Tarıhqa kóz júgirtsek, Japonıa men Reseı arasyndaǵy ekijaqty qarym-qatynas ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinen-aq shıelenise bastady.
Eki el soǵystan keıin de Kýnashır, Shıkotan, Itýrýp jáne Habomaı araldaryna qatysty beıbit kelisim-shart jasasqan joq.
Alaıda, 1956 jyly KSRO men Japonıa birikken deklarasıaǵa qol qoıyp, Máskeý Habomaı jáne Shıkotan araldaryn Japonıaǵa berý múmkindigin qarastyrýǵa kelisedi. Al qalǵan eki araldyń taǵdyry týraly áli kúnge sóz bolǵan joq.
Bul aral daýy qazir de órship tur. 2018 jyldyń qarasha aıynda Sıngapýrdaǵy Pýtın men Abe kezdesýinen keıin qaıta jandandy.
Japonıa 2022 jyldyń naýryz aıynan bastap Ońtústik Kýrıl araldarynyń egemendigin qalpyna keltirýge bar kúshin salýǵa sheshim qabyldaýǵa kiristi.
Ýkraına Qarýly kúshteriniń urys dalasyndaǵy alǵashqy jetistikterinen keıin Japonıa Syrtqy ister mınıstrligi «Dıplomatıanyń kógildir kitabyn» shyǵardy dep jazady osy oraıda Dalainside telegram arnasy.
Munda talaı ýaqyttan beri daýly máselege aınalyp, Reseıdiń ýaqytsha basyp alǵan Itýrýp, Kýnashır, Habomaı jáne Shıkotan araldary Japonıaǵa tıesili aýmaq ekeni alǵash ret jazyldy.
Resmı Kremldiń alańdaýshylyǵy údeı bastady.
Tipti, «japon úkimeti damýdyń beıbit jolyn attap ótip, qatelik jiberip otyr» degen pikir de bildirdi. Osy sátten bastap Tokıo men Máskeý arasyndaǵy saıası qarym-qatynas is júzinde toqtatyldy. Biraq oǵan deıin burynǵy premer-mınıstr Sındzo Abe Pýtınmen 27 ret kezdeskenin aıta ketken jón.
2022 jyldyń jeltoqsan aıynyń sońynda Japonıa úsh negizgi qaýipsizdik qujatyna túbegeıli túzetý engizdi.
Bul qujattar – Ulttyq qaýipsizdik strategıasy, Ulttyq qorǵanys strategıasy jáne qorǵanys qurylysynyń jospary.
Atap aıtqanda, taıaý jyldary Japonıa qorǵanys shyǵyndaryn eki esege, ıaǵnı JİÓ-niń 2%-yna deıin kóbeıtip, jylyna 320 mlrd dollarǵa (álemde AQSH pen Qytaıdan keıingi úshinshi orynǵa) jetkizýdi josparlady.
Kúsú jáne Hokaıdý araldaryna radıýsy 1000 shaqyrymǵa jetetin gıperdybystyq zymyrandar, sondaı-aq basqa da araldarǵa radıýsy 3000 shaqyrymǵa deıingi zymyrandar ornalastyrylady.
Osylaısha, alǵash ret jaýdyń toıtarysyn qaıtarý úshin aldyn ala soqqy berýge bolatynyn da meńzep otyr. Ol úshin «Ushqyshsyz ushatyn drondardy ornalastyrý baǵdarlamasyna» 1 trln ıen bólmek.
Shyn máninde, Japonıa 2022 jyly beıresmı túrde AUKUS (Avstralıa, Ulybrıtanıa, AQSH) úsh jaqty áskerı aımaqtyq bilim alánsyna kirgen bolatyn. Bul oqıǵa Tynyq muhıty keńistigin aıtarlyqtaı tepe-teńdikte ustaıdy delindi.
Alaıda, Máskeý ádettegideı óz pikirin spıkerleri men tıisti mınıstrleriniń aýzyna salý arqyly BUU Qaýipsizdik Keńesinde Japonıanyń mılıtarızasıa týraly máseleni úzildi-kesildi qozǵamaýy úshin «qorqytý» áreketine barady. Tipti, Qıyr Shyǵystyń shyǵys jaǵalaýynda óziniń áskerı qaqtyǵysyn ulǵaıtýy múmkin ekeni jóninde de astarly málimdeme jasaıdy. Biraq Máskeýdiń kezekti bos sandyraǵyna eshkim mán bermegen sıaqty. Sebebi, Reseıdiń muny tájirıbede júzege asyrýyna resýrsy da jetkiliksiz ekenin bári bildi.
Japonıa kelesi G-7 samıtine tóraǵalyq etýge qulshynyp otyr.
Qazirdiń ózinde memlekettiń ustanymyn jetkizgen Premer-mınıstr Fýmıo Kıshıda Reseıge qarsy sanksıalardy kúsheıtýdi qoldaıtynyn jarıa etti.
Sonymen qatar, Japonıa úkimetiniń basshysy 9-13 qańtar aralyǵynda Kanada, Fransıa, Italıa, Ulybrıtanıa jáne AQSH-qa jasaǵan strategıalyq saıası sapar barysynda birqatar kelisimge, sonyń ishinde áskerı sıpattaǵy mańyzdy qujatqa qol qoıdy.
Bul turǵyda resmı Tokıo 2023 jyldy qazirgi zaman tarıhyndaǵy betburys jyly dep atap otyr. Iaǵnı, agresıasy basym Reseıdiń halyqaralyq-quqyqtyq tártipti buzýyna jol bermeý kerektigine kúsh salatynyn ashyq málimdedi. Al bul kezde pýtın ákimshiligi Japonıamen aradaǵy údep bara jatqan qaqtyǵysty boldyrmaýǵa bar kúsh-jigerin salýda.
Kreml Tokıonyń halyqaralyq qadamdaryn «AQSH-tyń saıası tapsyrysy» dep ataǵanymen qoımaı, Japonıany Qytaıǵa qarsy qoıýǵa tyrysyp álek.
Al, resmı Beıjiń salqynqandylyqty saqtap, sabyrlylyq tanytýda. Sebebi, Qytaı halyq respýblıkasy eki azıalyq jolbarys arasyndaǵy yqtımal qaqtyǵys Ońtústik Kýrıl araldaryna qatysty emes, Taıvan daǵdarysy aıasynda bolýy múmkin ekenin jaqsy biledi.
