Reseıdiń eń iri saýda áriptesi kim?
El Qytaı dep oılaıdy. Joq. Eýroodaq. Reseıdiń 50 paıyz saýda aınalymy Eýroodaqqa tıesili. Tipti 50-den de kóp! Al Qazaqstan men Belarýstiń úlesi 10 paıyzǵa da jetpeıdi. Ýkraınanyń úlesi shamamen 6-7 paıyz. Budan qandaı qorytyndy shyǵarýǵa bolady, bilesiz be? Pýtın alys-beris, barys-kelisi az eldermen odaq qurdy degen sóz. İs júzinde Batys bizdiń eń negizgi saýda áriptesimiz, biraq reseılik BAQ-tyń habarlaýyna qaraǵanda eń basty jaý.
«Odaqqa demokratıalyq elder ǵana birige alady»
[caption id="attachment_9366" align="alignleft" width="339"]
Reseı prezıdenti[/caption]
Onyń (Pýtınniń) túsinigi taıaz. Reseıdiń aınalasyna toptasatyn burynǵy KSRO-ǵa uqsas áldeneni jasap shyqqysy keledi. Bul onyń qolynan elmeıdi. Senimdimin. Nege? Túsindire keteıin.
Ekonomıka óz aldyna, másele osy odaqqa birikken elderdiń bılik júıesinde jatyr. Tabıǵaty deımiz be... Odaqqa demokratıalyq elder ǵana birige alady. Tarıhta dıktatýralardan quralǵan odaq joq. Mundaı mysaldy bilmeımin. Pýtın – dıktator. Dıktator bılikti bólispeıdi.
Eýroodaq qalaı quryldy, bilesiz be? Eýropadaǵy eń sońǵy dıktatýra – Grekıadaǵy "qara polkovnıkter" (Georgıos Papadopýlos, Dımıtrıos Ioannıdıs) bıligi qulaǵanda ǵana osy odaq týraly áńgimeler aıtyla bastady. Oǵan deıin Batys muny armandamaǵan.
«Nazarbaev pen Lýkashenko tereńdetilgen ıntegrasıaǵa qarsy»
Integrasıany qoldaıtyndar bul odaqtyń bolashaǵy jaıynda ne oılaıtynyn bilmeımin. Belgilisi, Qazaqstan men Belarýs basshylary tereńdetilgen ıntegrasıaǵa qarsy. Bul aıqyn kórinip tur. Nazarbaevqa Pýtınniń tilin tabý kerek, tatý turýy qajet. Ol aqylsyz emes qoı, Reseımen arazdasyp qalsa, Ýkraınanyń kebin kıýi múmkin ekenin jaqsy biledi.
Soltústik Qazaqstan...
[caption id="attachment_9367" align="alignright" width="350"]
Qazaqstan prezıdenti[/caption]
Nazarbaev "Pýtınmen tatý tursam, Soltústik Qazaqstanǵa qaýip tónbeıdi" dep oılaıdy. Biraq, ol máńgilik emes. Nazarbaevtyń kózi tirisinde Pýtın Qazaqstannyń soltústigine aýyz sala almaıdy. Taǵy qaıtalap aıtaıyn, Nazarbaev máńgilik emes.
Haostyń kókesin ol ketkesin kóremiz. Bul árbir avtorıtarlyq júıege tán. Sebebi, mundaı júıelerdiń qalaı kúıreıtinin eshkim boljap bile almaıdy. Nazarbaevtan keıingi Qazaqstan qandaı bolmaq? Qudaı oǵan densaýlyq bersin.
Biraq jaman aıtpaı, jaqsy joq qoı. Nazarbaev ketkennen keıin Ýkraına senarı qaıtalanýy ǵajap emes. Aıqaı-shý, janjal, jaǵa jyrtysý... Osy sátte Pýtın paıda bolyp, Qazaqstan terıtorıasynyń bir pushpaǵyn tartyp alýǵa tyrysady.
Tańǵalatyn túgi joq, ol Qyrymmen dál solaı istedi, muny Donbassta júzege asyryp jatyr. Biraq Nazarbaev bılikte otyrǵanda mundaıǵa jol bermeıdi.
Lýkashenko men Nazarbaevtyń qandaı aıyrmashylyǵy bar?
Nazarbaev eshkimmen arazdasqysy, araqatynasyn buzǵysy kelmeıdi. Óziniń azıalyq saıasatyn júrgizedi. Aıtalyq, Poroshenkomen kezdeskende Ýkraınanyń birtutastyǵyn qoldaıtyndyǵyn ashyq aıtady. Biraq, Lýkashenko sıaqty asyryp aıtpaıdy, salmaqpen, sabyrmen jetkizedi.
Lýkashenko mazasyz adam. Reseıden «biz senderden Pskov men Smolenskini talap etken joqpyz, soǵan rahmet aıtyńdar» dep aıǵaılaıdy. Aıtpaqshy, buǵan Bránskini de qosyp qoıdy. Ekeýiniń arasy jer men kókteı. Nazarbaev Qazaqstanǵa Tomdy, Ombyny, Jańasibirdi qaıtarýdy talap etip jatqan joq. Ol kópti kórgen tájirıbeli adam. Al Pýtın doly adam. Qazaqstan prezıdenti onyń psıhotıpin jaqsy biledi.
Qazaqstan eshkimniń alaqanyna qarap otyrǵan joq
Bul eldi Belarýspen salystyrmańyz. Qazaqstan qalyptasqan zamanaýı el. Zamanaýılyǵy jaǵynan pýtındik Reseıden de asyp túsedi. Olardyń munaı-gaz sektory myqty. Olar eshkimge táýeldi emes. Sebebi, qý. Jan-jaqqa satady, naqty bir satyp alýshynyń alaqanyna qarap otyrǵan joq.
Bizdikindeı Batysty jaý, AQSH-ty dushpan sanaıtyn daýryqpany da kezdestirmeısiń.
Alaıda saıası qýǵyndalǵandar, óz ustanymy úshin túrmege toǵytylǵandar bar. Aıtpaqshy, Belov-Potkın degen orys ultshyly Áblázovtyń isi boıynsha Reseıdiń túrmesinde jatyr.
Qazaqtar aqyldy halyq
Eýroodaqtaǵy elder ártúrli. Munda qýatty Germanıaǵa da, shaǵyn Estonıaǵa da oryn bar. Eýrazıalyq odaqtyń kóshbasshy – Reseı. Kez-kelgen kishi elge iri memleketpen ekonomıkalyq ıntegrasıaǵa túsken tıimdi. Nege? Bul aýqymdy alys-beris naryǵy.
Aıtalyq, qazaqtar alma ósirse, ony óz ishinde ǵana emes, Reseıde de saýdalaýǵa múmkindik alady. Ekonomıkalyq ıntegrasıanyń paıdasy bolaryn Nazarbaev túsinip otyr. Aıtalyq, Baltyq elderinde qazir daǵdarys. Biraq, turǵyndarynyń derligi Fransıada, Italıada jumys isteıdi. Tapqan tabysyn elge jiberedi.
Amerıkada Meksıka jáne Kanadamen birikken ortaq aımaq bar. Integrasıanyń negizgi salmaǵy iri elge túsedi. Mysalǵa, Germanıa Grekıany arqalap keledi.
Alaıda, qazaqtar aqyldy halyq. Olar Pýtınge senbeıdi, ıntegrasıadan qaýiptenedi. Ekonomıkany qoıshy, olarǵa óz táýelsizdigi qymbat jáne odan aıyrylǵysy joq. Qazaqtar qazirgi pýtındik Reseıdiń sonshalyqty tartymsyz keıipke túskenin, mundaǵy ksenofobıa men shovınızmniń shekten shyqqanyn kórip te, bilip te otyr.
Ýkraına
Ýkraınanyń jalǵyz jaýy – Pýtın. Ol Kıev senarıiniń Reseıde qaıtalanýynan ólerdeı qorqady. Maıdandy barynsha burmalap jatyr. «Fashıser tóńkeris jasady» deıdi. Biraq, bul óz aldyna. Aıtylyp júr ǵoı.
Ýkraına daǵdarystan shyǵyp, Eýropamen birjolata birigip jatsa, mine, bul Pýtınniń tipti, túsinde de kórgisi kelmeıtin úreıi.
Eger dál osy senarı júzege assa, ýkraınder orysqa úlgi kórsetip, pýtınızmniń tamyryna balta shabar edi. Saıyp kelgende, Pýtın qorǵanyp jatyr. Ýkraınanyń josparyn kúl-talqan etkisi keledi. Reseılikter Ýkraına halqynyń týra jolǵa túskenine kózi jetse, bul pýtındik júıeniń aqyry bolmaq.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
