Saýd Arabıasy munaı óndirisi boıynsha belgilengen kvotany buzǵan OPEK+ elderine baǵanyń tómendeýi múmkin ekenin taǵy bir márte eskertti. Bloomberg "Er-Rıad uıym sheńberinde ádildik tanytyp, belgilengen kvotany buzýshy Irak pen Qazaqstan sıaqty uıym ókilderin jazalaýǵa nıetti" dep jazady. Rasynda, senbide uıymǵa múshe elder maýsym aıyna arnalǵan óndiris kólemin táýligine taǵy 411 000 barelge deıin ulǵaıtý týraly kelisimge keldi. Bul sheshim – OPEK-tiń "qara altyn" óndirisin ulǵaıtý boıynsha bıyl qabyldaǵan ekinshisi. Birinshi jaǵdaıda, álemdik naryqtaǵy baǵa 70-ten 60 dollarǵa deıin quldyraǵan. Sondyqtan ekinshi sheshimniń de taǵy da osyndaı yqpaly bolaryna eshkim shúbá keltirmeıdi. Mundaıda, ásirese, eki ottyń ortasynda qalyp otyrǵan Qazaqstannyń jaǵdaıy qıynǵa soqpaq, dep jazady Dalanews.kz.
"Erikti shekteý quqyǵyna ıe OPEK+ elderi 2025 jyly maýsymda táýligine óndiriletin munaıdyń shekti kólemin taǵy 411 myń barelge arttyrady" delingen OPEK+ habarlamasynda.
Bul arada OPEK-ke múshe 19 eldiń segizi – Reseı, Irak, Saýd Arabıasy, Kýveıt, BAÁ, Aljır, Qazaqstan jáne Oman kvotadan bólek munaı óndirisi kólemin erikti shekteý quqyǵyna ıe ekenin basa aıta ketelik. Bul elderge 2026 jyldyń sońyna deıin táýligine 1,65 mln barel óndirisi kóleminde shekteý qoıylǵan, al táýligine 2,2 mln barel shekteý keıinge shegerilip, qańtardan emes, bıylǵy jyldyń sáýir aıynan bastaý týraly sheshim qabyldanǵan.
Jaza ma, shynaıy jaǵdaı ma: Qytaı qazaq munaıynyń tutynysyn 82%-ǵa qysqartty
Búginderi táýligine 1,47 mln barel kvotaǵa ıe Qazaqstan táýligine 1,82 mln barell munaı óndirip, shekti kólemnen asyp ketýde. Eger óz erki bolsa, Qazaqstan bul kólemdi shekteı de alar edi. Alaıda óndiris bizdiki emes, TSHO, NCOC, KPO syndy amerıkalyq alpaýyt kompanıalar enshisinde. Al olar bul uıymǵa múshe bolmaǵandyqtan, atalǵan shekteýdi mise de tutpaıdy. Túptep kelgende, Qazaqstan OPEK-ten shyǵyp tynýy da múmkin ekeni jıi aıtylady. Biraq, bul másele sheshimi bolmaıyn dep tur. Sebebi álemdik baǵany retteıtin – OPEK. Baǵadan bólek geosaıası áreketter de bar bul arada. Máselen, Qazaqstannyń 2025 jyldyń İ-toqsanynda shıki munaı eksporty kólemi boıynsha 14%-ǵa, al aqshalaı 21%-ǵa nemese 8,6 mlrd dollarǵa deıin kúrt qysqarǵan. Al bul Qazaqstannyń osyǵan deıin munaıyn ótkizip kelgen keıbir jekelegen naryqtardan aıyrylyp jatqanyn bildiredi. Jyl basynda Qazaqstan munaıyn tutynýdy Qytaı 82%-ǵa, Sıngapýr 74%-ǵa bir-aq qysqartqan. Al Ońtústik Koreıa, Úndistan, Ulybrıtanıa, Horvatıa, Polsha jáne Brýneı sekildi alty memleket múlde Qazaqstan munaıyn tutynýdan bas tartqan. Iaǵnı, munaıdyń arzandaýy óz aldyna, der kezinde manevr jasaýdy talap etetin geosaıası is-qımyldar da bar osyndaı. Bul - OPEK-tiń aldyndaǵy óndiris kólemin arttyrý týraly sheshimi aıasynda sıpat alǵan teris qubylystar.
Jańa Salyq kodeksi men munaı baǵasynyń qandaı baılanysy bar?
Búgin Brent markaly munaıdyń bir barreliniń quny 3,26%-ǵa nemese 59,29 dollarǵa deıin, WTI markaly munaıdyń barreli 3,57% - ǵa, ıaǵnı 56,21 dollarǵa deıin tómendedi. Osy jaǵynan alǵanda, munaıdyń bir barreliniń baǵasy 60 emes, 50 dollar bolýy da shynaıylyqqa aınalyp keledi. Al, ózderińizge belgili,Qazaqstan búdjeti onsyz da tapshylyqqa boı urǵan. Endi munaı tabysynyń azaıýyna baılanysty bul másele qoıýlana túseri haq.
OPEK alǵash aýyr qozǵalǵan kezde – sáýirde QR Premer-mınıstriniń orynbasary – Ulttyq ekonomıka mınıstri Serik Jumanǵarın Úkimet munaıdyń bir barreliniń quny 50 jáne 55 dollarǵa deıin tómendeýi yqtımal jaǵdaıǵa qatysty birneshe damý senarıin daıyndap jatqanyn málimdegen. Iaǵnı, Úkimet bul jaǵdaıdyń shıelene túsetindiginen habardar. Sol kezde mınıstr Qazaqstannyń búdjeti, negizinen, munaı kirisi esebinen qalyptasady jáne búgingi tańdaǵydaı munaı barreliniń álemdik baǵasy 60 dollarǵa deıin tómendeýi ózderin pesımısik senarıge kóshýge májbúr etkenin aıtqan edi.
"Biz pesımısik senarıge jaqyndap qaldyq. Onda bir barel 60 dollar turǵysynda qarastyrylǵan. Biz qazirdiń ózinde búdjettiń qandaı shyǵyndaryn qysqartatynymyzdy, qaısysyn báribir qysqartpaıtynymyzdy anyq bilip otyrmyz. Keshe biz esepteýdi bastadyq. Meniń oıymsha, búgin-erteń baǵa 55 jáne 50 dollar bolǵan jaǵdaıǵa qatysty damý senarıin ázirleýdi aıaqtaımyz", - dedi Serik Jumanǵarın.
Premer-mınıstrdiń orynbasary Qazaqstan daǵdarysty birneshe ret basynan ótkizgenin atap ótti. Mundaı ýaqytta ınfraqurylymdardy salyp, jumys oryndaryn ashý qajet. Úkimet osy aksıomaǵa basa nazar aýdarady.
"Ulttyq qordyń rólin umytpalyq. Ol dál osyndaı jaǵdaılarda saqtandyrý "jastyǵy" rólin atqarýy tıis. Buǵan deıin biz ony birneshe jyl boıy basqa maqsattarǵa qoldanyp keldik ári bul rette durys synǵa ushyradyq. Búgin Salyq kodeksi birinshi oqylymda maquldandy. Bul, eń aldymen, osy synǵa jaýap. Biz memlekettik qarjyny turaqtandyryp, Ulttyq qordan aqsha alýdy, nysanaly transfertterdiń kólemin qysqartýdy qalaımyz", - dep atap ótti Serik Jumanǵarın.
Iaǵnı, Úkimet ókili kóptegen jeńildikterdi alyp tastaıtyn, kerisinshe salyq kólemin ulǵaıtýdy qarastyratyn jańa Salyq kodeksi osy synı tegeýirinderge qarsy qabyldanǵan sharanyń biri ekenin sol kezde aıtyp qalyp edi.
"Enshimizde eki aı bar". Kásipkerler ne dep dabyl qaǵýda?
Al elimizdegi Qoldanbaly ekonomıkany zertteý ortalyǵynyń ǵylymı jetekshisi Jaqsybek Qulekeev lań salyp jatqan OPEK-ten bólek AQSH-tyń álemge jarıalaǵan saýda soǵysy da Qazaqstanǵa ońaıǵa tıip jatpaǵanyn moıyndaǵan. Onyń aıtýynsha, jyldyń basynda eksport kóleminiń 12%-ǵa tómendep, shamamen 2,5 mlrd dollarǵa deıin qysqardy. Ol mundaı quldyraý dabyl qaǵarlyq belgi ekenin aıtady.
"Álemdik ekonomıka turaqsyzdyǵy men Qytaı jaǵdaıynyń beımálimdigi aıasynda ósimniń 2%-ǵa baıaýlaýy kútiledi. Mundaıda bizdiń bızneske degen qaýip-qater táýekelderi kúsheıe túsedi. Bizdiń enshimizde, eń kóp degende eki aı bar, ıaǵnı Qazaqstan jahandyq qubylmalylyqtyń saldaryn shyndap sezine bastaýyna deıin. Saýda-ekonomıkalyq qyzmetti júzege asyratyn myńdaǵan kásipkerler bárinen buryn qıyndyqtarǵa tap bolýy múmkin", - deıdi ol "Atameken" Ulttyq kásipkerler palatasynda ótken jıynda.
Muny Qulekeev sáýirdiń sońynda aıtqan. Onyń "enshimizde eki-aq aı bar" degenin esepke alsaq, maýsymnyń sońy, shildeniń basynda bıznes qalshyldaı bastaýy múmkin.
Qalaı degenmen de ACER aǵymdaǵy jyly elimizdiń memlekettik búdjet tapshylyǵy 3,68 trln teńgeni nemese JİÓ-niń -2,4%-yn quraıdy dep kútedi.
