Suraq: Qasıetti kúnderdiń qaı kúninde oraza ustaǵan durys bolady?
Jaýap: Qasıetti kúnder – qasıetti túnderden keıin keletin kúnder. Mysaly juma túni – beısenbiden jumaǵa qaraǵan tún.
BÁRAT TÚNİ:
Shaban aıynyń 15-shi túni. Dál solaı, bul túnnen keıin keletin kún, ıaǵnı 15 Shaban bolady. Oraza ustamaqshy bolǵan adam osy kúni ustaýy kerek. Eger bul kún juma nemese senbi kúnderine týra kelse, aldyńǵy nemese keıingi kúnmen qosyp ustaý kerek. Bir hadıs shárıftiń maǵynasy:
«Shabannyń 15-shi túnin ǵıbadatpen, kúndizin orazamen ótkizińder! Bul túnde Allahý ta'ala aıtady: "Keshirim suraıtyn adam joq pa – keshireıin. Rızyq suraıtyndar joq pa – rızyq bereıin. Derttiler joq pa – daýasyn jáne densaýlyq bereıin. Qandaı tileýi bar bolsa, surasyn, bereıin." Bul jaǵdaı tańǵa deıin jalǵasady.» (Ibn Maja)
MIǴRAJ TÚNİ:
Rajab aıynyń 27-shi túni. Bir hadıs shárıftiń maǵynasy:
«Rajabtyń 27-shi kúninde oraza ustaǵan adamǵa 60 jyldyq oraza saýaby beriledi.» (I.Ǵazalı, Ábý Mýsa ál Mádánı)
Eger bul kún juma nemese senbi kúnine saı kelse, aldyńǵy nemese keıingi bir kúnmen qosyp ustaý kerek.
RÁǴAIB TÚNİ:
Rajab aıynyń alǵashqy juma túni. Beısenbi kúni oraza ustap, túnin de ǵıbadatpen ótkizý óte saýapty bolady.
Bir hadıs shárıftiń maǵynasy: «Allahý ta'ala Rajab aıynda oraza ustaǵan adamdy keshiredi.» (Ǵýnııa)
ASHÝRA KÚNİ:
Mýharram aıynyń 10-shy kúni – Ashýra kúni. Ashýra kúninde de jalǵyz bir kún oraza ustaý mákrýh bolady. Aldyńǵy nemese keıingi bir kúnmen qosyp ustaý kerek. Eki hadıs shárıftiń maǵynasy:
«Ashýranyń qasıettiliginen paıdalanyńdar! Bul qasıetti kúnde oraza ustaǵan adam perishtelerdiń, paıǵambarlardyń, sháhıdterdiń jáne salıhtardyń ǵıbadattaryndaı saýapqa qaýyshady.» (Shıra)
«Ashýra kúninde aldyńǵy nemese keıingi bir kúndi de qosyp oraza ustańdar, ıahýdılerge uqsap tek ashýra kúninde bir kún ustamańdar.» (I.Ahmed)
MÁÝLİT TÚNİ:
Rabıýl-áýýál aıynyń 11-nen 12-ne qaraǵan tún. 11-ne nemese 12-ne oraza tutý jaqsy bolady.
Súıikti paıǵambarymyz dúısenbi kúni oraza ustaıtyn edi. Sebebin suraǵanda, «Osy kúni dúnıege keldim. Shúkir retinde oraza ustap jatyrmyn» deıtin edi. (Haq sózdiń dálelderi kitaby)
ARAPA KÚNİ:
Qurban aıttyń aldyndaǵy kún. Bir hadıs shárıftiń maǵynasy mynadaı:
«Arapa kúni ustalǵan oraza myń kúndik (nápil) orazaǵa teń.» (Tabaranı)
Arapa kúni oraza ustaý mústahab. Naýryzǵa nemese senbi kúnine sáıkes kelse de, bul kúnde Arapa nıetimen oraza ustaǵan adam mákrýh istegen bolmaıdy. Naýryz nemese senbi retinde oraza ustasa, mákrýh bolady. Arapa dep ustasa, mákrýh bolmaıdy.
JUMA KÚNİ:
Juma kúnderinde oraza ustaý óte saýapty. Bir hadıs shárıftiń maǵynasy mynadaı:
«Juma kúni oraza ustaǵan adamǵa on ahıret kúndik oraza saýaby jazylady.» (Báıhaqı)
Juma kúninde jalǵyz bir kún oraza ustaý mákrýh bolady degen ǵalymdar da bolǵan, sondyqtan juma kúninde jalǵyz bir kún emes, beısenbi nemese senbi kúnderiniń birimen qosyp ustaý kerek. Bir hadıs shárıftiń maǵynasy:
«Juma kúninde jalǵyz bir kún oraza ustamańdar! Aldyńǵy nemese keıingi bir kúnmen qosyp ustańdar.» (Buharı)
ZÚL-HIDJA AIYNDA ORAZA:
Zúl-hıdjanyń alǵashqy 9 kúninde oraza ustaý kerek. Bir hadıs shárıftiń maǵynasy:
«Zúl-hıdjanyń alǵashqy 9 kúninde oraza ustaǵan adamǵa ár kúnine bir jyldyq oraza saýaby beriledi.» (Ábýl Bárakat)
MÝHARRAM AIYNDA ORAZA:
Eki hadıs shárıftiń maǵynasy mynadaı:
«Ramazannan keıin eń qundy oraza – Allahtyń aıy bolǵan Mýharram aıynda ustalǵan oraza. Paryzdardan keıin eń qundy namaz – túńgi namaz.» (Múslım, Ibn Maja, Tırmızı, Násaı)
«Nápil oraza ustamaqshy bolsań, Mýharram aıynda usta, óıtkeni ol – Allahtyń aıy. Ol aıda bir kún bar, ol kúnde Allah ótken qaýymdardyń biriniń táýbesin qabyl etti. Taǵy sol kúni táýbe etetinderdiń kúnálaryn keshiredi.» (Tırmızı)
Zúl-hıdjanyń sońǵy kúni jáne Mýharramnyń birinshi kúni oraza ustaǵan adam sol jyldy tolyǵymen oraza ustaǵandaı saýapqa qaýyshady.» (Áııýhál ýálád ılmıhaly)
RAJAB AIYNDA ORAZA:
Hadıs shárıfterde bylaı delinedi:
«Haram (qurmetti) aılar – Rajab, Zúl-qada, Zúl-hıdja jáne Mýharram.» (Ibn Járır)
«Haram aılarda beısenbi, juma jáne senbi kúnderi oraza ustaǵan adamǵa eki jyldyq ǵıbadat saýaby jazylady.» (Tabaranı)
«Haram aılarda bir kún oraza ustap, bir kún ustamaý óte qundy.» (Ábý Daýd)
«Rajab aıynda Allahý ta'alaǵa kóp ıstıǵfar etińder, óıtkeni Allahý ta'alanyń Rajab aıynyń ár sátinde tozaqtan azat etken quldary bar. Odan basqa, jánnatta sondaı záýlim saraılar bar, tek Rajab aıynda oraza ustaǵandar ǵana kiredi.» (Dáılámı)
«Jánnatta sondaı záýlim saraılar bar, olarǵa tek Rajab aıynda oraza ustaǵandar ǵana kiredi.» (Dáılámı)
«Allahý ta'ala Rajab aıynda oraza ustaǵandardy keshiredi.» (Ǵýnııa)
SHABAN AIYNDA ORAZA:
Aısha anamyz bylaı degen:
«Rasýlýllahtyń eshbir aıda Shaban aıynan kóbirek oraza ustaǵanyn kórmedim. Keıde Shaban aıyn tolyǵymen orazamen ótkizetin edi.» (Buharı)
Shaban aıynda nelikten oraza ustaǵandyǵy jaıynda suralǵan kezde, Rasýlýllah aleıhıssalam bylaı jaýap bergen:
«Shaban – sondaı qasıetti aı, adamdar bul aıdan ǵapil bolady. Bul aıda amaldar álemderdiń Rabbyna usynylady. Men de amaldarymnyń oraza kúıimde usynylýyn qalaımyn.» (Násaı)
Taǵy eki hadıs shárıftiń maǵynasy:
«Ramazannan keıingi eń qundy oraza – Shaban aıynda ustalǵan oraza.» (Tırmızı)
«Shabanda úsh kún oraza ustaǵan adamǵa Haq ta'ala jánnatta bir oryn daıyndaıdy.» (Áııýhál ýálád ılmıhaly)
Dene bitimi aryq, álsiz bolǵan adamnyń Shaban aıynyń 15-inen keıin oraza ustamaı, paryz bolǵan Ramazan aıynyń orazasyna daıyndalýy jaqsy bolady. Densaýlyǵy jaqsy bolǵan adam Shaban aıynyń basym kúnderin, tipti tolyǵyn orazamen ótkize alady.
SHÁÝÝÁL AIYNDA ORAZA:
Sháýýál aıynda oraza ustaý óte saýapty. Hadıs shárıfterde bylaı delinedi:
«Sháýýál aıynda alty kún oraza ustaǵan adam jańadan týylǵandaı kúnásiz bolady.» (Tabaranı)
«Ramazannan keıin Sháýýálde de alty kún oraza ustaǵan adam bir jyl oraza ustaǵan bolyp sanalady.» (Ibn Maja)
DÚISENBİ men BEISENBİ:
Dúısenbi men beısenbi kúnderinde oraza ustaý, basqa kúnderge qaraǵanda, saýaptyraq. Bir hadıs shárıftiń maǵynasy:
«Amaldar dúısenbi men beısenbi kúnderi usynylady. Men amaldarymnyń oraza ustaǵan kúıimde usynylýyn qalaımyn.» (Tırmızı)
ÁR AIDA ÚSH KÚN ORAZA USTAÝ:
Ár aıda úsh kún oraza ustaǵan jaqsy bolady. Eki hadıs shárıftiń maǵynasy mynadaı:
«Ár aıda úsh kún oraza ustaý búkil jyldy orazamen ótkizý sıaqty saýapty.» (Buharı)
«Qamarı aıdyń 13, 14 jáne 15 kúnderinde oraza ustaǵan adam búkil jyl boıy oraza ustaǵandaı saýapqa qaýyshady.» (Násaı)
Anyqtama: Qasıetti kúnderdegi osy orazalar – nápil. Nápil oraza ustaý da úlken saýap. Bir hadıs shárıftiń maǵynasy:
«Ramazan aıynan bólek Allah razylyǵy úshin bir kún oraza ustaǵan adam bir myqty báıge atynyń bir jylda shaýyp ótetin qashyqtyǵyndaı tozaqtan alystaıdy.» (Ábý Ia'la)
Ásirese joǵaryda bildirilgen qasıetti kúnderde oraza ustalatyn bolsa, saýaby odan da kóp bolady. Alaıda nápildiń quny men saýabynyń paryzdyń janynda teńizdiń janyndaǵy bir tamshydaı da bola almaıtynyn Islam ǵalymdary bildirýde. Sondyqtan orazadan qazasy bar bolǵan adam osy orazalardy ustaıtyn kezde «Alǵashqy qazaǵa qalǵan Ramazan orazasyna» dep nıet etý kerek. Qaza qaryzymyz joq bolsa da, osylaı nıet etip ustaý kerek. Sebebi, ustalǵan mundaı oraza, onsyz da, nápil bolady. Umytylǵan bir qazamyz bar bolsa, sonyń ornyna ótedi. Osylaısha, ári orazadan qazamyz ótelgen bolady, ári qasıetti kúnge tán bolǵan oraza saýabyna da qaýyshqan bolamyz.
Aıdyń basy men sońy
Suraq: «Rajab aıynyń basynda bir kún, ortasynda bir kún jáne sońynda bir kún oraza ustaǵan adamǵa Rajabta tolyǵymen oraza ustaǵandaı saýap beriledi» delinedi. Sonda basy – aıdyń birinshi kúni, ortasy – on besi, al sońy – otyzy bolady ma?
Jaýap: Joq. Basynda degeni – aıdyń alǵashqy kúnderi degen sóz. Ortasy – ortadaǵy kúnderge jaqyn bolǵan kúnder degen sóz. Sońy da – aıdyń sońǵy kúnderinde degen sóz.
Oraza kestesi
Ramazan aıynan basqa ýaqyttarda oraza ustaıtyn kezde www.kuntizbe.kz nemese www.namaztimes.kz saıttarynan óz eldi mekenińizdi taýyp, sol jerge tıesili sol kúngi "Imsak" (aýyz bekitýdi bastaý ýaqyty) jáne "Aqsham" (aýyz ashatyn ýaqyt) ýaqyttary arasynda aýyz bekitý qajet.
