- Bir jutym sý da bolsa sáreside turyp, iship-jeý. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bul turǵyda: «Sáresige turyńdar. Óıtkeni, sáreniń tamaǵynda bereket bar» (Býharı, Saým, 20). Basqa bir hadısinde: «Sáresi tamaǵy bereket. Bir jutym sý da bolsa, ony tastamańdar. Óıtkeni, Allah sáreside tamaqtanǵandarǵa raqymdylyq etip, perishteleri de olar úshin keshirim tileıdi» (Ahmed ıbn Hanbál, III, 44), – deıdi.
Ekinshi shapaq atqanǵa deıin sáresini keshiktirý de — mustahap. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) «Úmbetim aýyz asharda asyǵyp, sáresini keshiktirgen ýaqytta árqashan jaqsylyqta» (Býharı, Saým, 45), – degen.
- Aýyzdy aqsham namazynan buryn ashý. Namazda adamnyń kóńili aýyz ashýǵa aýyp turatyndyqtan, aýyz ashýǵa asyǵý — mustahap. Buǵan joǵaryda aıtylǵan hadıs kýá. Sonymen qatar, aýyzdy qurma nemese sýmen ashý – súnnet. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) osylaı ashqan.
- Aýyz asharda myna duǵany oqý — súnnet:
Oqylýy: «Allahýmmá láká sýmtý ýá bıká áámántý ýá ‘aláıká táýákkáltý ýá ‘ala rızqıká áftartý ýá saýmálǵadı mın sháhrı Ramadana náýáıtý, fáǵfırlıı máá qaddamtý ýá má ahhartý». «Allahym! Seniń rızalyǵyń úshin oraza ustadym. Seniń bergen rızyǵyńmen aýzymdy ashtym. Saǵan ıman etip, saǵan táýekel jasadym. Ramazan aıynyń erteńgi kúnine de aýyz bekitýge nıet ettim. Sen meniń ótken jáne keleshek kúnálarymdy keshir».
(Aýyz bekiterde aıtylatyn duǵa. Oqylýy: «Náýáıtý án asýmá saýmá sháhrı Ramadaná mınál fájrı ılál maǵrıbı halısan lılláhı taalá. Allahý akbar!». “Tańertennen keshke deıin Allahtyń rızalyǵy úshin Ramazan aıynyń orazasyn ustaýǵa nıet ettim. Allah ulyq!”)
- Aýzy berik jandarmen birge aýyz ashý jáne joq-jitikter men kedeılerge qol ushyn berý – mustahap. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: «Aýzy berik jandy aýyzasharga shaqyryp tamaq bergen — oraza ustagan adamnyń alatynyndaı saýap alady. Aýzy berik adamnyń saýabynan da esh nárse kemimeıdi» (Tırmızı, Saým, 82; Ibn Majá, Sıam, 48).
- Tań ýaqyty kirmeı júniptik, haıyz jáne nıfastan tazalaný: Mundaǵy maqsat – orazany taza bastaý. Biraq aýzy berik turyp, jýynýǵa da bolatynyn eskerte keteıik. Mundaı kezde sýdyń tamaqqa ketip qalmaýyn qatty qadaǵalaý kerek. Áıeldiń haıyz ıakı nıfas merzimi túnde aıaqtalyp, orazaǵa nıet etse, jáne de júnip kisi jýynbaı oraza ustasa, orazasy jaramdy.
- Aýzy berik adamnyń jaqsy sózder sóıleýi, bos sóz ben orynsyz is-qımyldardan boıyn aýlaq ustap baısaldylyq tanytýy – mustahap. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: «Jalǵan sóıleý men jalǵan sózdermen áreket etýdi qoımaǵan adamnyń iship-jeýdi ǵana doǵarýy Allahqa qajet emes» (Ahmed ıbn Hanbál, VI, 34). Basqa bir hadısinde: «Nebir oraza ustaǵandar bar. Olardyń orazasynda shóldeý men ashtyqtan basqa eshqandaı paıdasy bolmaıdy. Nebir túnde turyp, nápil ǵıbadat etkender bar. Biraq bul áreketinen uıqysyzdyqtan basqa eshqandaı paıda tappaıdy» (Ibn Majá, Sıam, 21). Sonymen qatar, Ramazanda «Men orazamyn» deý – súnnet. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: «Kimde-kim aýzy berik bolsa, jaman sóz sóılemesin. Daýys kóterip, aıqaı shyǵarmasyn. Bireý oǵan til tıgizse nemese onymen keriskisi kelse oǵan: «Men orazamyn» desin» (Býharı, Saým, 2).
- Aýzy berik adam bos ýaqyttaryn nápil ǵıbadattarmen, ǵylymmen, Quran oqýmen, zikir, salaýat aıtýmen ótkizý kerek. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) Ramazanda «Jebireıil ekeýi bir-birine kezekpe-kezek Quran oqyp, tyńdasatyn» (Býharı, Bádýl-Ýahı, 5).
- Jalpy Ramazan aıynyń eń sońǵy on kúninde ıǵtıqafqa kirý – súnnet. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) Ramazannyń eń sońǵy on kúninde kóp ǵıdabat jasaıtyn (Mýslım, I’tıqad, 8).
* mustahap – jaqsy kórilgen amal degen maǵyna beredi, istese saýap, istemese kúná emes.
Islam ǵylymhaly kitabynan
