Kezekti geografıa sabaǵynda muǵalim Amerıka qurylyǵyn eýropalyqtardyń ashýy, jaýlaýy, ıgerýi jáne ondaǵy quldyq tártip týraly áńgimeledi. Meniń tarıhı tanymym, ádebı biligim óz jasym ǵana emes, óz tusymnan da birshama joǵary edi – orta mektep oqýlyqtary boıynsha adamzat tarıhynan jalpylaı dáris alǵam jáne álem ádebıetiniń qazaq tiline aýdarylǵan eleýli shyǵarmalaryn túgeldeı derlik oqyp taýysqam, onyń ishinde Amerıkadaǵy násildik jaǵdaı týraly Garrıet Bıcher-Stoýdyń romany da bar. Endi, muǵalim qara tústi záńgilerdi Afrıkadan tutqyndap, kemelerge salyp, jolaı qyrylǵannan qalǵanyn jappaı quldyqqa túsiretini týraly aıtqanda, men eriksiz bir suraq qoıyp edim.
– Záńgilerdi sonshama jerden tasyǵansha, nege jergilikti halyq – úndisterdi quldyqqa jekpeıdi? – dep. Sonda muǵalim aıtty:
– Otarshyldar úndisterdi birjola qyryp tastaǵandy tıimdi sanady. Eger olardy aman saqtap, quldyqta qaldyrsa, zamannan zaman ótkende ósip-ónedi, teńdikke umtylady, sodan soń myna jer – bizdiń ata-mekenimiz dep kúreske shyǵady, al kelginshi quldar qanshama jetisse de, bul jer meniń ejelgi jurtym dep daýlasa almaıdy. Sondyqtan otarshyldar el ıesi baıyrǵy halyqty túp-tuıaǵymen joıyp jiberý qajet dep sanady, – dedi.
Áli kúnge qaıran qalam. Sovettik zaman ıdeologıasyna múlde qaıshy, osynshama tereń uǵymnyń tamyry nede? Ózi oılap tapty ma, álde keıinde joqqa saıǵan ulttyq sananyń arydan jetken jańǵyryǵy ma? Geografıa muǵalimi Tóleýqan Jaqypov – ol kezdegi eń basty joǵarǵy oqý orny QazPI-diń alǵashqy tolqyn túlekteriniń qatarynan eken. Alash-Orda ıdealdary áli kómeski tarta qoımaǵan kezeńde qalyptasqan. Daıyn tezısti sanaǵa sińirý úshin de úlken paıym, parasat kerek. Qaıtkende de, qarapaıym aýyl muǵaliminiń kókireginde tunǵan muń men zildiń salmaǵyn kim bilgen. Aqyry ózi de otarshyl alapattyń qurbany boldy – arada eki jyl ótkende, dál irgede jarylǵan qýatty, eń alǵashqy sýtegi bombasynyń zardabynan aıyqpas syrqatqa ushyraǵan aǵaıyndar qatarynda sháıit ketken edi.
Mutar Maǵaýın, jazýshy
Derekkózi: zhasalash.kz
