[caption id="attachment_10850" align="alignleft" width="204"]
Aıman Saǵıdýllaeva[/caption]
Aıman Saǵıdýllaeva, mektep muǵalimi.
Almaty oblysy, Qaskeleń aýdany.
Olardy bıliktiń qolbalasy bolýdan qalaı qutqaramyz?
Bárińizge aıan, buryn «muǵalim bolýdy armandaıtyn» urpaq boldy, kele-kele «muǵalim bolsań jumyssyz qalmaısyń» degen pikir ornyqty, qazirgi qoǵamda «ustazdyq eń mashaqatty, kónbis, jaltaq, aqshasy da az, qadirsiz mamandyqtyń birine» aınalyp barady. Oqýshyǵa sanaly tárbıe men sapaly bilim berý úshin baryn salatyn ustazdarymyzdyń qazirgi qoǵamdaǵy orny nelikten tómendeýiniń tamyry tereńdep ketken sebepteri jetip artylady.
Muǵalimnen jan-jaqty bilim talap etpes buryn, aldymen, onyń áleýmettik jaǵyn qamtamasyz etý kerek. Aılyǵy shaılyǵyna jetpeıtin, jaldamaly páterden-páterge kóship, ildildalap kún keship otyrǵan ustazdar qaýymynan úzilissiz izdenis pen jańashyl úrdisterden qalyspaýdy talap etý tipti qısynǵa kelmeıdi.
Bilim qýǵandar emes, aqsha qýǵandar qoshamet bıigine shyqqan ýaqytta araǵa jik salyp turatyn eń úlken aıyrma osy materıaldyq jaǵdaıǵa qatysty kórinedi. Buny sózimizdiń kirispesi dep qana qoıyńyz.
Al, endi negizgi aıtpaq áńgimemizge kósheıik. Osy kúni elimizde saılaý naýqany bola qalsa, úgit-nasıhat jumystaryna, adam sanaǵy is-sharasyna derek alýǵa, úı-úıdi aralap meken-jaı boıynsha adam túgendeýde, mektepke bala sanaǵyn alýǵa, áskerge balany shaqyrtýǵa, jylqy-sıyr, qoı-eshki, taýyq-qazdy, tipti, qansha túp qıar-pomıdor egilgenin sanaýǵa, myltyǵyń bar ma, qansha úıiń, kóligińniń markasy men nómiri qandaı ekenin túgendeýge kelip turǵan adamnan «kimsiń?» dep suramańyz. Ol – ustaz.
Bundaı ákimshilik qurylymdar isteıtin jumystardy tapsyrý az bolar dep oılaǵan bolý kerek, dál qazir elimizde ótetin eń úlken naýqan el Prezıdentin saılaýǵa oraı, muǵalimder qaýymy tegin úgit-nasıhatshylar men «joǵary bilimdi kóshe tazalyqshylaryna» aınaldy.
Men ózim Qarasaı aýdanyndaǵy mektepte muǵalim bolǵandyqtan, sol aýdanǵa qarasty bilim ordalarynyń barlyǵynda atalmysh sharaǵa oraı aıǵa jýyq ýaqyt boıyna júıeli bilim berilmegenine kýálik ete alamyn. Sabaǵyn ózge muǵalimge tabystap keteıin dese, barlyq muǵalimge bólinip berilgen jospar bar, sondyqtan, mekteptegi túgel derlik ustazdar negizgi qyzmeti – dáris berýdi qoıa salyp, bılikten túsken basty jospardy oryndaýǵa bar kúsh-jigerlerin, kúni-túni ýaqyttaryn arnap jatyr. Saılaý kezinde túrli joǵary laýazymdy adamdardyń aýdanǵa keletin saparyna oraı 10 kún boıy uıymdastyrylǵan senbilik kezinde barlyq mektep muǵalimderi tórt-bes adamnan kezekshi shyǵaryp, olarǵa búkil mektep oqýshylaryn tabystap, kóshe tazalady. Naýryz aıynyń 26-28 aralyǵyndaǵy úsh kún boıy Qarasaı aýdanyna qarasty úlken tas joldardy tazartý kezinde bárimizdiń otansúıgishtik sezimimiz oıanyp, barymyzdy salyp jumys jasadyq. Sáýir aıynyń 4-i kúni joǵarydan taǵy pármen túsip, ustazdyq qyzmetimizdi toqtatyp, qaıtadan tazalyq jumysynyń sońynda júrdik salpaqtap. Bul joly kóshede ósip turǵan barlyq aǵashtardy ákpen sylap, artyq-aýysyn shaýyp, otap, jınadyq. 4-i kúni bastalǵan senbilik 13 sáýirge deıin jalǵasty. Attaı on kún úzdiksiz bolatyn senbilikti estýlerińiz bar ma?
10 kúndi bos ótkizgen mekteptegi qanshama búldirshinniń erteńgi bolashaǵy, halqymyzdyń olardan kútetin úkili úmiti, otanyn sheksiz súıetin, bolashaq úshin bar ómirin arnaǵan mıllıondaǵan ustazdardyń qasterli eńbegi jatyr.
Iá, baǵana sanamalap ótken qyzmet túrlerine taǵy qosarym bar eken-aý. Eger úlken joldarda qoqys jınap, aǵash áktep, artyq butalaryn aralap, otap júrgen bireýdi kóre qalsańyz, basyńyzǵa «bul tazalyq qyzmetshileri» degen oı kele qalsa, qateleskenińiz. Olar – ustazdar. Azannan qara keshke deıin on kúndep qara jumysqa, aılap qoǵamdyq jumystarǵa salynatyn, syrtqa tyrs etip, narazylyǵyn shyǵara almaıtyn qurmetten góri, músirkeýge kóbirek ıe bolǵan, tabysy tipti ózine de buıyrmaıtyn qaýymnan.
Olaı deıtinim, maǵynasyz, mánsiz, qaltanyń qamy ǵana kózdeletin konsertterdiń bıletin ótkizý úshin taǵy da muǵalimderdiń qurban bolatyndyǵy. Ár mektepke aı saıyn kemi 5 konsertke bılet keledi. Ony mektep boıynsha muǵalimderge bólgende bir muǵalim kemi 2 konsertke barady. Barmaýǵa haqyń joq – aýdan tekseredi. Ony da jasaıtyn qurmetti ákim-qaralar ekeni belgili. «Qarsy bolǵandar bolsa qaıtemiz?» degen suraqqa ákim myrza: «Eger konsertke barmasa, ol qandaı muǵalim? Rýhanı baıymaǵan adam balaǵa qalaı tárbıe beredi?» dep short jaýap qaıyrady. Dırektorlar bas tartqysy kelgen muǵalimderge ákimniń osy sózin alǵa tartyp, tyrp etkizbeıdi.
Keıbir jandy jabyrqatar sátterde eshkimge aıta almaıtyn jan syrymdy aqtarar senimdi serigim – kúndelik.
[caption id="attachment_10851" align="alignleft" width="259"]
Valerıı Boıchenko[/caption]
«Apaı, qaryzǵa aqsha berińizshi»
2013 jyl. Kúz. Sabaq ústindemin.
Esik julqı ashyldy. Dırektordyń tárbıe jónindegi orynbasary tur.
– Sen ne degen adamsyń? Valerıı Boıchenkonyń konsertine nege barmaımyn degensiń?
– Meniń baratyn jaǵdaıym joq. Bıletke tóleıtin aqsham bolmaı tur. Qyzym aýyryp jatyr. Dárige de aqsha tappadym. Úıde nan da joq. Soǵan bireýden 100 teńge qaryz suraıyn dep edim…
– Sharýam joq. Aýdannan tekseredi. Qazir bılettiń aqshasyn tóle de, keshke Qaskeleńge konsertke bar.
– Joldyń aqshasyn qaıtem?
– Bilmeımin, barmaıtyn bolsań dırektorǵa kir!
Kózime jas tyǵyldy, ári qaraı eshteńe aıtýdyń máni joq. Júgirip synyptardyń esigin asha bastadym.
– Apaı, maǵan aqsha bere turyńyzshy!
– Joq.
– Apaı, qaryzǵa aqsha bere turyńyzshy!
– Joq.
Áıteýir, bireýden – 200, bireýden – 100 teńge alyp, 1000 teńgege toltyryp bıletke tóledim. Úıge kelsem, qyzymnyń ystyǵy 38 gradýs bolyp tur.
– Sen jata tur, botam, eger qoryqsań kórshi úıge bar. Tapsyryp ketemin! – dep qoıamyn, kómeıime óksik tyǵylyp.
Kórshime kirip, qyzyma kóz qyryn salýyn ótindim. «Qalǵan birdeńe bar ma edi?» dep tońazytqyshty ashsam: qatqan nan da joq.
– Qyzym, shydaı turshy. Áıtpese, jumystan aıyrylyp qalamyn ǵoı. Konsertten kele sala, tamaq daıyndaımyn, botam! – dedim, ishimnen egilip.
Syrtqa shyqtym. Qaskeleńge barý úshin jolǵa kemi 500 teńge kerek. Kórshi aýylǵa jaıaýlatyp tartyp kettim. Ápkemniń úıine kire sala: «Maǵan 500 teńge berińizshi» dedim.
Ol berdi. Qaskeleńdemin. Oıymda – qyzym ǵana. Konsert zalyna kirip barsam, qabaǵy qatyńqy bir áıelmen janynda jalbaqtaǵan jas jigit tur. «Qaı mektep, qansha muǵalim?» dep tizimdep jatyr. Bul – aýdandyq bilim bóliminiń tárbıe jónindegi mamany…
Sahnada orystardyń moldasyndaı bop qap-qara kıingen Valerıı Boıchenko tur. Qaıran ómir-aı! «Meniń ónerime bas ıip, erekshe súıispenshilikpen jınalǵan qaýym» dep oılaǵan ánshi osy sátte baqytty shyǵar. Bireýdiń júregi qan jylap, amalsyzdan osynda otyr. Anaǵa aýyryp jatqan balasyn keshte ashtan-ash jalǵyz tastap, zorlyqpen konsert kórip, «kóńil kóterýden» asqan qorlyq bar ma eken?..
Iá, oılanyp qarasam, Aıgúl Imanbaevanyń «Temir qatyn» pesasyna barǵan kúni qyzym sútsiz shaı iship, nan jep qana uıyqtaǵan. Sol kúni ystyq tamaq jasaıtyn aqshamnan qaǵyldym. Aıqyn Tólepbergenniń konsertine barǵan kúni men qyzymnyń bı úıirmesine tóleımin degen aqshamdy berip, qyzym bıge qatysa almaı qalǵan. «Kel, bıleıik káne, dostar!» degen konsertke barǵanymda – qyzyma apta basynda mektepke kúnine jumsa dep bergen 800 teńgeni qaıtaryp alyp, ol bir apta mektepte túski as ishpeı júrdi. Iá, qazir teledıdardan túspeıtin jaqsy, ádemi ánshi Roza Álqojanyń konsertine barǵan kúni qyzyma etik alýǵa qoıǵan aqshany salyp jiberip, qyzym aqsha bolǵanǵa deıin kórshiniń qyzynyń eski etigin kıip júrdi.
[caption id="attachment_10852" align="alignleft" width="281"]
Baǵdat Sámedınova[/caption]
«Meniń balamdy Baǵdat Sámedınova baǵa ma?»
2013-2014 oqý jyly.
Bastyqtyń kabınetine kirer jerde 4-5 muǵalim tur.
– Sizderdi de shaqyrǵan ba?
– Iá.
– Birge kireıik.
Shashy sarǵysh túske boıalǵan qysqa, tolyq qara kisi – meniń bastyǵym. Óz kreslosynda shalqaıa túsip otyr. Qabaǵy qatýly. Men odan qorqamyn. Eger ol bir kún uryssa men odan on kún qashyp júremin. Tańerteń jumysqa kelerde mindetti túrde Allaǵa syıynamyn.
– Aryzdaryńdy jazyp jumystan ketińder.
[caption id="attachment_10855" align="alignright" width="240"]
Roza Álqoja[/caption]
Men túsinbeı abdyrap turyp qaldym. Ne jazyp qaldym, ne búldirdim? Júregim aýzyma tyǵylyp dúrsildep barady. İshimnen: «Alla maǵan kómektesińizshi» dep jalynyp turmyn.
– Keshe nege Baǵdat Sámedınovanyń konsertine barmadyń? – dedi zárli únmen aıǵaılaı sóılep.
– Sol úshin be, bılettiń aqshasyn tóledim ǵoı-ı-ı.
– Mynanyń aıtyp turǵanyn qarashy, uıatsyz! Aýdannan tekseretinin bilmeıtin be ediń? Aryzyńdy jaz da, jumystan ket!
– Keshirińizshi, endi qaıtalanbaıdy.
[caption id="attachment_10853" align="alignleft" width="252"]
Aıgúl Imanbaeva[/caption]
Estigen sózderime júregim syzdap sala berdi. Ne degen ómir bul? Eger men jumystan shyqsam, meniń balamdy Baǵdat Sámedınova baǵa ma? Men nege ol kisiniń konsertine barmaǵanym úshin jazalanýym kerek? Ánshilerdi «halyq adamy» deıdi. Ánshiler názik jandylar. Olar sezim men mahabbattyń ıeleri ispettes kórinedi bizge. Keıde men qatty renjımin. Bir aıda kelgen bes konserttiń ekeýine mindetti túrde bılet alýym kerek, oǵan qosa jol shyǵyny bar, ony meniń aılyǵym múlde kótermeıdi.
Telearna, radıo, gazet-jýrnal túgeldeı ánshilerdi áspetteıdi. «Juldyzdy shańyraq» degen baǵdarlamada ánshilerdiń záýlim-záýlim saraıyn, kóligin, kıimin, t.b. týraly kórsetkende ishteı zyǵyrdanyń qaınaıdy.
Qyzym maǵan: «Anashym, myna ánshi záýlim saraıdy qalaı turǵyzǵany jaıly aıtty. Saraıy ádemi, ózi hanshaıym sıaqty eken» dedi qyzyǵa sóılep, bala kóńilmen.
Men oǵan: «Qyzym ánshilerdiń záýlim saraıynyń qalanǵan ár kirpishinde seniń nansyz otyrǵan ash kúnińniń esesi bar. Sony kórip meniń jylaǵan kóz jasymnyń ashshy tamshysy bar. Ánshilerge qyzyqpa, balam!» deımin.
Aıgúl Men Aıqyn ne berdi maǵan?
[caption id="attachment_10854" align="alignright" width="182"]
Aıqyn[/caption]
Iá, oılanyp qarasam, Aıgúl Imanbaevanyń «Temir qatyn» pesasyna barǵan kúni qyzym sútsiz shaı iship, nan jep qana uıyqtaǵan. Sol kúni ystyq tamaq jasaıtyn aqshamnan qaǵyldym. Aıqyn Tólepbergenniń konsertine barǵan kúni men qyzymnyń bı úıirmesine tóleımin degen aqshamdy berip, qyzym bıge qatysa almaı qalǵan. «Kel, bıleıik káne, dostar!» degen konsertke barǵanymda – qyzyma apta basynda mektepke kúnine jumsa dep bergen 800 teńgeni qaıtaryp alyp, ol bir apta mektepte túski as ishpeı júrdi. Iá, qazir teledıdardan túspeıtin jaqsy, ádemi ánshi Roza Álqojanyń konsertine barǵan kúni qyzyma etik alýǵa qoıǵan aqshany salyp jiberip, qyzym aqsha bolǵanǵa deıin kórshiniń qyzynyń eski etigin kıip júrdi.
Jalǵyzbasty anamyn. Qosymsha tabys kózim joq. Aılyǵym sanaýly. Jaldamaly úıde turamyn. Balanyń shyǵyndary bar. Tabysym kúnkórisime jetpeıdi. Osyndaı jaǵdaılardan meniń konsert kóretindeı kóńil-kúıim joq. Qyzym «ánshi bolamyn» dep armandaıdy. Men oǵan túbegeıli qarsy bolamyn. Ánshilerdiń záýlim saraıynyń árbir tasy men sıaqty qınalyp júrgen muǵalimderdiń kóz jasynan quralǵandaı kórinedi maǵan.
(abai.kz saıtynan qysqartylyp alyndy.)
Aıman Saǵıdýllaevanyń pikirin jazyp alyp, baspaǵa ázirlegen jýrnalıs Janna IMANQUL.
