Paryz oraza
Paryz oraza ekige bólinedi: 1. Taǵaıyndalǵan oraza: Ramazan orazasy. 2. Taǵaıyndalmaǵan oraza: Qazaǵa qalǵan oraza men «káffarat» retinde ustalǵan orazalar.
Ýájip oraza
Bul da ekige bólinedi. Ataý (názir) orazasy sıaqty. Belgili bir ýaqytta tutamyn dep, ýaqyt belgilep tutqan oraza – taǵaıyndalǵan ýájip oraza. Naqty ýaqyt belgilemeı kez kelgen bir kúni nemese aıda tutamyn dep ataǵan oraza – taǵaıyndalmaǵan ýájip oraza.
Nápil oraza
Bul – súnnet, mustahap, mándúp bolyp úshke bólinedi. Nápil orazalar myna kúnderde ustalady:
Kúnara tutý
Bul eń jaqsy oraza. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: «Eń saýapty oraza – Dáýidtiń (a.s.) ustaǵan orazasy. Dáýid bir kún oraza ustap, bir kún ustamaıtyn». Abdýllah ıbn Omar (r.a.) «Men odan da kóp ustaı alamyn», – degen kezde Allah Elshisi: «Budan jaqsysy joq», – dep jaýap qaıtardy (Mýslım, Sıam, 192).
Ár aıda úsh kún oraza ustaý
Ár aıdyń on úshinshi, on tórtinshi, on besinshi kúni oraza ustaý – mustahap. Ábý Zárdyń (r.a.) rıýaıaty boıynsha, Allah Elshisi (s.a.ý.) bylaı deıdi: «Ár aıda úsh kún oraza ustaǵyń kelse, aıdyń 13, 14, 15-shi kúnderinde usta» (Býharı, Ánbıa, 377).
Ár aptanyń dúısenbi, beısenbi kúnderi oraza ustaý
Ýsama ıbn Záıdtiń rıýaıat etýi boıynsha, Paıǵambarymyz (s.a.ý.) dúısenbi jáne beısenbi kúnderi oraza ustaıtyn. Odan «Nege bul kúnderi ustaısyz?» dep suraǵanda: «Adamdardyń isteri Allahqa dúısenbi men beısenbi kúnderi tapsyrylady», – dedi. Basqa bir rıýaıatta «Uly Rabbyma meniń isterimniń oraza ustaǵan kezimde usynylýyn qalaımyn», – degen qosymsha sózi bar (Ábý Dááýd, Saým, 60).
Sháýýál aıynda alty kún oraza ustaý
Bul orazany sol aıdyń ishinde kez kelgen kúni úzbeı birinen keıin birin nemese úzip-úzip ustaýǵa bolady. Biraq aıttyń artynsha kezekpen dereý bárin ustaǵan abzal. Qaza, ataý, t.b. orazany osy kúnderde ustasa dál sol saýapty ala alady. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: «Kimde-kim Ramazandy orazamen ótkizip, budan keıingi sháýýál aıynda alty kún oraza ustasa, jyl boıy oraza ustaǵanmen birdeı. (Ibn Majá, Sıam, 33).
Arafa kúninde oraza ustaý
Qajylyqta bolmaǵan adamnyń Zılhıjjanyń toǵyzynshy kúninde oraza ustaýy – mustahap. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: «Arafa kúni ustalǵan orazanyń burynǵy jáne keleshektegi bir jyldyq kúnálardan aryltatyny Allahtan úmit etilgen. (Ahmed ıbn Hanbál, V, 196).
Mýharram aıynyń toǵyzynshy, onynshy (ashýra) jáne on birinshi kúnderi oraza ustaý mustahap nemese súnnet
Paıǵambarymyz (s.a.ý.) Mádınaǵa kelgen kezde ıahýdılerdiń (evreı) ashýra kúni oraza ustaǵanyn kórip, «Bul qandaı oraza?», – dep surady. Oǵan: «Bul – uly kún. Allah bul kúni Musa men Israıl urpaǵyn dushpandardan qutqarǵan. Sondyqtan osy kúni Musa (a.s.) oraza ustaıtyn» – dep jaýap qaıtardy. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) sonda: «Men Musaǵa senderge qaraǵanda áldeqaıda jaqynmyn», – dedi de, osy kúni oraza ustaýdy ámir etti. (Býharı, Saým, 69).
Haram aılarda oraza ustaý
Zılqaǵda, Zılhıjja, Mýharram jáne Rájap aılarynyń beısenbi, juma, senbi kúnderi oraza ustaý – mándúp.
Shaǵban aıynda oraza ustaý
Hazireti Aısha bylaı deıdi: «Allah Elshisi (s.a.ý.) Shaǵban aıynda ustaǵandaı Ramazannan basqa eshqandaı aıda oraza ustamaıtyn. Ol Shaǵban aıynyń bárin orazamen ótkizetin». (Mýslım, Salat, 176).
