1984 jylǵy kúzde, ınstıtýttyń ekinshi kýrsyn bastaǵanda áskerge alyndym. 1985 jyldyń kóktemine deıin Ýkraınanyń Chernıgov oblysynda tankiniń qyr-syryn oqytty. Teorıasy bar, praktıkasy bar degendeı... Biraq oqyǵanymyzdan góri kósheniń qaryn kúregen kúnimiz kóp boldy. «Harkov degen «qar kóp» degen sózden shyqqan» dep ýkraındyq tarıhshy, arheolog profesor Krýpa Tatána Nıkolaevna aıtqandaı, keshke bastalǵan qar tań ata áreń tolastaıdy. Kóktem shyqqansha qarmen alystyq.
Tanki degeni kádimgi traktor sıaqty. T-55 degeni eski-qusqy ebedeısiz áldene. Áıteýir júrgizýdi úırendik.
Emtıhan tapsyratyn shaq týdy. Bir orys soldat «Tankiniń ishine sý jınalyp qalsa ne isteısiń?» degen suraqqa jaýap bere almaı qalǵany bar. Aýylda motosıkldiń besigin (lúlka) toltyryp balyq ákelýshi edik. Balyqty túsirip alǵan soń ishin sýmen jýatynbyz. Besiktiń túbinde barmaqtyń basyndaı tesik bar. Jınalǵan sý sol tesikten jerge aǵyp ketetin.
Sol esime túsip: «Men aıtam» dedim qolymdy kóterip. Murty edireıgen orys kapıtan maǵan jalt qarap: «Al, aıt!» dedi. Men «bashnányń» tabanynda tesik bar, sodan aǵyzyp jiberem» dedim.
– Qalaı? Ol tesik biteý ǵoı?
– Boltpen bekitilgen. Boltty kiltpen burap alyp tastaımyn.
– Boldy! Óttiń emtıhannan! –dedi.
Murtty kapıtan «qazaqtyń bilgenin bilmediń» dep, orys balanyń jer-jebirine jetip urysty. Maǵan bes qoıdy. Emtıhanynan sóıtip qutyldym. Áıtpese, bılettegi suraqty túsinbeı otyr edim.
Sonymen «ýchebkany» bitirip, qazirgi Lýganskige keldik. Ol kezde ataýy Voroshılovograd bolatyn.
Barǵan bette 9-shy mamyrdaǵy áskerı sherýge bir aı daıyndaldyq. Basqa sharýany bylaı ysyryp tastaǵan. Bir jarym jyl ýaqytta birer márte avtomat attyrǵan, birer márte joryqqa shyqqan kezimiz boldy.
Qalǵan ómir salp-salp, salp-salp... qaraýylda turý, ashanada qalaıy tárelke jýý... kúnimiz bosqa ótti.
Eger sol kezde Pýtın men Lavrov aıtyp qoımaıtyn voennyı operasıaǵa aparsa, bet-betimizge qashatyn naǵyz biz bolar edik. Óıtkeni sol kezde Sovet armıasy shyn máninde bardak bolatyn. Soldat túgili ofıserlerdiń ózderi qashyp-pysyp, áıteýir kúnin ildaldamen ótkizip júrgendeı kórinetinbiz.
Soǵys ónerin úıretý degen atymen joq. Tankiler boksten ómiri shyǵyp kórgen emes. Murajaıdyń múlki sıaqty, mańqıyp turǵany turǵan. Basqa da tehnıkalar solaı. Astyna aǵash qoıyp, jerden kóterip tastaǵan. Solaı turyp-aq kún jep, kónerip bitetinine sóz joq-tyn.
Bizder anda-sanda shańyn súrtken bolyp, sol jaqta uıyqtap qaıtamyz. Qaraýylda júrip te uıyqtaıtyn qýystarymyz bolatyn.
Osylaı eki jyl esil ýaqyt áreń ótti. Aıbyndy dep sanalatyn Keńes armıasynyń 1984-1986 jylǵy sıqy, mine, osyndaı-tuǵyn.
Odan beride 90-shy jyldar bastaldy. Bul, sóz joq, áskerdiń jaǵdaıy odan saıyn quldyraǵan kez. Sol quldyraýdan Keńes armıasynyń murageri Reseı armıasynyń qaıtyp aıaqqa turmaǵany anyq.
Reseı qarýly kúshterinde qyzmet etetin kishi ofıserden generalǵa deıingi komandırler túgel jemqorlyqqa batqan. Eń bastysy áskerı tehnıka baıaǵy motorlar soǵysy kezindegi deńgeıden alysqa uzamaǵan.
Reseı jastarynyń ásker qataryna barǵysy kelmeıtini óz aldyna bólek áńgime. Baıaǵy Germanıa fashıserimen bolǵan soǵysty beıneleıtin kınolar men roman, povester keıingi jastar úshin qyzyqsyz.
Sóıtken Reseı áskeri qazir myń-myńdap Ýkraınanyń dalasy men ormandarynda shybyndaı qyrylyp jatyr.
Nurlybek SAMATULY
