Sońǵy jańalyqtarǵa úńiletin bolsaq, júktilik kezinde parasetamol qabyldaýdyń qaýipteri jónindegi Donald Tramptyń málimdemesine baılanysty Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy resmı málimdeme jasady. Uıym ókilderi qazirgi tańda mundaı baılanysty dáleldeıtin naqty ǵylymı derekter joq ekenin atap ótti. Osyǵan baılanysty biz Astana qalasynyń №12 qalalyq emhananyń pedıatr dárigeri Pırmanova Gúlmıra Mahmýddınqyzynan suhbat alýdy jón kórdik, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Aýtızm spektriniń buzylystary álem boıynsha shamamen 62 mıllıon adamda kezdesedi. Degenmen, olardyń naqty sebepteri áli anyqtalmaǵan jáne mamandardyń pikirinshe, bul buzylystardyń paıda bolýy bir emes, birneshe faktordyń yqpalyna baılanysty bolýy múmkin.
Sońǵy jyldary júrgizilgen, onyń ishinde aýqymdy zertteýler, júktilik kezinde asetamınofen (parasetomol) qabyldaý men aýtızmniń arasynda tikeleı baılanys bar ekenin rastamady. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDSU) júkti áıelderge dárigerlerdiń nusqaýlaryn qatań saqtap, kez kelgen dári-dármekti tek mamannyń keńesinen keıin ǵana qabyldaýǵa keńes beredi.
«Sondaı- aq, balalardy vaksınasıalaý men aýtızmniń arasynda baılanys joq ekenin dáleldeıtin naqty jáne mol ǵylymı derekter bar. Bul jóninde ártúrli elderde júrgizilgen aýqymdy ári sapaly zertteýlerdiń nátıjesinde birjaqty qorytyndy jasalǵan. 1999 jyldan beri Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymyna (DDSU) keńes beretin táýelsiz sarapshylar vaksınalardyń, sonyń ishinde tıomersal nemese alúmını quramyndaǵy ekpelerdiń aýtızmge nemese damýdaǵy basqa da aýytqýlarǵa sebep bolmaıtynyn birneshe ret rastaǵan»,- delingen habarlamada.
Qazirgi tańda ár úıdiń ózdik medısınalyq qobdıshasynda bar parasetomol- eń keń taralǵan qyzý túsirgish jáne aýyrsyný basatyn dárilerdiń biri. Sýyq tıý, tumaý, bas nemese tis aýrýy kezinde kópshilik dál osy preparatty qoldanýdy jón kóredi. Alaıda, onyń qaýipsizdigine qatysty qoǵamda túrli suraqtar týyndap júr. Osyǵan baılanysty biz Astana qalasynyń №12 qalalyq emhananyń pedıatr dárigeri Pırmanova Gúlmıra Mahmýddınqyzynan pikir aldyq.
Parasetomol qanshalyqty qaýipsiz?
«Parasetamoldy eresekter men balalarǵa qoldanýǵa bolady, biraq eń bastysy- dozasyn saqtaý. Parasetamoldyń táýliktik dozasy- ár kelige 10-15 mıllıgram. Táýligine eń kóp degende 4 ret berýge ruqsat etiledi. Qabyldaý uzaqtyǵy 3 kúnnen aspaýy tıis. Eger bul ýaqyttan sozylyp ketse, baýyrdyń zamqyndaýy ákelýi múmkin. Qyzý túsiretin dárilerdiń ishinde eń qaýipsizi- parasetomol. Ony júkti áıelderge de qoldanýǵa bolady. Sońǵy teorıalarǵa da súıenetin bolsaq, parasetomoldyń aýtızmge eshqandaı qatysy joq dep oılaımyn»,- deıdi maman.
Júktilik kezindegi qoldaný týraly ne deıdi?
Keıingi jyldary parasetamoldyń júktilik kezindegi qoldanylýy jaıynda kóptegen pikirler aıtylyp júr. Alaıda pedıatr dáriger Gúlmıra hanym bul jóninde bylaı deıdi:
«Qazirgi tańda parasetamol men aýtızm nemese uryq damýyna keri áser týraly naqty dáleldengen ǵylymı derekter joq. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetine súıensek, júkti áıelderge parasetamoldy tek dárigerdiń keńesimen jáne qysqa merzimge qoldanýǵa bolady»,- dep túsindiredi maman.
Keri áserleri bar ma?
Dárigerdiń aıtýy boıynsha, parasetamoldyń keri áserleri sırek kezdesedi, alaıda tolyǵymen joq deýge bolmaıdy.
«Keıbir adamdarda alergıalyq reaksıalar, teri bórtpeleri, ishtiń dıskomfort sezimi baıqalýy múmkin. Al eń qaýipti jaǵdaı- bul dáriniń baýyr jasýshalaryn zaqymdaýy. Ásirese usynylǵan dozadan asyryp qabyldaǵan jaǵdaıda adam ómirine qaýip tónýi yqtımal. Sırek, biraq óte aýyr asqynýlar: Stıven-Djonson sındromy, toksıkalyq epıdermaldy nekrolız. Bul jaǵdaılar teriniń irińdep, túsýine, dene qyzýy men jalpy álsizdikke alyp kelýi múmkin.
Reı sındromy- sırek kezdesetin, biraq ómirge qaýipti jaǵdaı. Ásirese vırýstyq ınfeksıamen aýyrǵan balalarǵa parasetamoldy nemese basqa dárilerdi shamadan tys berý kezinde damýy múmkin. Bul kezde ishek pen baýyrdyń zaqymdanýy baıqalady.
Qaýipti jaǵdaılar:
Dozadan artyq qabyldaý
Alkogólmen qatar qoldaný
Birneshe parasetamol quramdy dárini qatar ishý
Dáriger keńesinsiz uzaq ýaqyt paıdalaný»,- deıdi maman.
Parasetamol- qoljetimdi ári tıimdi dári, aýyrsynýdy jeńildetip, qyzýdy túsirýde mańyzdy ról atqarady.Degenmen ony qoldanýda saq bolý qajet. Dozany asyrypalý, alkogólmen birge qabyldaý, uzaq ýaqyt paıdalaný baýyrǵa zıan keltirýi múmkin. Sondyqtan parasetamoldy tek nusqaýlyqqa saı jáne dárigerdiń keńesi boıynsha paıdalaný – densaýlyqtyń kepili.
