǵandyǵy ǵylymı ádebıette jan-jaqty aıtylǵan.

Ospanovtyq sol baǵdarlamanyń keıbir ıdeıalary kúni búginge deıin mańyzdy, ómirsheń. Búgingi tereń daǵdarystan shyǵý úshin baǵdarlamanyń, ásirese, salyq, aqsha-qarjy, búdjet saıasaty týraly bólimderiniń kóptegen naqty, qundy oılaryna taǵy bir nazar aýdaryp, búginde oǵan súıenýge bolady dep esepteımiz.

Ol jarıalylyqty, halyqpen ashyq sóılesýdi óz tirshiliginiń basty erejesi, saıasatkerge qoıylar basty talap dep tanydy. Marat Ospanov úshin buqaralyq aqparat quraldary demokratıa men parlamentarızm ınstıtýtynyń eń bedeldi, áleýetti áriptesi boldy.

Qaı ýaqytta da eń bir kúrdeli, qym-qıǵash, daýly da tartysty máselelerde BAQ quraldary ókilderimen pikir alysýdan tartynbaıtyn. Óz pikirin ashyq, týra, batyl aıtatyn. BAQ ókilderimen birlesken jumystan úlken qanaǵat, lázzat alatyn. Osy qasıetteri úshin de ol jýrnalıser arasynda úlken bedel men qurmetke, ár sózine senimge ıe sırek qaıratkerlerdiń biri edi. Bul da onyń saıası kelbetiniń bir ereksheligi ári qundy qyry edi.

Táýelsizdik qalyptastyrǵan ulttyq saıası keńistigimizdegi memleket, demokratıa, parlament pen parlamentarızm qalyptasyp jáne damýynyń kúrdeli tarıhynda ózindik saıası kelbeti bar, iri saıasatkerdiń, derbes tulǵa- nyń, kemel parlamentshiniń biri Marat Ospa novtyń bolǵandyǵy tarıhı shyndyq, ádiletti aqıqat. Ókinishtisi ǵumyrynyń tym qysqa bolǵandyǵy.