Ol jaıynda qansha mysal bar. Máselen, avtokólikterge mindettelgen balalar koláskasy jaıyndaǵy zań. Kezinde bastaldy da, jurtty ólgenshe ýlatyp-shýlatty, aıaǵynda sony qabyldaǵan depýtattar betteri bylsh etpeı «oıbaı, bizdiki qate bolypty» dep bıpazdana ún qatty. Aqyry onyń sońy quıymshaqtanyp, basylyp qaldy. Óıtkeni bizdiń el ondaı mádenıetke, mindet pen tártipke, aqyr sońynda qarjylyq jaǵynan da daıyn emes bolyp shyqty.
...Men ár isti daıyndyqsyz bastaıtyn úkimettiń osyndaı sheshimderinen qorqam...
Jaqynda Memlekettik avtoınspeksıaǵa qatysty taǵy bir zań shyqty. Ol – avtoınspektorlardyń jol-jolda turmaýy jáne qoldaryna alataıaq ustap, kólikterdi toqtatýǵa bomaıtyndyǵy jaıynda qabyldandy. Bálkim bul zańnyń durys jaǵy da bar shyǵar. Biraq munda da elep-eskerilmegen birneshe jáıt bar. Mysalyǵa alsaq, bizdiń qalalardyń kósheleri tar. Aýyl-aýyldar men aýdan-aýdandardy jalǵaıtyn, tipti oblystyq, respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń da ońyp turǵany shamaly. Onyń ústine ákki shopyrlar ınspektordyń qolmen toqta dep jasaǵan ısharasyn ótirik baıqamaıtyny aıan. Osyndaı ári tar, bolmasa oı-shuqyry kóp, odan qalsa, sapa talabyna saı etip salynbaǵan joldyń ústinde ereje buzǵan avtokólikti ańdyp júrgen ınspektor qasynan zýyldap ótken tártip buzýshyny qýyp berse, ne bolatyny belgisiz ǵoı. Óıtkeni basqa kólikter syǵylysqan tar jolda qashqyndy qýyp jetýge jyn qýǵandaı asyqqan MAI qyzmetkeri óz jasamasa da, ózine sırenasyn shyńǵyrtyp, janamalap kelgen kók-qyzyl shamdy mashınadan úrikken, bolmasa oǵan jol berýge talpynǵan ózge shopyrlardyń apat jasamaıtynyna kim kepil. Burynǵydaı bir jerde turyp qaltalaryn toltyratyn, «qalǵyp ketsek, talaı puldan qaǵylamyz» degen sózdi qaǵıda qylǵan «gaıshnıkter» mundaıda aı-shaıǵa qaraı ma. Qazirdiń ózinde kúnbe-kún kórip júrmiz, ınspektorlar onsyz da keptelis kóshelerde áldeqandaı «qashqyn kólikti» týra jol ortasyna toqtatyp qoıyp, qozǵalysty odan beter qıyndatyp jatqanyn. Kúnde ary-beri júrgendikten taǵy bir baıqaıtynymyz, qaı jolda da MAI mashınalary ary-beri tynymsyz zýyldap júr. Olardyń janarmaıyna búdjettiń qansha aqshasy ketip jatyr. Osy zańmen ınspektorlardyń kóldeneń júrgizýshiden aqsha alýyn toqtatamyz deý de ábestik. «Gaıshnıkter» qandaıda bir amalǵa qarsy aıla tabýǵa úırenip alǵan.
...Men elimizdegi ádilet organdarynyń ádiletsiz isteri esh tyıylmaı ma dep qorqam...
Jaqynda óz úılerinen bezip, kún kóris nápaqa tabý úshin basqa qalalarǵa baryp jumys isteýlerine týra kelgen, odan qaldy, páter jaldap júrgen azamattardy turǵylyqty jerlerinde ýaqytsha tirkeý týraly taǵy bir zań shyqty. Sodan beri halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtary dúrbeleńge toldy. Bir aptanyń ishinde syǵylysqan kezekterdiń kesirinen eki adam ajal qushty. Osyndaı keleńsizdikterdi telearnalar kún saıyn kórsetip, atalmysh zańnyń da osal tustaryn ashyp aıtyp jatyr. Biraq úkimet selt eter emes. Selt etpegeni bylaı tursyn, ishki ister mınıstri bul nárseni qalypty qubylystaı qabyldaıtyn syńaıly, bári jón-jónimen júrip jatyr dep suhbat beredi. Sonda onyń teledıdar kórmeıtini, gazet-jornal oqymaıtyn bolǵany ǵoı. Aıtpaqshy, bizdiń sheneýnikterdiń qanshasynyń gazet oqyp, qanshasynyń teledıdar kóretinderi belgisiz. Sebebi óz basym kitap túgili gazet betin ashpaıtyn talaı ákimder men depýtattardy bilemin. «Gazetiń, kitabyń... ne keregi maǵan olardyń?» degen sózdi de talaılarynan estigem. Qaıtemiz endi, osyndaılar da el bılep, halyqqa joǵarydan bılik, aıtyp, zań shyǵaryp otyr ǵoı.
... Men bilimsizderdiń taqqa jaıǵasqanynan qorqam...
Tirkeý prosesteriniń basym úrdisi tek iri-iri qalalarda ǵana júrip jatyr. Ondaǵy tirkeý kezeginde turǵandardyń basym bóligin, tipti, túgelge jýyǵyn kezinde aýyldardan qalaǵa nápaqa izdep kelgen qazaqtar toltyrýda. Bizdiń úkimet áýelde «Birte-birte aýyl men qala qaı jaǵynan da teńesedi» degen. Biraq oǵan negiz, bastapqy qadam jasalynbady. Aýyl adamdaryn asyrap, jumyspen qamtyp otyratyn aýylsharýashylyǵy qurdymǵa ketti. Jer jekeler men kásipkerlerdiń qolyna ótti. Bul da bizdiń ishki jaǵdaıymyzǵa, qoǵamdyq kózqarasymyzǵa tipti kelmeıtin jer qatynastary týraly ózindik zańdary bar áldeqandaı elderge elikteýdiń bir parasy boldy. Jerdi ıgerýge halyqtyń daıyndyǵy da joq bolatyn. Osyǵan baılanysty jáne úkimet jerge qatysty tıimdi baǵdarlama jasaı almaǵandyqtan, jańa jer ıeleri jerdi baıaǵy kolhoz-sovhozdardyń kezindegideı ıgerýge shamalary jetpedi. Buryn óz halqyn ózi asyraıtyn sharýashylyqtar joıylǵan soń ári jerden keletin túsim men paıdadan qaǵylǵan qara halyq sodan qalaǵa aǵyldy. Halyqtyń belgili bir bóligi ashtan qalmaýdyń qamyna kirisip, elde ishki mıgrasıa keńinen etek aldy.
Úkimet bul qubylysqa taǵy nazar salmady, ıaǵnı aýyldan qalaǵa kóshkenderdiń hal-ahýaldary men turmystyq jaǵdaılaryna baılanysty qandaıda bir sharany qolǵa almady. Sonyń kesirinen jumys izdep sandalǵandar, bir kúndik nan úshin qandaı tirlikti bolsa da atqarýǵa daıyn arzanqol jumysshylar, odan qalsa bazar jaǵalap, qolyna ilikkendi satýmen aınalysatyn, belgili kásibi men mamandyǵy joq áleýmettik top paıda boldy. Bular úkimettiń qamqorlyǵynan shet qalyp, qazirgi saıasattyń «óz kúnińdi óziń kór» degen qaǵıdasymen kún ótkizip júrgender. Mundaı toptyń qalada úıleri bolmaıtyny árkimge aıan. Mine, HQK ortalyqtarynda tirkeýge turý úshin jantalasyp, kezek kútkenderdiń bir bóligi óz baspanalaryna qoldary jetpeı, ár páterdi saǵalap júrgender bolsa, qalǵandary aýyldan qalaǵa kóshken álgindeı úısiz júrgen sormańdaı qazaqtar. Qazaq úkimetiniń óz halqyna qatysty durys júrgizilmegen saıasatynan zardap shegip, qapalyqpen ómir súrip jatqan sherli de shermende kúıdegi toptar.
...Men sol sherli top bir kúni jabyla aıqaılap, dúrk kóterilip ketpese eken dep qorqam...
Sheneýnikterimiz shıki zańdy shyǵaryp alady da, olardyń iske asar kezdegi olqylyqtaryn baıqap, kórip tursa da, «sasqan úırek artymen súńgıdiniń» kerimen, taǵy ony ólgenshe qorǵap baǵady. İshki ister mınıstriniń joǵarydaǵydaı ózeýreýi osy sózimizge kýá. Jalpy, osy zań ne májbúrlikten qabyldandy deńiz. Terrorshylardyń jolyn kesip, teraktini boldyrmaýdyń amaly dep uǵyndyrdy ony qabyldaǵandar. Solaı-aq bolsyn. Sonda elimizde terrorshylardyń sonshalyqty kóp bolǵany ma, álde bılik óz halqyna senbeýge aınalǵany ma? Álde jaýǵa aınalǵan qazaqtardy anyqtaıyn dedi me.
Iá, aıtpaqshy, Qazaqstannan shet aspaǵan, tipti óz aýyl, óz qalasynan basqa jaqqa attap baspaǵan jas jigitterdiń boıyna tek ózderinikin ǵana jón, al basqalardy shaıtan jolyndaǵy adasýshy kápirler dep sanaıtyn senim qaıdan úıir boldy? Odan qalsa, jaýlyq nıettegi pıǵyl, jurt arasyna úreı men dúrbeleń týǵyzýǵa qushtarlyq, anyǵyn aıtqanda, terakt jasaıtyn áreketke qumarlyq qaıdan paıda bola qaldy? Zerdelep qarasaq, buǵan – áý basta elimizdegi ár azamattyń dinge qatysty erkindigine shek qoımaǵan zań kináli ǵoı. Sol erkindiktiń arqasynda damyǵan elder men órkenıetti memleketter shettetken nebir dinı aǵymdar bizge aǵyldy-aı kelip. Musylman memleketteriniń eshbirinde bir jerde shoǵyrlanbaǵan ıslamnyń eshbir 72 aǵymy tek Qazaqstanda ǵana bas qurady. Eshqandaı tyıym bolmaǵan soń saqaldylar men qysqa balaqtylyr óz ýaǵyzdaryn erkin de ashyq júrgizdi. Endi bizdiń sheneýnikter el arasyna ábden sińisip, tamyry men dánin tereń seýip ári ońaıshylyqpen tazara qoıylmaıtyn kezeńde solarmen alyspaqshy.
...Men bir kezde jastarymyz orystanyp edi, endi arabtanyp kete me dep qorqam...
Qazir biz dúnıejúzin alańdatyp otyrǵan ıslamısterdiń jolynda júrgen keri aǵymdaǵy saqaldy musylmandardan ǵana úrkýdemiz. Al qoǵamymyzben bite qaınasyp, jyldan-jylǵa, joq, aıdan-aı, kúnnen-kúnge barlyq ulttan katarlaryn kóbeıtip jatqan, alaıda dál qazir selt etkizer bir teris áreket tanytpaı tynysh júrgen hrıstıan baǵytyndaǵy «ıogovoshyldardan», «baptıserden», «evangelısterden», «mormondardan», ıá, aıta bersek taýsylmaıtyn kóptegen sektalardyń bolashaqta qandaı tirlikter josparlap otyrǵandarynan tipti habarsyzbyz. Osylardyń músheleri esh jerde tirkeýsiz júr dep kim aıta alady. Tipti terakt jasaıdy dep qaýiptenetin keri aǵymdaǵy azamattarymyz da meken-turaǵy belgisiz «bomjdardyń» qatarynda júrgen joq. Odan keıin olar bir qalada terakt jasaıtyn bolsa, onda aılap jatyp jospar qurmaıdy. Qudaı betin aýlaq qylsyn, olardyń ony jasaýǵa myń aıla tabary haq. Endeshe, ýaqytsha tirkeý degen tek bos sandalys, halyqtyń ýaqytyn bekerge alý, ásirese, qazaqty beker sendeltý emes pe.
...Men kópdindilikti ustanǵan eldiń aqyr túbiniń ońbaıtynyn ańdamaǵan, halqyn joq jerden dúrbeleńge salatyn bılikten qorqam.
Iá, bulaı deýimizge de negiz bar. Áıtpese, qarańyzshy, jańa aıtqanymyzdaı, barlyq qaladaǵy halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtarynda tirkeýge turyp jatqandar ylǵı qarakózder. Aralarynda bógde ulttar bolsa, olar qalyń qazaqtyń kóleńkesinen aspaıdy. Odan da osy amaldy úısiz-kúısiz, sodan soń ár qalada jumys izdep, qaı jerden nan tapsam eken dep sabylǵan, páterden-páterge aýysyp qańǵyǵan qazaqtardyń sanyn anyqtaý úshin jasasa, quba-qup bolar edi. Sonda «halqynyń ál-aýqaty artyp, keremet damyp jatqan» Qazaqstannyń óz turǵylyqty jurtynyń qanshasynyń qandaı beıshara hálde júrgendigine bıliktegilerdiń kózderi jeter edi.
Bizdiń zań shyǵaýshy oryndar elimizdiń turǵyndarynyń bárin quddy bir mádenıeti kóterilip, órkenıetke jetken, qarjylyq jáne turmystyq jaǵdaılary sheshilgen dep oılaı ma, qaıdam, damyǵan elderdiń ustanymdaryn tyqpylaı berýden esh qaıtar emes. Tipti damyǵan elderdiń ózinde joq baǵdarlamalardy qabyldap, halyqtyń mıyn ashytýda. Aıta berseń, oıymyzǵa dálel bolatyn qansha mysal bar. Jer týraly kodeks pen jerdi satý jónindegi jobanyń ózi qazaqty qandaı sergeldeńge saldy deńiz. Al bilim týraly baǵdarlama oqý oryndaryn qanshama tyǵyryqqa tirep otyr.
Álbette, bilim júıesindegi qazirgi toqyraý syrt kózge kóp baıqalmaıdy. Biraq sol júıeniń ishine úńilip qarasań, mamandary daıyndalmaǵan oqý oryndaryna joǵarydan berilgen nusqaýlardyń ázer oryndalyp jatqanyn baıqaısyń. Al bul júıeniń tereńine odan ári úńilseń, atalmysh baǵarlamanyń oryndalý barysy – eski-qusqy vagondardy áldebir órkenıetti elderge qaraı qıqyldap-shıqylap, zorlyqpen súırep bara jatqan kóne parovozdy eske túsiredi. Osyndaı jón-josyqsyz baǵdarlamany usynǵan bıliktegilerge salsań, motory men tehnıkalyq bólshekteri jaramsyz bolsa da, syrtqy turqy zamanǵa saı etilip ádemilep syrlanǵan sol parovozdy qolmen ıterip júrgizse de toqtamaýy tıis.
...Men bir kúni syry ketken sol parovozdyń kúl-talqany shyǵyp, bógdege kúlki bola ma dep qorqam.
Taǵy bir úlken olqylyq – bizdiń sheneýnikter táýelsizikten keıin týylǵan balalardyń barlyǵyn fenemon bolyp týylǵan dep eseptegeli qashan. Sodan ba qaıdam, birinshi synyptyń matematıkasyndaǵy esepterdiń keıbirin onsha-munsha adam shyǵara almaıdy. Al ondaǵy ádebıet, qazaq tili, t. b. sabaqtaryndaǵy tapsyrmalardy kórseńiz, birinshi synyptyń balalary es bilmeı jatyp, ýnıversıtettik bilimmen sýsyndap jatyr ma degen oıǵa qalasyz. Eń ókinishtisi, qazaqsha «a» árpin áli úırenbegen balǵyndy úsh tildi oqytý úrdisi keleshek urpaqty mılaý etý ekeni uranshyldardyń mıyna kirip-shyǵar emes. Jáne bir júrek aýyrtarlyq nárse – bastaýysh synyptarda oqıtyn balalardyń mektepke aparatyn sómkeleriniń salmaǵyn ólshep kórińizshi. Onda salynǵan kereksiz oqýlyqtar men dápter-quraldardyń salmaǵy bes-asty keliden kem bolmaıdy. Ár bala kúnine osynsha júkti ıyǵyna salyp, mektepke tasıdy. Mundaı salmaq jas óskinniń boıynyń ósýine de keri áserin tıgizeri haq. Alaıda bul jaıyn oılaıtyn basshylar joq. Olardyń oıynsha, mektepke kóp kitap tasyǵan, kóp kitap oqyǵan balalardyń bilimi jan-jaqty arta túspek.
...Men osyǵan qarap, keleshek urpaq bar taraptan maıdalana túse me dep qorqam...
Úshtildiliktiń zıany men kesapaty jaıynda da óz aıtylǵan joq. Biraq Bilim mınıstri de ózinikin jón sanap, aıtqanynan tabandap qaıtar emes. Ol az bolǵandaı, mektepke arnalǵan tarıh oqýlyqtaryndaǵy málimetter sovet zamanyndaǵy ǵylymı tujyrymdamalardan áli ajyramaǵan. Ony oqyǵan jas óskinniń paıymynsha, bizge qarsy patsha otarshyldyǵy bolǵan emes, qazaqtar Reseı quramyna óz erkimen qosylǵan. Bizdi bar jaýdan orys batyrlary qorǵap qalǵan. Ótken ǵasyrlardaǵy ult-azattyq kóterilister men qazaq taǵdyry úsh-tórt bet nemese úsh-tórt abzasqa ǵana syıyp tur.
Bilim mınıstrligi aldyńǵy jyly joǵary oqý oryndaryndaǵy tehnıkalyq fakúltetterden qazaq tarıhyn alyp tastap, táýelsizdik jyldaryndaǵy tarıhty ǵana oqytý kerek dep uıǵarǵan. Sóıtip bizdi túpsiz, teksiz, kúni keshe ǵana jaralǵan halyqqa aınaldyra jazdaǵan. Biraq buǵan qarsy daý aıtqan biraz ǵalymdardan yqty ma, dereý bul uıǵarymdarynan qaıtyp, olarǵa 1900 jyldan bergi tarıhta oqytaıyq dep sheshti. Nege óıtti desek, mundaı baǵdarlama Prezıdenttiń qaıbir jylǵy joldaýynyń basty uranyna aınalǵan «Bir – maqsat, bir – múdde, bir – bolashaq» degen qaǵıda sózge dóp keledi eken. Tarıhty HH ǵasyrdyń basynan ǵana bastasaq, sodan bergi el basyna túsken aýyrtpalyqtardyń bárin qazirgi Qazaqstanda turyp jatqan halyqtardyń barlyǵy birlesip bastan ótkergenin nasıhattaıdy ekenbiz. Sóıtsek, bizde kirme halyq joq, ámbesi Qazaqstannyń baıyrǵy turǵyndary ári bolashaqta da osyndaı tatý-tátti tártippen birge ómir súrip, birge júremiz degen tujyrym sanamyzǵa sińedi eken. Aıtpaqshy, «Bir – Qazaqstan, bir – halyq» degen urandy da jıi estımiz. Bılik eki sóıleıdi, keıde álgi urandy kóterse, ekinshi kezekte «Qazaqstan – kópultty, kópdindi memleket» dep basqasha sóıleıdi. Mine, osyndaı tosyn josparlarymen bizdiń bılik óz jerindegi jergilikti ultty, ıaǵnı qazaqty – basqalardan eshqandaı artyqshylyqqa ıe emes degendi meńzep otyr, onysyn iske asyrý úshin janyn salyp jatyr.
...Men osyny ańdaǵanda, keleshekte qazaqtar tarıhy men tilin umytqan dúbárá ult degen ataýǵa ıe bola ma dep qorqam...
Iá, men elde bir jańa zań shyqsa, ylǵı qorqyp otyramyn. Rasynda, qaı zań qarapaıym qazaqtyń múddesi úshin qabyldanyp jatyr? Eldegi tynyshtyq, bılik jıi qoldanatyn «ulttardyń ózara tatýlastyǵy men túsinistigi» degender bilgen sheneýnikke momyn da kónbis, qonaqjaı da ańǵal qazaqtyń arqasynda iske asyp tur. Endi osyndaı jýas halyqty mezi ete beretin zańdarǵa qashan tyıym bolar eken?
...Men keıde ondaı jaǵymdy zańdar tipti qabyldanbaı ma dep taǵy qorqam...
Qandaı zaman bolsa da, jurt ashtan ólmeýdiń, urpaq ósirýdiń qamymen qybyrlap tirlik jasaıdy. Sondaı tirlik jolynda bireýdiń baıyp, bireýdiń kedeıleneri haq. Alaıda qaı zamanda da baılardan kedeı-kepshik kóp bolǵan. Halyq dep atalatyn naǵyz top – osy kedeıler. Qazaq kedeı bolsa da, kórgen kúnine shúkirshilik etken, áli de etedi. Biraq úkimet mynadaı zamanda olarmen de sanasyp, halyqqa tıimdi jumystar jasaýǵa mindetti ǵoı.
...Men sheneýnikterdiń sondaı mindetterin umytqandarynan jáne qorqam...
Jan-jaqqa jiti kóz salsań, búginde halyq óz pysyqtyǵymen kún kórip jatyr. Al úkimet sol halyqtyń kún kóris qamymen jatpaı-turmaı eńbektenip jatqanynyn bizdiń arqamyz deıdi. Baılarynyń bári urlyq-qarlyqpen dáýlettenip júrgenimen sharýasy joq. «Qalaıda baıyńdar!» degen bastamany alǵyshart etkeni qashan. Adam joq jerden nemese kókten túsken dáýletten baıýshy ma edi. Úkimetten tender alyp, mıllıondaǵan aqshany aldymen jumysqa emes, qara basynyń qajettigine jumsaıtyn túrli kompanıalardyń basshylaryn «bıznesmen» deıdi. Damyǵan elerde «bıznesmen» dep óz kásibin nólden bastap, taza eńbekpen baıyǵan adamdy ataıdy. Al bizde úkimettiń aqshasyn, jurttyń qarjysyn qymqyrǵan, tek alypsatarlyqpen, odan qalsa, halyq ıgiligin satqan «alaıaqtar» solaı atalady. Aılyq jalaqylary ary ketse 400-600 myń teńge bolatyn ákimder men túrli laýazymdaǵylardyń 100-150 myń dollarlyq mashınalary qaıdan kelip, qos-qostan turǵyzylǵan záýlim-záýlim úıleri qalaı salynyp jatqanyn joǵarydaǵy ulyqtarymyzdy esh oılandyrmaıdy. Sebebi «qarǵanyń kózin qarǵa shuqymaıdy». Astaryn oıly azamat zamatta túsinedi, joǵarydaǵylar tómendegi jemqorlar arqyly, bolmasa qolyndaǵy bıliginiń arqasynda baııtyn úrdis bizde jıyrma bes jyldan beri qalyptasqan. Baı bolmasań, ákim de, mınıstr de basshy da bola almaıtynyń taǵy bar. Para alyp, para berý – qoǵamymyzǵa dendep engeni sondaı, birinshi synyptyń balalaryna deıin aqshanyń qudiretin túsinip alǵan. Osydan kelip, bizdiń eldiń halqynyń sanasyna aqshasy men baılyǵy bar adam ǵana – aqyldy, al óner, ilim-bilim qýalap, ǵylym jolynda ýaqytyn sarp etip, turmystyq ahýaly zamanǵa úılespeı kele jatqan talanttardy – aqymaq sanaıtyn uǵym sińgen. Búginde bizdegi bılik basyna aqsha tabýǵa ǵana talanty men ebi bar ári aıaq astynan eńbeksiz baıyǵan saýdagerler ǵana shyqqan. Al ondaılardyń halyq múddesi men el muraty úshin eshqashan jany aýyryp jumys istemeıtini, kez kelgen ýaqytta baryn dúnıege satyp jiberetin satqyn bolatyny beseneden belgili. Bul turǵyda bizdiń bılik damyǵan, halqyn aýqatty adamdar bıleıtin elderge uqsaǵysy keledi. Alaıda aldymen sol elder ótken joldan ótip, óz halqyn ózi asyraıtyn jaǵdaıǵa jetip alý kerektigi oılaryna kirip-shyqpaıdy. Sheneýnikterimizdiń bári bizdiń aspanda aıdyń endi týyp kele jatqanyna qaramaı, sol aıdyń tolyp, jer betin aıshyqty sáýlelendiretin mezgilin erte bastan ornatqysy kep, alasuryp júr.
...Men elimizdi bilimdi azamattar emes, kileń aqshaly, óz bastarynyń qamyn kóbirek kúıtteıtin jáne jemqorlyqqa belshelerinen batqan basshylar bılep otyrǵanynan qorqam...
Jeńil aqshanyń esebinen baıyǵan, sheksiz dáýlettiń býyna mastanyp, sol arqyly joǵary shenge jetken bizdiń sheneýnikter jumys istep jatqandaryn ylǵı qara halyqty qınaıtyn zań-zákún shyǵarýmen ǵana bildiretin syńaıly. Men keıde bizdiń bıliktegilerdiń qylyǵyn – jarty kirpishtiń ústine synyq kirpish, synyq kirpishtiń ústine borkemik kirpish qalap, ishine bos topyraq toltyryp, keremet bir qurylys turǵyzýǵa árekettengen aldamshy ustanyń tirligine uqsatamyn. Sebebi ishki mádenıeti tómen, rýhy pás, jeńil óneri alǵa ozǵan, meleket quraýshy negizgi ultynyń talap-tilegi aıaqqa basylǵan, óndirisi typ-tıpyl, basqaǵa tanylǵan bir brendi joq, qalalary sansyz bazarlar men saýda ortalyqtaryna tolǵan, jyǵylyp jatqanyna qaramaı, tek alǵa umtylǵan, sheksiz maqtanshaqtyqtyqqa salynyp, kúpinýmen kele jatqan bizdiń memlekettiń basshylarynyń oısyzdyǵy men keýdemsoqtyǵynan qorqam. İrgesi bos, qabyrǵasy osal sol qurylys aıaq astynan qulap qala ma dep odan beter qorqam.
Neden qoryqpaıyn. Bárinen qorqam. Óıtkeni damyp jatqan elde turatyn men úı salsam, qurylys materıaldarynyń bári – Reseı men Qytaıdiki. Ústimde túriktiń kostúmy, aıaǵymda batys eliniń biriniń aıaq kıimi, kóılegim – qyrǵyzdiki, ish kıimim – ózbektiki, kóligim de shettiki... Qaıtem endi, jalańash ári jaıaý júrmeımin ǵoı. Biraq tili shubar, kózqarasy dúbára, ulttyq namystan jurdaı bıligi bar eldegi túrli jónsiz baǵdarlamalar men zańdardyń kesirinen keleshek urpaq bar taraptan jalańash hám jaıaý qala ma dep qorqam. Eń basty qorqynyshym – osy...
Mombek ÁBDÁKİMULY,
jazýshy.
