ورازا – پارىز، ءۋاجىپ، ءناپىل جانە ماكرۇھ بولىپ تورتكە بولىنەدى.

 

 

 

پارىز ورازا

 

پارىز ورازا ەكىگە بولىنەدى: 1. تاعايىندالعان ورازا: رامازان ورازاسى. 2. تاعايىندالماعان ورازا: قازاعا قالعان ورازا مەن «كاففارات» رەتىندە ۇستالعان ورازالار.

 

 

 

ءۋاجىپ ورازا

بۇل دا ەكىگە بولىنەدى. اتاۋ (ءنازىر) ورازاسى سياقتى. بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا تۇتامىن دەپ، ۋاقىت بەلگىلەپ تۇتقان ورازا – تاعايىندالعان ءۋاجىپ ورازا. ناقتى ۋاقىت بەلگىلەمەي كەز كەلگەن ءبىر كۇنى نەمەسە ايدا تۇتامىن دەپ اتاعان ورازا – تاعايىندالماعان ءۋاجىپ ورازا.

ءناپىل ورازا

بۇل – سۇننەت، مۇستاحاپ، ءماندۇپ بولىپ ۇشكە بولىنەدى. ءناپىل ورازالار مىنا كۇندەردە ۇستالادى:

 

كۇنارا تۇتۋ

بۇل ەڭ جاقسى ورازا. پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.) بىلاي دەيدى: «ەڭ ساۋاپتى ورازا – ءداۋىدتىڭ (ا.س.) ۇستاعان ورازاسى. ءداۋىد ءبىر كۇن ورازا ۇستاپ، ءبىر كۇن ۇستامايتىن». ابدۋللاھ يبن ومار (ر.ا.) «مەن ودان دا كوپ ۇستاي الامىن»، – دەگەن كەزدە اللاھ ەلشىسى: «بۇدان جاقسىسى جوق»، – دەپ جاۋاپ قايتاردى (مۋسليم، سيام، 192).

 

ءار ايدا ءۇش كۇن ورازا ۇستاۋ

ءار ايدىڭ ون ءۇشىنشى، ون ءتورتىنشى، ون بەسىنشى كۇنى ورازا ۇستاۋ – مۇستاحاپ. ءابۋ ءزاردىڭ (ر.ا.) ريۋاياتى بويىنشا، اللاھ ەلشىسى (س.ا.ۋ.) بىلاي دەيدى: «ءار ايدا ءۇش كۇن ورازا ۇستاعىڭ كەلسە، ايدىڭ 13، 14، 15ء-شى كۇندەرىندە ۇستا» (بۋحاري، ءانبيا، 377).

 

ءار اپتانىڭ دۇيسەنبى، بەيسەنبى كۇندەرى ورازا ۇستاۋ

ۋساما يبن ءزايدتىڭ ريۋايات ەتۋى بويىنشا، پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.) دۇيسەنبى جانە بەيسەنبى كۇندەرى ورازا ۇستايتىن. ودان «نەگە بۇل كۇندەرى ۇستايسىز؟» دەپ سۇراعاندا: «ادامداردىڭ ىستەرى اللاھقا دۇيسەنبى مەن بەيسەنبى كۇندەرى تاپسىرىلادى»، – دەدى. باسقا ءبىر ريۋاياتتا «ۇلى راببىما مەنىڭ ىستەرىمنىڭ ورازا ۇستاعان كەزىمدە ۇسىنىلۋىن قالايمىن»، – دەگەن قوسىمشا ءسوزى بار (ءابۋ ءدااۋد، ساۋم، 60).

 

ءشاۋۋال ايىندا التى كۇن ورازا ۇستاۋ

بۇل ورازانى سول ايدىڭ ىشىندە كەز كەلگەن كۇنى ۇزبەي بىرىنەن كەيىن ءبىرىن نەمەسە ءۇزىپ-ۇزىپ ۇستاۋعا بولادى. ءبىراق ايتتىڭ ارتىنشا كەزەكپەن دەرەۋ ءبارىن ۇستاعان ابزال. قازا، اتاۋ، ت.ب. ورازانى وسى كۇندەردە ۇستاسا ءدال سول ساۋاپتى الا الادى. پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.) بىلاي دەيدى: «كىمدە-كىم رامازاندى ورازامەن وتكىزىپ، بۇدان كەيىنگى ءشاۋۋال ايىندا التى كۇن ورازا ۇستاسا، جىل بويى ورازا ۇستاعانمەن بىردەي.  (يبن ءماجا، سيام، 33).

 

 

ارافا كۇنىندە ورازا ۇستاۋ

قاجىلىقتا بولماعان ادامنىڭ زيلحيججانىڭ توعىزىنشى كۇنىندە ورازا ۇستاۋى – مۇستاحاپ. پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.) بىلاي دەيدى: «ارافا كۇنى ۇستالعان ورازانىڭ بۇرىنعى جانە كەلەشەكتەگى ءبىر جىلدىق كۇنالاردان ارىلتاتىنى اللاھتان ءۇمىت ەتىلگەن. (احمەد يبن ءحانبال، V، 196).

مۋحاررام ايىنىڭ توعىزىنشى، ونىنشى (اشۋرا) جانە ون ءبىرىنشى كۇندەرى ورازا ۇستاۋ مۇستاحاپ نەمەسە سۇننەت

پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.) ءماديناعا كەلگەن كەزدە ياھۋديلەردىڭ (ەۆرەي) اشۋرا كۇنى ورازا ۇستاعانىن كورىپ، «بۇل قانداي ورازا؟»، – دەپ سۇرادى. وعان: «بۇل – ۇلى كۇن. اللاھ بۇل كۇنى مۇسا مەن يسرايل ۇرپاعىن دۇشپانداردان قۇتقارعان. سوندىقتان وسى كۇنى مۇسا (ا.س.) ورازا ۇستايتىن» – دەپ جاۋاپ قايتاردى. پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.) سوندا: «مەن مۇساعا سەندەرگە قاراعاندا الدەقايدا جاقىنمىن»، – دەدى دە، وسى كۇنى ورازا ۇستاۋدى ءامىر ەتتى.  (بۋحاري، ساۋم، 69).

 

 

حارام ايلاردا ورازا ۇستاۋ

زيلقاعدا، زيلحيججا، مۋحاررام جانە ءراجاپ ايلارىنىڭ بەيسەنبى، جۇما، سەنبى كۇندەرى ورازا ۇستاۋ – ءماندۇپ.

شاعبان ايىندا ورازا ۇستاۋ

حازىرەتى ايشا بىلاي دەيدى: «اللاھ ەلشىسى (س.ا.ۋ.) شاعبان ايىندا ۇستاعانداي رامازاننان باسقا ەشقانداي ايدا ورازا ۇستامايتىن. ول شاعبان ايىنىڭ ءبارىن ورازامەن وتكىزەتىن». (مۋسليم، سالات، 176).