Búginde Shyǵys Qazaqstan oblysynyń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıy qarqyndy damyp, respýblıka boıynsha aldyńǵy qatarlardy ıelenip keledi. «El bolashaǵy – jastardyń qolynda» demekshi, oblysymyzdaǵy jastar saıasatyna qatysty ózindik baǵyt-baǵdary kópshilik tarapynan qoldaýlarǵa ıe bolýda. Jastarǵa sapaly bilim berý sharalarynyń kidirissiz júzege asýyna oblystyq bilim basqarmasynyń  eńbegi ólsheýsiz.

Memlekettiń órkenıetti damýy, álemdik arenada aldyńǵy qatarly elderdiń birine aınalýy onyń bilim berý salasyna tikeleı táýeldi ekendigin álemdik tájirıbe aıqyn dáleldep keledi. Jıyrma birinshi ǵasyr – bilekke emes, bilimge súıengen ǵasyr. Olaı bolsa, qazirgi kúni Qazaq eli de bilim berý salasyn qarqyndy damytyp, aldaǵy jıyrma-otyz jyldyq perspektıvaǵa naryqtyq básekelestik talaptaryna jaýap bere alatyn sapaly mamandar daıarlaý isin jetildire túsýi tıis. Óıtkeni, jıyrma-otyz jyldan keıin búgingi berilgen bilim sapasy qoǵamnyń búkil salasyna óz yqpalyn tıgizbek. Sáıkesinshe, búgingi qoǵamdaǵy keleńsizdikter, keshegi mektep jibergen qatelikterdiń kórinisine aınalady.

Aǵymdaǵy jyly 4 balabaqsha qoldanysqa berildi (Rıdder qalasynda –  140 oryndyq, Shemonaıha qalasynda – 280 oryndyq, Zyrán qalasynda – 280 oryndyq jáne Abaı aýdanynyń Qaraýyl aýylynda 140 oryndyq balabaqsha). Taıaýda 140 orynǵa arnalǵan bir balabaqsha Aıagóz qalasynda qoldanysqa berilmekshi. Al 2016 jyly Rıdder qalasynda taǵy bir balabaqsha bóbekterge esigin aıqara ashpaqshy.

2015 jyly memlekettik-jekemenshik áriptestik aıasynda 1 mlrd. teńge bıznes qarjysyna 2142 oryndyq 29 jekemenshik balabaqsha ashylǵan. Osylaısha memleket pen jekemenshiktiń áriptestik aıasynda qolǵa alynǵan jumystar óz nátıjesin berdi. Osyndaı irgeli jumystardyń arqasynda 2014 jyly 1-den 6 jasqa deıingi balalardy mektepke deıingi bilim berýmen qamtý – 74,2%, 3 jastan 6 jasqa deıin 98,3%-dy quraǵan. Barlyq 5-6 aralyǵyndaǵy balalar mektepke deıingi daıarlyqpen qamtylǵan.

Respýblıka boıynsha alǵash Shyǵys Qazaqstan oblysynda Memleket basshysy N.Á. Nazarbaevtyń bilim berý júıesinde aǵylshyn tilinde bilim berýge satyly kóshýde berilgen mindetterin júzege asyrý maqsatynda 2015-2018 jyldarǵa arnalǵan kóptildikti damytýdyń Aımaqtyq baǵdarlamasy jasaldy. Atalmysh baǵdarlama aıasynda tildik pánderdiń ustazdaryn 100% aǵylshyn tiline úıretýdi uıymdastyrý maqsatynda Nazarbaev Ýnıversıtetiniń ustazdary men halyqaralyq mamandar kelip, tájirıbe almasýynan da aıta ketýimiz kerek.

Jalpy bilim beretin mektepterde bilim sapasyn arttyrý jáne shynaıy patrıottar daıarlaý úshin, eń birinshi, erteńgi mekteptiń tutqasyn ustaıtyn jas pedagog mamandar boıyna tereń bilim jáne ulttyq tárbıe bastaýlaryn qatar sińirý qajet. Al ony júzege asyrý úshin pedagogıkalyq oqý oryndarynyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa erekshe nazar aýdarý kerek, ıaǵnı bilimdi, tárbıeli urpaq ósiremiz desek, bilikti pedagog mamandar daıyndaý úrdisin durys jolǵa qoıýǵa tıispiz. Sondyqtan pedagogıkalyq orta jáne joǵary oqý oryndary túgeldeı memleket menshigine berilip, oǵan talapkerler qatań irikteý arqyly ǵana ótkizilýi tıis jáne olarǵa memleket esebinen tegin bilim alýǵa múmkindik berilýi kerek.

Óskemen qalasynda 100 oryndyq múmkindigi shekteýli balalarǵa arnalǵan ınternat qurylysy bastaldy. Onda balalarǵa turýǵa jáne tolyq ońaltýdan ótýge jaǵdaılar jasalmaq. Sonymen qatar pansıonatta turatyn balalar býhgalter, programmıst, dızaıner mamandyqtary boıynsha qosymsha kásibı bilim jáne áleýmettik ońaltý qyzmetterin alý múmkindikterine ıe bolady.

Aımaqtaǵy 41 bilim berý mekemesi dýaldy bilim berý júıesine kóshirildi. Modýldi baǵdarlamalar negizinde oblystyń 166 kásiporny kolejderdiń áleýmettik áriptesi retinde 36 mamandyq boıynsha bilim berip, 2517 stýdentti (jalpy kontıngenttiń 8,2%-y) qamtydy.

Balabaqsha qurylysy keshenderiniń konsesıalyq jobalary boıynsha 2015 jylǵy 5 tamyzda «Óskemen qalasynda 6 balabaqsha qurylysyn júrgizý jáne paıdalanýǵa berý» konsesıalyq jobasy boıynsha SHQO Bilim basqarmasy men «Global Construction Technologies» kompanıasy arasynda 4,1 mlrd. teńge sommaǵa konsesıalyq kelisim jasaldy.

2015 jylǵy 30 qarashada SHQO Bilim basqarmasy «Semeı qalasynda 6 balabaqsha qurylysyn júrgizý jáne paıdalanýǵa berý» konsesıalyq jobasy boıynsha «KAZ–AZMECO (KAZ-AZMEKO)» JSHS kelisimge qol qoıdy.

Patronattyq uıymdarmen 1600-ge jýyq áleýmettik kelisimder jasalyp, jyl basynan beri balalardyń «Turǵyn úı qurylys bank» esep shottaryna 237,7 mln. teńge aýdaryldy.

Búginde Óskemende dýaldy oqytý júıesi arqyly bilim alyp jatqan jastar kóp. Olar bolashaqta ózderiniń jumyssyz qalmaıtynyna senimdi. Qazaqstanda tuńǵysh bolyp dýaldy oqytý júıesi Shyǵys Qazaqstannan bastaý alǵanyn bireý bilse, bireý bilmeýi múmkin. Mamandardyń pılottyq joba óziniń ómirsheńdigin dáleldegenin alǵa tartýda. Oqýynyń 65%-yn kásiporyndarda, tájirıbe túrinde ótkizgen stýdentterdiń aldy búginde bilikti maman atanyp, jumysqa ornalasqan.

Dýaldy oqytý bul – bilim men tájirıbeni bir mezgilde ushtastyrýdy kózdeıtin júıe. Búginde óńirdiń ár joǵarǵy oqý orny kásiporyndardyń tapsyrysy boıynsha mamandar daıyndaı bastaǵan. Sondyqtan bolar, tabaqtaı dıplomǵa ıe bolsa da jumysqa ornalasa almaı júrgen mamandar az. Kásiporyndar bolsa tehnıkalyq baǵyttaǵy mamandardyń kóbeıip kele jatqanyna qýanyshty.

Dýaldy oqytý júıesi bastaý alǵan 2011-jyly joǵarǵy oqý ornynyń 35% túlekteri jumysqa ornalassa, al byltyr bul kórsetkish 50%-dan asqan. Óz kezeginde Shyǵys Qazaqstan oblysynda sátti iske asqan dýaldy oqytý júıesine qyzyqqan QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Aslan Sárinjipov:

– Biz bul jobany Shyǵysta budan ári damytamyz. Ózge óńirlerge tájirıbe almasý arqyly engizemiz. Bilim berý týraly Zańǵa dýaldy oqytý boıynsha ózgeris engizip, aldaǵy besjyldyqta bilikti maman daıarlaýǵa kúsh salamyz, – dep aǵynan jarylǵan bolatyn.

Shyǵys Qazaqstan oblysynda turaqty ekonomıkalyq damý kásiptik-tehnıkalyq mamandarǵa degen suranysty arttyrǵanyn baıqaý qıyn emes. Qazirgi tańda Shyǵystaǵy irgeli kásiporyndardyń ózderi dýaldy oqytý júıesi boıynsha maman daıarlaý isine bel býyp, bilek sybana kirisip otyr. Osy rette «AES Óskemen JEO» kompanıasy kásiptik baǵdar berý jumysyna basa mán berip otyrǵanyn atap aıtýǵa bolady. Óz kezeginde «AES Óskemen JEO» bas dırektory Georgı Ilchovskıge bul baǵyttaǵy jumystarǵa bylaısha baǵa berdi.

– «AES Óskemen JEO» – bul jas kadrlardyń kásiptik-tehnıkalyq daıarlyǵyna úlken nazar aýdaratyn serpinmen damyp kele jatqan kásiporyn. Biz SHQO Kásipkerler palatasynyń belsendi aralasýymen tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý júıesindegi jergilikti oqý oryndarymen yntymaqtastyqtamyz. 2014 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Óskemen JEO-ǵa «Seriktestik kóshbasshysy-2014» ataǵyn berýi jetistigimizdiń moıyndalǵanyna kýá. AES kompanıasy Shyǵys Qazaqstan oblysy Kásipkerler palatasymen jáne oblystyń bilim berý basqarmasymen birge qala mektepterinde keń kólemdi kásiptik baǵdar berý jumysyn júrgizedi. 2014 jyly «Nur Orda» halyqaralyq mektebinde kásiptik baǵdar berý kabınetin ashty. 2014-2015 oqý jylynda stýdentter, oqý oryndarynyń túlekteri, sonymen qatar oqý oryndarynyń oqytýshylary úshin 35 ekskýrsıa ótkizildi. Kásipkerler palatasymen birge daıyndalǵan keste boıynsha qala mektepteri oqýshylary úshin AES kompanıasy kásiporyndaryna ekskýrsıalar uıymdastyrý jumysy jalǵasýda. AES kompanıasynyń Óskemendegi oqytý ortalyǵy qazirde Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy iri korporatıvtik oqý ortalyǵy bolyp tabylady. Ortalyqta oqytý prosesine qajet quraldarmen jabdyqtalǵan oqý aýdıtorıalary bar. Kompúter synyby, qaýipsizdik tehnıkasy synyby, eki oqý polıgony (elektr jabdyq jáne jylý energetıka jabdyǵy), zamanaýı konferens-zal jasaqtalǵan. Atalmysh ortalyqta jylyna Kompanıamyzdyń, merdiger uıymdar men seriktesterimizdiń 3 myńǵa jýyq qyzmetkeri bilim alady, – dep dýaldy bilim berýdiń mańyzyna qatysty oıyn ortaǵa salǵan bolatyn.

 

Dýman Tanabasov